Türkiye’de Yetişen Ihlamur Ağacı Özellikleri ve 3 Türü

İçerisinde bulunduğumuz haziran ayında varlığını muhteşem kokusuyla hissettirmeye başlayan ıhlamur ağaçları hem çiçeğiyle hem de heybetli görünümüyle yıllardır bahçelerimizde yerini almaktadır. Hadi gelin ıhlamur ağacı özelliklerini ve türlerini birlikte inceleyelim.

Ülkemizde yeşil kültürümüze ait önemli bitkilerden biri olmasının yanı sıra dünya tarihinde de bir peyzaj kültürü olarak kendine önemli bir yer edinmiştir.

Orta Avrupa tarihinde; ıhlamur ağacının bir adı da ‘mahkeme ağacı’ olarak bilinmekteymiş. Bu ağaç genelde tek başına köy meydanlarına dikilirmiş, heybetli gölgesinde köy mahkemeleri kurularak yerel duruşmalar görülürmüş. Ve bugün bile, Avrupa’da bazı halklar hala ıhlamur ağacını kutsal kabul etmektedir.

Dünya üzerinde 30’un üzerinde türü bulunan ıhlamurların 1000 yaşına kadar yaşayabildiği görülmüştür. Ülkemizde de 500 yaşını geçmiş çok sayıda ıhlamur ağacı vardır. Çoğunluğu 100 yıl yaşasa da bu bile nesillere ve zamana tanık olmaları açısından etkileyicidir.

Kuzey yarım kürenin ılıman veya yarı tropik iklim özellikleri bu ağaç için optimum koşulları sağlar. Amerika, Avrupa ve Asya’da  birçok bölgede yetişen ıhlamurun ülkemizde yetişen 4 türü bulunmaktadır:

Türkiye’de Yetişen Ihlamur Ağacı Türleri

Büyük Yapraklı Ihlamur – Tilia platyhyllos

Dicotyledonae (iki çenekliler) sınıfından, Tiliaceae familyasındandır. Kışın yaprağını döken, geniş tepeli ve 30-40 metre boylanabilen bir ağaçtır. Orta ve Kuzey Avrupa’da, Kafkasya’da, Kuzey İran’da ve ülkemizin Marmara Bölgesi’nde doğal olarak yetişebilmektedir. 1000 yıla kadar yaşayabilir.

Odunu yumuşak, hafif ve beyazdır. Gövdesi 2 metreye kadar çap yapabilir. Sonbaharda erkenden sarı renge bürünür. Güzel kokulu çiçeklerini Haziran ortasında açmaya başlar. Bu nedenle “Yaz Ihlamuru” olarak da bilinir.

Bir orman ağacı olmaktan çok, parklarda ve yol ağaçlandırmalarında kullanılabilecek bir ağaçtır. Küçük ve açık sarı renkteki çiçekleri kaynatılarak çay olarak içilir.

Yaprakları 6-15 cm boyunda, 6-12 cm genişliğinde, ucu sivri ve yürek biçimindedir.

Gümüşi Ihlamur – Tilia argentea

Dicotyledonae (iki çenekliler) sınıfından, Tiliaceae familyasındandır. Kışın yaprağını döken, sık dallı, geniş tepeli ve 30-40 metreye kadar boy yapabilen bir ağaçtır. Vatanı Güneydoğu Avrupa ve Güneybatı Asya olarak kabul edilir. Ülkemizde de çok geniş yayılım göstermektedir. Özellikle Batı Karadeniz Bölgesi’nde doğal ve büyük topluluklar oluşturabilmektedir.

Genç iken yavaş büyüyen, sonradan hızlı büyüme gösteren bir türdür. Adını yapraklarının alt yüzeyindeki gümüşi  beyaz tüylerinden alır. Yaprakları sonbaharda sarı renk alır.

Önemli bir orman ağacı olmasının yanı sıra çok değerli bir park ve yol ağacıdır. Güzel kokulu küçük ve açık sarı renkli çiçekleri kaynatılıp içilebilse de çok şifalı olmayan bir ıhlamur türüdür. Daha çok hafif odunu çeşitli alanlarda kullanılır.

