Hızlı Git
Teknolojik gelişmeler geçmişten günümüze kadar birçok alanda ilerlemeler kaydederek hayatın hemen hemen her noktasında var olan, oldukça hızlı değişimlerle bugünlere gelmiştir. Hızını takip edemediğimiz bu süreçte hayatımızın vazgeçilmez bir parçası olmuştur. Gelişen teknolojik sistemler; yaşamımızı kolaylaştırmanın yanı sıra zamandan tasarruf sağladığımız, yenilikçi modern yaklaşımlar ile yaşam standartlarımızı arttıran birçok avantajı da beraberinde getirmiştir. Bu avantajların etkilerini (mimarlık-mühendislik, üretim-sanayi, sağlık, eğitim, havacılık-uzay, çevre, savunma, elektronik, ulaşım, güvenlik) gibi birçok farklı alanda değişiklikleri görmek mümkündür.
Tasarım Sürecinde Teknolojik Gelişmelerin Etkileri
Geleneksel çizim yöntemlerinin yerini bilgisayar destekli programlar almıştır. Mimarlık bilimindeki meslek disiplinleri peyzaj mimarları, mimarlar, iç mimarlar, şehir ve bölge plancılar, mühendisler tarafından farklı bilgisayar destekli programlar (BDT) kullanılmaya başlamıştır. Mesleki olarak bireysel becerilerimizin gelişimine katkı sağlarken, tasarım sınırlarını zorladığımız, bakış açımızı değiştiren bir gelişim süreci olmuştur.
Peyzaj mimarları tasarım, planlama, grafik-sunum, peyzaj mühendisliği, veri tabanı oluşturma ve meslek yönetimi çalışmalarında bilgisayar destekli programlara ihtiyaç duyar. Proje tasarım süreci olan analiz çalışmaları ile başlayıp, konsept–kurgu oluşturma ve bu konsept doğrultusunda orta çıkan leke plan, avan proje, kesin proje, detay projeleri ile tamamlanan bir süreci kapsar. Bütün süreçlerin doğru ilerlemesi, kullanıcı ihtiyaçlarının belirlenmesi ve mekân kurgularının doğru yapılmasıyla mümkün olur.
Hazırlanan projelerin sadece tasarımcı tarafından algılanabilir olması yetmez karşı taraf içinde okunabilir olması gerekir. Anlaşılır projeler üretmek, kaliteli çizim yapmak ile mümkündür. Kaliteli çizimler üretebilmek için lisans döneminde alınan çizim tekniği ve temel tasarım dersleri çok önemlidir. Bu derslerde öncelikle öğrencilerin el çizim yeteneklerini geliştirmelerini hedeflenir. Sonrasında ise bilgisayar destekli programlarla öğrencilerin gelişen dünyaya ayak uydurmaları gerekir.
Peki, teknolojik sistemler mesleki olarak bizlere ne gibi olanaklar sağlamıştır; konforlu çalışma alanı, istediğiniz her an kâğıda gerek duymadan çalışabilme imkanı, ekonomik avantajlar (çıktı, ozalit, aydınger, kağıt masrafları), gerçeklikle birebir uyumlu projeler ortaya çıkarmamızı sağlamıştır. Son bilgisayar teknolojilerine ek olarak tabletlerle uyumlu 2d çizim ve 3d modelleme programlarda kullanılmaya başlamıştır. Proje çizimlerine farklı bir boyut kazandıran tablet programları, her yerde “kalemle” “dijital” çizim yapabilme olanağı sağlarken, tasarım sınırlarımızı zorlayıp, el becerilerimizin gelişimini destekleyen bir çizim alanı oluşturmuştur. Ayrıca yüksek çözünürlük, hız ve kullanım kolaylığı ile bilgisayar destekleri programları geride bırakıp geçmişe nazaran günümüzde tercih edilme oranı da artmıştır.
Mekan Algısında Zaman ve Renk Etkisi
Proje süreçleri belirlenen ihtiyaçlar ve kullanıcı istekleri doğrultusunda başlar. Sonrasında proje alanlarına için özel olarak hazırlanan konsept tasarım süreciyle devam eder. Bu aşama da çizgiler, formlar, renkler, donatı elemanları, fonksiyonlar, bitkisel tasarım parametreleri ile proje şekillenir. Tasarlanan her alan kendi içerisinde bir mekan algısı oluşturarak, anlamsal bir bütünlük kazanır. İnsan faktörünün devreye girmesiyle birlikte mekânsal algı türleri ile görsel, boyutsal, işitsel, kokusal, dokunsal olarak mekanı algılanmaya başlar. Gözlemlenen her detay, gözlem yapan kişi üzerinde farklı etkiler bırakarak, mekanın kimliğini oluşturan doğal, yapısal ve işlevsel öğelerle birlikte tüm çevreyi yorumlamaya başlar.
