Türkiye’nin Longoz Ormanları

“Doğa verdiğini bir gün geri alır” Bu sözü birçoğumuz mutlaka duymuşuzdur. Bu yüzden yarınlar yokmuşçasına yok ettiğimiz ormanlar ve canlılar gün gelip muhtaç olduklarımız olacaktır.

Biliyoruz ki insanlık olarak yüzleştiğimiz doğal felaketlerin birçoğunun nedeni küresel ısınma olmuştur. Küresel ısınmanın etkilerini azaltmak bizim elimizde. Henüz geç değilken doğamıza sahip çıkmalıyız ve elimizdekileri korumalıyız.

Bu yazımda Longoz Ormanları, bir diğer adıyla Subasar Ormanlarından bahsedeceğim. Orman çeşitlerini merak ediyorsanız eğer Yazar Betül Rüveyda Ay Ak’a ait “Gezegenimizin Nefesi Orman Çeşitleri ve Özellikleri” yazısını mutlaka okumalısınız.

LONGOZ ORMANLARI NEDİR, NASIL VE NEREDE OLUŞURLAR?

Türkçe olmayan Longoz terimi ilk kez 1921 yılında Stefanoff tarafından Batı Trakya vejetasyonu için yapmış olduğu çalışmada kullanılmış ve içerdiği anlam daha sonraki çalışmalarında ayrıntılarıyla ortaya konulmuştur.  Birçok bitkinin varlığıyla nitelendirilmiş olan ve dişbudak, adi gürgen, kızılağaç, saplı meşe, ova akçaağacı, ova karaağacı gibi ağaçların varlığıyla belirginleşen dere kenarı ormanları Longoz olarak isimlendirilmiş.

Dünya genelinde çok nadir rastlanan ekosistemler arasında bulunan Longoz Ormanları aslında karasal ekosistem olan bir çeşit orman ekosistemidir (Orman ekosistemi; oldukça sık bir şekilde bir arada büyüyen, 8 metrenin üzerinde boylanan ağaçların meydana getirdiği, geniş alanları kapsayan odunsu bitkilerin oluşturduğu ekosistemlerdir). Bu orman ekosistemi ülkemizde sadece 4 tane olup aynı zamanda Orman ve Su İşleri Bakanlığı Doğa Koruma ve Milli Parklar (DKMP) Genel Müdürlüğü’nün koruması altına alınmış özel yerlerdir. Ayrıca Longoz Ormanlarının ekosistemlerinde birçok bitki (genellikle dişbudak, adi gürgen, kızılağaç, saplı meşe, ova akçaağacı, ova karaağacı ve saplı karaağaç) ve hayvan türü bulunur bunların yine birçoğu endemik ( endemik; yeryüzünde sadece belirli bölgelerde yayılış gösteren canlı, tür ya da cinsleridir.) türdür.

Akarsuların beraberinde gelen kum, çakıl, kil, organik maddeler ve diğer malzemelerin deniz kıyısında birikip set haline gelmesiyle bu nadide Longoz Ormanları oluşur. Su seviyesinin önemli düzeyde azalması (yaz aylarında) bu ekosistem özelliğini kaybetmesine neden olur. Kısacası bu güzel ekosistemin devamlı olabilmesi için ortamda daima taban suyu bulunması gerekmektedir. Suyla beraber gelen kum, çakıl, kil ve organik maddeler bölgedeki yaşam alanın besin açısından ve ortam açısından zenginleşmesini sağlar. Bu da dolaylı olarak çok zengin biyolojik çeşitlilik / biyoçeşitlilik (biyoçeşitlilik; bir bölgedeki genlerin, ekosistemlerin, türleri ve ekolojik olayların oluşturduğu bir bütündür.) demektir. Longoz Ormanları mevsimsel veya yıl boyunca su içinde kalabilirler. Mesela Amazon Nehri Havzası, mevsimsel olarak longoz ormanlarının oluşturduğu en geniş bölgelerden biridir.

Türkiye’de bulunan Longoz Ormanları İğneada Longoz Ormanları (Kırklareli), Acarlar Longoz Ormanı ( Sakarya), Sarıkum Longozu (Sinop) ve Karacabey Longoz Ormanı (Bursa) Longozlarıdır. Bunların yanı sıra Kızılırmak Deltası’nda da longoz niteliğine sahip ormanların küçük kalıntılarına rastlanmıştır.

1) İĞNEADA LONGOZ ORMANLARI

Kırklareli’nde bulunan İğneada Longoz Ormanı ülkemizde longoz ormanı denilince aklımıza gelen ilk isimdir. Karadeniz kıyısında, Yıldız Dağları’nın eteğindeki Demirköy ilçesine bağlı İğneada beldesinde bulunmaktadır. İğneada Avrupa’nın ve Türkiye’nin en büyük yüz ölçümüne sahip longozu olma özelliğine de sahiptir. Karadeniz’in sahil şeridinde bulunmakta olan ve yaklaşık 3155 hektarlık alanı kapsayan bu alan  2007 yılında Milli Park olarak tescil edilmiştir.

