Yağmur ağacı (Samanea saman), ağacın boyundan daha geniş bir çapa sahip olmasından kolayca tanınır. En çok Pasifiğin çiftliklerinde, yollarında, parklarında ve meralarında gölgelik amaçlı kullanılmaktadır. Bu kullanım amaçlarının dışında da ticari bir kereste malzemesi ve hayvansal yem olarak yaygın kullanılmaktadır.
Yağmur ağacı (Samanea saman), boyu 15-35 metre ve çapı 30 metreye kadar ulaşmaktadır. Çok büyük ağaçların çapları 50-60 metreye kadar ulaşılabilmektedir.
Rakım olarak deniz seviyesinde yakın noktalarda ve yağmurlu yerlerde ise 300 metreye kadar yüksek arazilerde güzel gelişim göstermektir. Büyüme hızı yılda ortalama 75-150 cm arasındadır.
Yağmur ağacının kendine özgü, şemsiye şeklinde bir tacı vardır. Taç genellikle geniş ve kubbeli olup, yatay yayma geniş, açık ortamlarda büyüdüğünde boyundan daha büyüktür.
Yaşam aralığı olarak, Kuzey Güney Amerika’da (Kolombiya, Karayipler ve Venezuela) ve Orta Amerika’da El Salvador kadar kuzeyde olduğuna inanılıyor. Şimdilerde Meksika’nın güneyinde Peru, Bolivya ve Brezilya’ya kadar yaygın olarak görülmektedir. Bu yerlerde, alçak rakımlı kuru ormanlarda ve çayır/savan habitatlarında görülmektedir. Yukarıdaki yer aldığından neredeyse daha da yaygın bir yerleşim yerine sahiptir.
Yağmur ağaçları, göğüs yüksekliğinde yaklaşık 1-2 m çapında kısa bir kestane gövdesi vardır. Sıra dışı durumlarda gövde yüksekliği çapı 2-3 m ulaşabilir. Yoğun ekim koşullarında ise ağaçlar daha dar bir taç çapıyla daha fazla boya (40 m) ulaşabilir.
Yapraklar, dallar boyunca dönüşümlü olarak düzenlenir ve yaprak sapı tabanında belirgin bir şişmeye sahiptir. Yaprak sapı dibinde yaprakçıklar mevcuttur. Yaprakların her biri 16 adet çift iğne şeklinde, parlak yeşil, donuk ve ince tüylü, 2-4 cm uzunluğunda ve 1-2 cm genişliğinde iğne şeklindedir.
Kuru dönemlerde ağaçlar yarı yaprak döker, yapraklarını kısa bir süre için kaybeder. Kesin bir kurak mevsimin olduğu yerlerde ise haftalarca yapraksız kalabilirler. Ancak yeterli nem varsa hızla yeniden yapraklanırlar.
Çiçekler, küçük kürekçiler 5-6 cm çapında ve yaklaşık 4 cm yüksekliğinde pembemsi kafalarda toplanmıştır. Uzun, iki renkli alt yarıda beyaz ve üstte kırmızımsıdır. Genellikle tek bir çiçek (nadiren iki) tozlaşır ve bir meyve oluşturur.
Meyve, olgun baklalar siyah-kahverengi, dikdörtgen, topaklı, 10-20 cm uzunluğunda, 15-19 mm genişliğinde, 6 mm kalınlığında, düz veya hafif kavisli, çatlamayan ama sonunda düzensiz bir çatla yapan, tatlı ve yenilebilir. Meyve içi yapışkan, kahverengimsi bir hamurla doldurulmuş gibi gözükmektedir.
Gövde yapısı, olgun ağaçların kabukları gri, pürüzlü ve uzun plakalarda ya da koroner çıkıntılarda çatlaktır. Daha küçük ağaçlarda ise kabuk daha pürüzsüz ve daha soluk gri ve daha kahverengi olur.
Benzer türlerden/benzeyenlerden nasıl ayırt edilir?
Yağmur ağacı, Pasifik’teki başka bir ağaçla kolayca karıştırılmaz. Geniş kubbeli, şemsiye şekillin de taç, bodur, kalın gövde, gece veya yağmurlu günlerde katlanan ince ve elmas şekilli yapraklar, siyah meyveleri ile ayırt edicidir.
Yetiştirildiği yerde beyaz çiçek açan “Pseudosamanea guachapele” yağmur ağacı ile karıştırılmaktadır. Bu ağaç Hawaii’de görünen bir ağaç türüdür. Yağmur ağacının fideleri ve fidanları Albizia lebbeck ile karıştırılabilir.
Yağmur ağacının kültürel açıdan önemli türler
Samanea tubulosa ve Samanea inopinata iki türü vardır; ancak bunların hiçbirinin Pasifik adalarında kültürel öneme sahip değillerdir.
Yağmur Ağacı (Samanea saman), Oxford Ormancılık Enstitüsü tarafından genetik koruma programı içerisine almıştır.