Mekanın algısındaki diğer önemli faktör de zaman kavramıdır. Dördüncü boyut olarak ifade edilir. Mekanın kullanıcı tarafından hangi zamanda kullanıldığı her nesne için farklı etki bırakmasına sebep olabilir. Zaman ışık-gölge, renkler ve mevsimsel etki gibi bileşenlerle mekanın algısını değiştirirler. Örneğin gece peyzajına dahil edilen aydınlatma seçimleri gündüz kullanımından farklı bir atmosfer oluştururken güvenli gece yürüyüşleri, akşam aktiviteleri ve gece manzara noktaları oluşturarak kullanıcılarda farklı etkiler uyandırır. Sunum aşamalarında proje raporlarına eklenecek olan gece görselleri, kar efekti renderları mekanın zaman kavramıyla olan güçlü bağlantısını da ayrıca ortaya koymaktadır.
Renk etkisi ise insanlar üzerinde ispatlanmış fiziksel ve psikolojik etkileri vardır. Örneğin sıcak renkler daha enerjik ve mutluluk hissi uyandırırken soğuk renklerin daha uzak ve kasvet barındıran etkisi ile mekan algısı üzerinde doğrudan etkili olur. Renkleri sadece görsel algılama üzerine değil, üç boyut algısı üzerinde de etkisi vardır. Farklı renklerle ve tonlarda derinlik, uzaklık- yakınlık, yönlendiricilik ve devamlılık hissi belirleyici rol oynar. Peyzaj bitkisel kompozisyonlar yapılırken dört mevsimin etkisiyle sergiledikleri renkler, çiçeklenme dönemleri, kullanım amaçları üzerinde de etkisi oldukça önemlidir.
Saatin kendisi mekân, yürüyüşü zaman, ayarı insandır.
Peyzaj Mimarlığında Kullanılan Bilgisayar Destekli Programlar
2D ve 3D Çizim Programları
Genel olarak bütün programlar benzer mantık çerçevesinde mevcut kısayol komutlarıyla çalışır. Çizilen tasarımlar doğrultusunda; çizgileri ve objeleri (kopyalama, taşıma, ölçeklendirme, fotoğraf- video çekme, export-import) seçenekleri ile kolay bir şekilde uygulayabilirsiniz. Her program kendi içerisinde geniş bir yazılım formatına sahiptir. İhtiyaçlarımıza göre şekillenen bilgisayar programlarının güncel sürümleri, tabletlerle uyumlu programların kullanılmaya başlanmasıyla teknoloji sayesinde işlerimizi daha kaliteli ve güvenli olarak yapabilme imkanı sağlamıştır. Peyzaj mimarlarının projelendirme sürecinde kullandığı bazı programların içeriklerini birlikte inceleyelim.
| 2 D Çizim Programları | 3 D Çizim Programları |
| Autocad (hem 2d hem 3d)teknik çizim | 3ds max (3d modelleme ve render) |
| Photoshop sunum | Sketchup (3d modelleme) |
| Adobe Illustrator draw | Lumion (render programı) |
| Procreate (sunum) | V-Ray (render programı) |
| Shapr 3Dapp (3d çizim programı (yeni güncellemelerle kesit ve detay da çizilebilir) | |
| Morpholia Trace |
AutoCAD
Mimarlar, mühendisler, teknik ressamlar gibi meslek disiplinleri tarafından tercih edilen geniş kapsamlı yazılıma sahip, bir çizim programıdır. İki ve üç boyutlu mimari tasarımlar yapabileceğiniz dünya genelinde kabul görmüş, en çok kullanılan programlar arasında ilk sırada yerini alır. Eskiz çizimleriden sonra proje çizim aşamasının ilk basamağını oluşturan, belirli sayıda komut bilgisiyle avan proje, kesit, detay ve sulama projelerinin çizilebileceği, layer (katman, gruplama) mantığı ile çalışan vektör tabanlı bir programdır. Bu program, projeleri farklı Autocad versiyonların da kaydedip, farklı formatlarda (pdf, jpg, png, psd vb.) kayıt yapılabilme özelliğine sahiptir. Proje üzerinde ayrımını yapmış olduğunuz katmanlarda müdahale etmek istemediğiniz katmanları kapatıp dondurabilir, çizgi kalınları ve renk ayarlarını ayarlayarak kullanabilirsiniz. Google üzerinden çok sayıdaki yardımcı dwg kütüphanelerine de ücretsiz olarak ulaşabilirsiniz.