Yaprakları 6-13 cm boyunda, 5-10 cm genişliğinde yürek biçimindedir. Üst yüzü koyu yeşil ve tüysüz, alt yüzü gümüşi beyaz ve sık tüylüdür.

Kafkas Ihlamuru – Tilia rubra

Dicotyledonae (iki çenekliler) sınıfından, Tiliaceae familyasındandır. Kışın yaprağını döken bu tür genellikle boyuna büyümektedir. 1 metreye kadar çap yapabilen, 30-40 metreye kadar uzayan bu ıhlamurun anavatanı ise Kırım, Kafkasya, Kuzey İran ve Anadolu’dur. Ülkemizde Kuzey ve özellikle Kuzeydoğu Anadolu ormanlarında bu türe sıklıkla rastlanır. Ayrıca Kazdağları, Kuşadası ve Antalya çevresinde çok sık rastlanmaktadır.

Odununda ve çiçeklerinden yararlanıldığı gibi süs bitkisi olarak da yetiştirilmektedir. Sonbaharda yaprakları sarı renk alır. Güzel kokulu çiçekleri küçük ve sarı renklidir.

Yaprakları 5-10 cm boyunda, 4-11 cm genişliğindedir. Sivri uçlu bir yumurta biçimindedir. Üst yüzeyi koyu yeşil, alt yüzeyi açık yeşil ve her iki yüzü de tüysüzdür.

Küçük Yapraklı Ihlamur – Tilia cortada

Dicotyledonae (iki çenekliler) sınıfından, Tiliaceae familyasındandır. Kışın yaprağını döken bu tür seyrek dallı, geniş tepeli, 25-20 metreye kadar boylanabilen  bir ağaçtır. Anavatanı Avrupa’dır. Ülkemizde doğal bir tür olarak yetişemez ancak süs bitkisi olarak yetiştirilebilmektedir. Başlangıçta büyümesi yavaştır fakat sonrasında hızlanarak 100 yaşından sonra büyümesi durur. Kökleri güçlüdür ve sürgün verebilme özelliği fazladır. Kolay işlenen odunu hafiftir. Sarımsı beyaz, güzel kokulu küçük çiçekleri en çok beğenilen ve en şifalı olanıdır.

Büyük Yapraklı Ihlamur – Tilia platyhyllos ‘dan 15-20 gün sonra, temmuz başı ve ortası civarı çiçeklendiğinden “Kış Ihlamuru” da denmektedir. Sonbaharda yaprakları sararır.

Yaprakları 3-6 cm boyunda ve genişliğinde, üst yüzü koyu yeşil ve tüysüzdür. Alt yüzü mavimsi yeşil ve damarların birleştiği noktada tüylüdür.

Ülkemizde iğde ağacı, meşe ağacı ve çam ağacı gibi doğal kaynaklara sahip olduğumuz kadar, çok önemli bir bitki olan ıhlamur ağacına da sahibiz. Ihlamur ağacı, sıcak iklimlere uygun bir bitki türüdür ve ülkemizin birçok bölgesinde yetişmektedir. Bu ağacın yaprakları, çiçekleri ve kabukları, farklı amaçlar için kullanılmaktadır. Bu yazımızda ıhlamur ağacı hakkında detaylı bilgiler paylaşarak, sizlere bu doğal kaynağımız hakkında bilgiler vereceğiz.

Ihlamur Ağacı Özellikleri

Ihlamur ağacı, genellikle 20 ila 40 metre yüksekliğe ulaşabilen, dar tepeli, yaprağını döken bir ağaçtır. Yaprakları genellikle asimetrik ve kalp biçimindedir, 6 ila 20 cm uzunluğundadır. Ihlamur ağacının yaprakları 5 ila 10 cm uzunluğa sahip olabilir, dişli kenarları ve uzun saplarıyla bir kalbe benzer bir yapıya sahiptir. Ihlamur ağacının meyveleri tek tohumludur ve gri, yumuşak, lifli bir kabuğa sahiptir. Ihlamur ağacı ılıman iklimleri tercih eder ve genellikle 30 türü bulunmaktadır. Ihlamur ağacının çalı cinsi nadir görülse de boyutları 30 metreye kadar çıkabilmektedir[1][2][3][4][5].

