Hızlı Git
..Kayınların arasında
NAZIM HİKMET RAN
bir pencere, sarı, sıcak...
Bu yazımda Kayın ağaçlarını inceledim. Bir bitkiyi anlamak benim için başta bilimsel araştırmalar ve kayıtlardan geçer. Bu süreçte bitki hakkında genel tüm bilgilere sahip olabiliyoruz. Yayılış gösterdikleri bölgeler, iklim ve toprak istekleri, büyüme hızları ve oranları, meyveleri, yaprakları gibi bir çok konuda bilgi sahibi oluyoruz. Ancak benimsemek, anlamak için büyük oranda halk arasında tanımlanmasıyla, farklı farklı isimlendirilmesiyle, kullanım alanlarıyla ya da mitolojide ki yerleriyle daha kolay hale gelir.
Bazen bir kitaba, şiire, filme ya da konu olmuş olması bile bitkiyi benim için daha akılda kalıcı kılabilir. Mesela Kayın Ağaçlarını Karlı Kayın Ormanında şiirinden bilmeyenlerimizin sayısı çok azdır sanırım. En kötü ihtimalle şarkısını duymuşluğumuz vardır. Sanırım birçoğumuz için durum üç aşağı beş yukarı aynıdır.
Kısaca bazı kaynaklardan edindiğim bilgilerle mitolojide, tarihte, kültürde bahsi geçen anlamlarına değinmek istiyorum.
Bazı kaynaklara göre; Kayın ağaçlarının dünyanın ortasından geçtiğine inanılır. Ve bu yüzden Hayat Ağacı olarak tanımlanmaktadırlar.
Yine bazı rivayetlere göre Türk toplumunun varlığının kayın ağaçlarına dayandırıldığı söylenmektedir.
En acayip gücümüzdür,
Nazım Hikmet
kahramanlıktır yaşamak :
Öleceğimizi bilip
öleceğimizi mutlak.
Diyor Nazım Hikmet Ran Karlı Kayın Ormanında şiirinde.
Bu dünyada ağaçlar için yaşamak bir kahramanlığa dönüşmek zorunda kaldı maalesef. Ama eğer bir ağaç yaşamak isterse onun kahramanı biz olmak zorundayız. Ve inanın her ağaç yaşamak ister.
Fagus sp. – Kayın Ağacı Özellikleri
SINIF: Dicotyledonae ( İki Çiçekliler)
AİLE: Fagaceace (Kayın)
CİNS: Fagus(Kayınlar)
- Kuzey yarım kürenin ılıman ve serin bölgelerinde yetişirler.
- Kışın yapraklarını dökerler.
- 8 türü bulunan bitkinin 2 türü (Fagus orientalis(Doğu Kayını) ve Fagus sylvatica(Avrupa Kayını) ülkemizde doğal olarak yetişir.
- 30-40-50 metrelere kadar boylanabilen bitkinin en belirgin özelliklerinden bir tanesi açık gri renkli düzgün gövde yapılarını yaşamları boyunca muhafaza etmeleridir. Bitki yaşı ilerlese bile gövdesi her zaman çatlaksız düzgün görünümünü muhafaza eder.
- Tomurcuklarda bulunan sürgünlerini dallara yatık olarak değil açılı gelişim gösterirler.
- Serin ve kireçli ve derin toprakları tercih ederler.
- Şok mukavemeti yüksek odunları sert ve ağırdır ancak kolay işlenir. Kullanım alanları oldukça geniştir.
- Bitkilerin bilinen bir çok varyetesi bulunmaktadır.
Fagus orientalis (Doğu Kayını)
Türkiye, İran ve Kafkasya’da doğal olarak gelişim gösterirler. Bulgaristan sınırından Hopa’ya kadar. Karadeniz yer alan bütün dağların orta ve yüksek kısımlarında, Kaz Dağları’nda, Aladağ’da ve Kahramanmaraş Andırın’da doğal olarak gelişim göstermektedirler.
Kışın yapraklarını döken bitkinin acık gri pembemsi gövdesi yaşı ilerledikçe çatlaksız dokusunu korur. 40-50 metrelere kadar boylanabilen bitkinin odunu dayanıklı ve geniş bir kullanım alanına sahiptir. Kerestesi kıymetli bitkilerdendir.
Nemli, serin yerlerde daha iyi gelişim gösterirler. Erkek ve dişi çiçekler aynı ağaç üzerinde bulunurlar. Yapraklar dökülmeden önce Sonbaharda sarararak, kahverengine döner ve ardından dökülürler. Sürgünler (tomurcuklar) dallara açılı gelişim gösterirler. Yapraklar tazeyken açık yeşil, ipeksi tüylü yapraklar olgunlaşınca koyu yeşil bir renk alırlar.
Küreye yakın meyveleri 1.5-2cm boylarındadır ve yenebilirler. Başlarda yeşil olan tohumlar olgunlaştıkça kahverengileşir.
Fagus sylvatica (Avrupa Kayını)
Batı, Orta ve Güney Avrupa’da doğa yayılış göstere bitki ülkemizde Kırklareli’nin Demirköy ve Çanakkale’nin Bayramiç ilçelerinde doğal gelişim gösterirler.
Kışın yapraklarını döken bitkinin kerestesi Avrupa’nın en önemli ağaçlarından biridir. 30 metrelere kadar boylanabilen bitkinin odunu ve yağlı tohumlarından da yararlanılır. Gövde acık gri pembemsi yaşı ilerledikçe çatlaksız dokusunu korur.
Kurak iklimde zarar gören bitki yazın bol yağış ihtiyacı duyar. Yaprakları Doğu Kayınından daha küçük, ağaç üzerinde daha az sayıda ve daha koyu renklidir. Kışın yaprağını dökmeden yapraklar renk değiştirir. Yaprakların üst yüzeyi koyu, alt yüzeyi daha açık yeşil renktedir.
Birkaç adedi bir arada bulunan meyveleri 1.5-2cm boylarında, başlarda açık yeşil olgunlaştıkça kahverengileşirler. Her bir pulda 2-3 adet yağlı tohum bulunur.
Piramit formlu, kırmızı yapraklı Fagus slyvatica Purpurea varyasyonu da bulunmaktadır.
Ve bunun dışında bitkinin daha birçok tür ve varyetesi bulunmaktadır.
KAYNAKÇA
- Peyzaj Mimarlığı Bölümü, Bitki Materyali III, Prof. Dr. M. Bülent ÖZKAN
- Türkiye’nin Ağaçları ve Çalıları, Necati Güvenç MAMIKOĞLU