Photoshop
Photoshop daha çok fotoğraflar üzerinde değişiklik yapmaya başlayarak kullandığımız keyifli bir programdır. Çok sayıda fırça seçenekleriyle çeşitli boyama teknikleri ile, poster, logo, kartvizit, web tasarımları, grafikler ve kolaj çalışmaları hazırlanır. 3d animasyon gösterimler için de kullanılır fakat diğer modelleme programların özelliklerinin geriden takip etmesi sebebi ile öncelikli olarak tercih edilmez. Diğer programlarda olduğu gibi layer mantığı ile çalışır. Layerlerin içeriğinde kontur, renk, tekstür, gölge, yoğunluk vb. ayarları grup ve bireysel olarak değişimler yapılabilir. Peyzaj mimarları, web tasarımcıları, grafikerler, fotoğrafçılar vb. meslek disiplinleri tarafından kullanılır. Peyzaj mimarları hazırlanan iki boyutlu paftaları boyamak, çizimi tamamlanan projelerin poster tasarımları ve vektörel anlatılmak istenilen örneğin leke paftaları gibi proje sürecinde daha çok tercih edilir.
Adobe Illustrator Draw
Tasarımcılar tarafından çokça tercih edilen, kolay bir şekilde çizim yapabileceğiniz bilgisayar ve mobil uygulamalarla uyumlu vektör tabanlı bir programıdır. Photoshop’un özelliklerin birçoğunu içeren yazılım olarak daha basit ve anlaşılır olması yönünde grafik tasarımcılar, peyzaj mimarları, iç mimarlar tarafından kullanılır. Renk skalası ve farklı boyama seçenekleri ile logo, broşür, grafik tasarım, web tasarımları yapabilirsiniz.
Procreate
İpad ile uyumlu çizim, tasarım ve animasyon programıdır. İnternet üzerinden ücretsiz deneme sürümlerini indirip keşfedebilirsiniz. Çeşitli fırça ve renk skala seçenekleri ile farklı tekniklerde boyamalar yapılabilir. Kartvizit, logo, web tasarımlar yapıp, farklı kaydet seçenekleri ile çalışmaları kaydedilebilir. En güzel özelliklerinden biri de hızlandırılmış video kayıt seçeneğidir. Farklı export seçenekleri de vardır.
3ds Max
Peyzaj tasarım projelerinde çok fazla tercih edilen, modelleme, animasyon, görselleştirme için kullanılan görüntü kalitesi yüksek, çoklu ekran paylaşımına sahip bir programdır. Film ve animasyon efektlerinin ışık, doku, kamera açıları ile gerçekliğin ön planda olduğu, yeni versiyonlarıyla birlikte kendini kanıtlamış popüler programlar arasındadır. Ayrıca animasyon oyunlarında düşme, esneme, sıçrama gibi fiziksel becerilerin kolay bir şekilde yapabilir. Diğer modelleme programları ile benzer özelliklere sahip olmasına rağmen üst düzey yazılımı ile öncelikli olarak tercih edilir. Programın detaylarına tam anlamıyla hâkimiyetiniz olduğu takdirde sizlere mesleki anlamda tek başına bir kazanç sağlama fırsatı sunar. Çeşitli online eğitim kurslarından programı öğrenebilir ve uygun fiyatlarda lisanslı sürümüne sahip olabilirsiniz.
