Hızlı Git
Ulaşım Ve Kentsel Çevre
Ulaşım ağları tarihin her döneminde kentsel çevreyi etkileyen etmenlerin başında yer almıştır. Aynı şekilde önemli kentlerde ulaşım ağlarını kendi ekseninde geliştirmiş veya dönüştürmüştür. Bu bağlamda ulaşım ağları ile kentsel çevre arasındaki ilişkinin geri beslemeli eytişimsel bir sistem olduğu söylenebilir.
Kentsel Kimlik Nedir? Ulaşım Nedir?
Kentsel kimlik: Bir kentin coğrafi yapısı, kültürel düzeyi, mimari niteliği, yerel gelenekleri yaşam biçimi v.b. niteliklerin bütünü kentin kimliğini tanımlamaktadır.
Kent kimliğini etkileyen faktörler:
- Doğal Çevre
- Yapılaşmış Çevre
- Sosyal Çevre
Doğal çevreyi, yapılaşmış çevreyi ve sosyal çevreyi etkileyen en önemli etmen ise ulaşımdır.
Ulaşım: tarım sanayi gibi mal üretmeyen bir hizmet sektörüdür. Fakat diğer sektörlerin üretkenliği üzerinde etkili ve gerekli bir sektördür. Ulaşım diğer sektörleri birbirine bağlamada etkin bir role de sahiptir (Edwards,1999).
Ulaşım Neyi Sağlar?
- Hareketliliğe olanak sağlar.
- Bu işlevi ile kentsel mekânı biçimlendirir ve kentsel formu oluşturur.
- Kentin canlı kalmasını ve sürekliliğini sağlayan ekonomik,sosyal, kültürel, teknolojik, vb. faktörleri şekillendirir.
- Kentin gelişmişlik düzeyini yansıtır. Dış mekanlar arası geçişi sağlar.
Kentsel Ulaşım Tarihçesi
- Endüstri devrimi öncesi ulaşım yaya ,binek hayvanları yada denizyoluyla yapılırdı.
- 1900’lü yılların başıyla elektrikli tramvay ve ilk metro ile hızla endüstrileşen kentler çok merkezli olarak banliyöler çevresinde gelişimini sağlamıştır.
- 1908 yılı sonrası otomobilleşme ile eskinin banliyölerine dayalı çok merkezli kent gelişimi ,yağ lekesi şeklinde büyüyen kentlere dönüşmüştür. Buda kontrolsüz kentsel yayılmaya sebebiyet vermiştir. Daha sonralarında akıllı büyüme kapsamında kompakt kent yaklaşımları ile kentsel yayılma sınırlandırılmıştır.
Kentsel Ulaşım ve Kent Formu
- Ulaşım teknolojisinin iyileşmesi ve yaygınlaşması sonucu, kentsel ulaşım, kentlerin formunun oluşmasında tarihsel olarak etkin olan ekonomik, politik, sosyal ve kültürel faktörlerden daha etkin bir konuma gelmiştir.
- Ulaşım bir kentte aktivitelere erişimi sağlarken kentsel arazi kullanımı da belirler.
- Ulaşım türleri kentsel arazi kullanımının dağılımını da erişilebilirlik vasıtasıyla kentin formunu şekillendirir.
Batman Park Avm Örneği
Kentin yaşam kalitesini arttırmak ve ekonomide istihdam sağlamak amacıyla 2012 yılında yapılan bir yatırımdır. Bu yatırım yapılı kentsel çevreyi etkilediği gibi ulaşımda da birtakım değişiklilikler olmuştur.
2010 yılı google earth hava fotoğrafına baktığımızda yerleşim deseninde konut ve işyerlerinin kat sayısı az iken 2012 yılı itibariyle açılan avm 2015 yılı görselinde de görüldüğü üzere yoğunluk ve kat artışı gözlenmektedir. Bunu 2020 yılı itibariyle incelemek daha mümkündür. Konun başında da izah ettiğim gibi ya ulaşım gittiği yeri şekillendirir ya da yapılı çevre ulaşımı biçimlendirir. Bu değişmez bir bağdır.
Batman park örneğinde kentsel mekandaki kullanım alanlarının değişikliğe gidilmesine neden olmuştur. Bunlar :
- Getirilen yatırımlar ulaşımı etkilemiş zaman içinde kavşak ve yol düzenlenmesine gidilmiştir.
- Alanın işlek olmasıyla birlikte zaman içinde yoğunluk artmıştır. Kat artışına gidilmiştir.
SONUÇ DEĞERLENDİRME
Ulaşımın kentsel çevrenin etkileşimi üzerindeki belirleyiciliği incelendiğinde, ulaşım kararlarının kente olan etkilerinin ciddi boyutlarda önem taşıdığı görülmektedir. Bunu tüm ulaşım türleri ile düşünmek mümkündür. Karayolu, demiryolu, yaya yolu, bisiklet yolları…
Bununla birlikte ulaşım kararları yalnızca gerçekleştiği bölge üzerinde değil, kentsel, bölgesel ve hatta küresel ölçekte de kentsel dönüşüm ve değişim süreçlerini beraberinde getirebilmektedir. Sadece farklılaşan durum ise etkilediği alanın ölçeği kadar değişim göstermesidir.Kentin sektörel gelişim yapısı üzerinde de etkili olmakta ve genellikle gerçekleştiği bölgede konut, hizmet ve sanayi sektörlerinin gelişimine zemin hazırlamaktadır.
Ve şunu söyleyebiliriz ki; ulaşımı insan vücundaki damar yollarına benzetirsek, yapılı kentsel çevre ise vücuttaki organlar olur. Herhangi birindeki bir değişim ya da farkılılaşma doğrudan doğruya birbirini etkilemektedir. Bu yüzden ulaşım kararlarını ve kentsel çevreyi birbirinden bağımsız düşünmek münkün değildir, birlikte geri beslenmeli bir diyaletik ilişki içinde olduğu için planlama boyutunda da alınan her karar bu diyaletik çerçeve içinde incelenmelidir.
Kaynaklar
- Özbay,K.((2018).Ulaşım Yatırımları ve Kentsel Mekan İlişkisi,(Yüksek lisans tezi).İstanbul Ticaret Üniversitesi,İstanbul
- Dursun,D.,Çodur,M.(2016).Kent Makroformu Ulaşım Sistemi İlişkisi:Erzurum Örneği.Atatürk Üniveristesi,Erzurum Teknik Üniversitesi,Erzurum
- Ersoy,M.(2016).Kentsel Planlama(2.baskı).Ninova Yayınları.
- Atmaca,İ.(2009) Demiryolu Ulaşımının Kentsel Gelişim Üzerindeki Etkileri Ve Isparta Kenti Örneklemesi (Yüksek lisans tezi).Süleyman Demirel Üniversitesi,Isparta
- Gündüz ,Ş.(2011).Ulaşım Ağları Ve Kentsel Projeler Kapsamında;Marmara Bölgesinin Ulaşım Ağları Ve Marmaray Projesi(Yüksek lisans tezi).Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi,İstanbul
Görselller
- Kapak Görseli https://altyapi.csb.gov.tr/surdurulebilirlik-performansli-kentsel-donusum-super-kent-sistemi-projesi-haber-20704
- http://www.teknolo.com/sehirlere-akilli-cozum-akilli-ulasim-sistemleri/