Gezip görmek için gelen insanların yani sıra bilim insanları da burada birçok çalışma yapmışlar ve bu çalışmalar sonucunda buranın 3 farklı karaktere sahip ormandan oluştuğunu belirlemişlerdir. Bu alanları da kendi sınırları içerisinde yer alan göllerin adlarıyla isimlendirmişlerdir (Saka Gölü Longozu, Mert Gölü Longozu ve Erikli Gölü Longozu).

Haliyle bütün bu orman karakterleri alanın zengin bir ekosisteme sahip olmasını sağlamıştır. Birçok bitki türüne ev sahipliği yapan orman aynı zamanda birçok hayvan içinde yuva olmaktadır. Ayrıca orman kuşların göç yolu üzerinde bulunduğu için 200 küsür kuş türüne de ev sahipliği yapmaktadır. Bütün bunların yanı sıra doğal peyzaj olarak karşımıza çıkacak olan 4’ü denizle bağlantılı, 2’si tamamen ormanın içinde olan 6 adet gölü (Erikli, Saka, Mert, Deniz / Aypoloz, Pedina ve Hamam) ve Trakya’nın turizme açılan tek mağarası olan Dupnisa Mağarası da bu bölgededir.

2) ACARLAR LONGOZ ORMANI

Acarlar Longozu Sakarya’nın kuzey kısmında bulunan Karasu ve Kaynarca ilçeleri arasında yer alır. Türkiye’nin 2. Büyük longoz ormanı olan Acarlar Longoz ormanı aynı zamanda tek parça olma özelliğine sahip en büyük longozdur. Yüz ölçümü yaklaşık 1562 hektar olan ormanın çevresi dişbudak ağaçlarıyla çevrilidir. Bu ağaçların yanı sıra florasında kızılağaç, meşe ağaçları, ender tür olarak bilinen su kestanesi, su lalesi, sığır kuyruğu, su menekşesi ve Karadeniz salkımı da bulunur. Faunası da zengin olan bu orman iki göç yolu üzerinde bulunmasında dolayı pek kuş türüne de ev sahipliği yapmaktadır.

Orman 1. derece doğal sit alanı (jeolojik devirlere ait olup ender bulunmaları nedeniyle olağanüstü özelliklere sahip yer üstünde, yer altında veya su altında bulunan korunması gerekli alanlar olarak değerlendirilen 1. derece doğal sit bilimsel açıdan evrensel değeri olan ilginç özellik ve güzelliklere sahip olması ve ender bulunması nedeniyle kamu yararı açısından mutlaka koruması gerekli alanlardır.) olduğu için koruması gereken bölgedir. Bu sebeple alanın tamamının gezilmesine izin verilmiyor. Güzergah olarak yürüyüş yoluna yapılan ahşap platform belirlenmiştir.

3) SARIKUM LONGOZU

Ülkemizin en kuzey noktası olan İnceburun yakınlarda konumlanan Sarıkum Longozu, Sarıkum Gölü ve çevresindeki ormanlarla beraber 1987 yılında Tabiat Koruma Alanı, 1991 yılında 1. derece doğal sit alanı olarak ilan edilmiştir.  Faunası, florası çok zengin olan bu orman birçok endemik türe (yaklaşık 26 tür ise Dünya Doğayı Koruma Birliği’nin (IUCN) kriterlerine göre korumada öncelikli tehdit altındaki türlerdendir.) ve göç yolu üzerinde bulunmasından dolayı pek çok kuş türüne de ev sahipliği yapmaktadır.

4) KARACABEY LONGOZ ORMANI

Türkiye’de en az bilinen Karacabey Longoz Ormanı Bursa’nın Karacabey ilçesinde bulunmaktadır. En az bilinen bu longoz ormanı yılın büyük bir bölümünde su içerisinde kalmaktadır. Zengin bir ekosisteme sahip orman bahar ayları geldiğinde bölgede bulunan gölcüklerdeki nilüfer çiçeklerinin açmasıyla, bahar sonu – yaz başında da lavantaların çiçek açmasıyla ziyaretçilerine görsel bir şölen sunmaktadır. Orman Türkiye’de bulunan diğer longozlar gibi göç yolu üzerinde olmasından dolayı pek çok kuş türüne (yaklaşık 217 farklı tür) ev sahipliği yapmaktadır. Kuş gözlemiyle ilgilenenlerinde düşünülmüş olmasıyla beraber alanın farklı bazı noktalarına kuş gözlem kuleleri yerleştirilmiştir. Ayrıca alanda yaşının 600’ün üzerinde olduğu düşünülen bir çınar ağacı tespit edilmiş olup henüz tescil alamamıştır.

LONGOZLAR NEDEN KORUNMALIDIR?

Öncelikle her orman korunmalı ve varlığını sürdürmelidir. Longozlar nadir rastlanan ekosistemlerdir ve pek çok bitki ve hayvan türüne ev sahipliği yapmaktadırlar. Yok olmaları durumunda ekolojik denge bozularak bu türlerin yaşamları tehlike altında olacaktır. Bu sebeple dünya üzerinde bulunan longozların varlıklarını sürdürebilmeleri için korunmaları oldukça önemlidir.

KAYNAKLAR:

• https://www.dogayagel.com
• http://www.ansiklopedim.info
• https://www.neredekal.com
• https://dergipark.org.tr
• https://www.ntv.com.tr
• http://igneada.tabiat.gov.tr
• https://www.mevzuat.gov.tr
• https://kulturportali.gov.tr