Citations:
[1] https://www.nefisyemektarifleri.com/blog/ihlamurun-faydalari-nelerdir/
[2] https://www.milliyet.com.tr/pembenar/ihlamur-agaci-ozellikleri-nelerdir-nasil-yetistirilir-6245894
[3] https://tr.wikipedia.org/wiki/Ihlamur
[4] https://www.ogm.gov.tr/tr/yararli-bilgiler/haftanin-agaci/ihlamur
[5] https://www.hurriyet.com.tr/mahmure/ihlamur-agaci-nedir-nerede-ve-nasil-yetisir-ihlamur-agaci-ozellikleri-bakimi-ve-faydalari-hakkinda-bilgi-41770515

Ihlamur Ağacının Faydaları

Ihlamur ağacının faydaları şunlardır:

• Ihlamur, grip, nezle, soğuk algınlığı gibi kış hastalıklarına karşı faydalı olabilir[1].
• Oldukça kuvvetli bir idrar söktürücüdür ve vücut direncini artırarak hastalıklara karşı direnci artırabilir[2].
• Ihlamur çayı göz yorgunluğunu azaltabilir ve göz çevresindeki bakterilerin temizlenmesine yardımcı olabilir[3].
• Ihlamur ağacı yaprakları ve çiçekleri antioksidan etkisi bulunan flavonoid içerir, bu nedenle nezle, soğuk algınlığı ve gribal durumlarda etkili olabilir[5].

Bu bitkinin faydalarıyla ilgili daha fazla bilgi almak için kaynaklara başvurabilirsiniz.

Ihlamur Ağacının Kullanım Alanları

Ihlamur ağacının kullanım alanları şunlardır:

• Ihlamur çiçekleri çay olarak tüketilebilir ve çiçeklerin suyu cilt bakımı için kullanılabilir[1].
• Ihlamur kabuğu doğal boya olarak kullanılabilir[1].
• Ihlamur yaprakları temizlik ürünleri yapımında kullanılabilir[1].
• Ihlamur ağacının odunu, oymacılık ve doğramacılık gibi sanat dallarında kullanılabilir[3].
• Ihlamur ağacı kent peyzajında gölge ağacı olarak kullanılmaktadır[4].

Bu bilgiler ışığında, ıhlamur ağacının çeşitli alanlarda kullanıldığı görülmektedir.

Ihlamur Ağacının Yetiştirilmesi

Ihlamur ağacının yetiştirilmesiyle ilgili bilgiler şu şekildedir:

Dikim Zamanı ve Yöntemleri

Ihlamur ağacı, ilkbahar ve sonbahar aylarında dikilmelidir. Toprağın sert yapısının yumuşatılması ve yabani otların temizlenmesi gereklidir. Dikim öncesinde toprak işlenmeli ve fidanın boyutuna uygun bir çukur açılmalıdır. Ihlamur fidanı, çelik, tohumlama, dallandırma ve kalem aşısı gibi pek çok yöntemle çoğaltılabilir[1][2][3].

Bakımı ve Sulama

Ihlamur ağacı, toprak kuruduğunda sulanmalıdır. Genellikle haftada bir veya iki kez sulama yeterli olacaktır. Yazın sıcak ve kurak dönemlerinde sulama sıklığı artırılabilir. Ayrıca, ıhlamur ağacının uygun bir şekilde bakımı yapılırsa 5-10 yıl içinde ağaçta çiçeklenme görülür[3][4].

Dişi ve Erkek Ağaçlar

Ihlamur ağacının gövdesinde kırmızı lekeler varsa dişi, yeşil lekeler varsa erkek ıhlamur ağacıdır. Dişi ağaç çiçek açmıyorsa yanına erkek ağaç dikilerek tozlaşma sağlanabilir[1][2].

Fiyat ve Çeşitlilik

Ihlamur fidanları çeşitlerine göre farklı fiyatlandırılır ve 40 farklı çeşidi bulunmaktadır. Fidanlar 25 TL’den başlayan fiyatlarla satışa sunulmaktadır[1][3].

Bu bilgiler ışığında, ıhlamur ağacının dikimi, çoğaltılması, bakımı ve sulama yöntemleri hakkında genel bir anlayış elde edilebilir.