Sketchup
3d modelleme olarak programıdır. Kullanımı diğer programlara göre daha kolay olan ve çok tercih edilen programlardandır. Araç çubukları ve kısayol tuşlarını kullanarak x(kırmızı)-y(yeşil)-z(mavi) eksenlerini paralel olarak algılayıp çizim kolaylığı sağlar. Kendi özel tasarımlarınız dışında Google ile bağlantılı 3d warehouse kütüphanesinden istediğiniz 3 boyutlu objeleri indirerek hazır tasarımları kullanabilirsiniz. Yapılan çizimleri ve objeleri dosya boyutunu artırmadan, bilgisayarın kasılmasına engel olmak için çizimler gruplama mantığında çalışılmalıdır. Görüntü kalitesi ve canlandırma potansiyeli düşük olduğundan modelleme işlemi sonrasında renderlar, gerçeklik değeri yüksek olan lumiondan alınır. Yapılan çizimleri 2d, png, farklı versiyonlar da kaydedilebilir. Programda yer alan bütün komutlar için yardım kılavuzlarına tıklayarak detaylı bilgilere ulaşabilirsiniz.
Lumion
Tasarımcılar tarafından tercih edilen kullanımı diğer bütün programlara göre daha kolay olan bir render programıdır. Lumion ve diğer modelleme programlarında olduğu gibi tasarımları daha anlaşılır kılan bir ifade etme gücü verir. Kütüphanesi çok geniş olan maliyeti fazla olmasına rağmen gerçeklikle birebir uyumlu, kentsel donatı elemanları seçenekleri, geniş bitki kütüphanesi, dış ve iç mekanda kullanılan çeşitli objeler ve malzeme detaylarıyla renderlar hazırlanır. Cad programları ile uyumlu olarak çalışır. Birbirleri ile komplike olarak çalışan sistemde Autocad dosyasındaki mevcut tasarımı sketchuptan modelleyip modellenen projeye lumiondan, gerçeklikle uyumlu görseller hazırlanır. Export ve import seçekleri ile istenilen uzantılarda kayıtlar yapabilir.
V-Ray
Görselleştirme alanında çok hızlı ve kolay bir şekilde renderlar alabileceğiniz gerçeklik değeri yüksek kullanımı kolay bir programdır. Işık, kamera ve kütüphanesi ile birlikte gerçeklikle birebir uyumlu tasarımlar yapmanıza yardımcı olur. Profesyonel olarak programcılar tarafından tercih edilen gökyüzü ve ışık efektleri ile etkili ve yetkin projelerin temelini oluşturur.
Shapr 3Dapp
Shapr3Dapp, yalnızca iPad ve Apple ile uyumlu bir modelleme programıdır. Diğer bilgisayar programlarında olduğu gibi layer mantığı ile çalışır. Projeleri dijital olarak elle çizme özelliği vardır. (Dijital kalemle) Bu programın avantajları şu an ki gelişen teknolojinin paralelinde ve sürekli olarak kendini yenileyen bir vizyona sahip olmasıdır. Programın en önemli özelliklerinden biri kalemle çizim yaptığınız için el becerilerini destekleyen, tasarım gücünü artıran ve detay, kesit-görünüş paftalarını tek tıkla hazırlayabilme gibi avantajlar sağlar. Kısa bir sürede istediğiniz ölçeği belirlendikten sonra dilediğiniz 2d detay ve kesit paftalarını hazırlayabilirsiniz. Farklı export seçenekleri ile farklı ‘malzeme atama’ ve ‘render’ programlarında görseller hazırlayabilirsiniz.
Genel olarak programları kullanırken sistemsel hatalarla karşılaşıyoruz ve bu hataların bazen geri dönüşleri olmuyor.Shapr3dapp bu hataları minimuma indiriyor. Program sizin sürekli kayıt yapmanıza ihtiyaç duymadan otomatik olarak kayıt yapıyor ve oluşabilecek herhangi bir risk faktörünü ortadan kaldırıyor. Bir diğer özellikleri arasında kullanıcı destekli yazışmalar ile sürekli iletişim halinde olduğu, önerilerin dikkate alındığı konuyla ilgili geri dönüşlerin hızlı olduğu kullanıcı destekli ulaşım ağına sahiptir. Bütün bunlar projelerde gerek tasarım gerek planlama aşamalarındaki gelişimi ve başarıyı kaçınılmaz hale getirmektedir. Son olarak birçok programa göre daha çok daha düşük bir bütçe ile bu programı satın alabilirsiniz.
Sonuç
Bilgisayar teknolojileri son yıllarda artan kullanımlarıyla birlikte peyzaj mimarlığı meslek disiplini içinde doğrudan etkili olmuştur. Bu hızlı gelişim ve değişim sürecinde çalışma alanlarımızı planlama, tasarım ve uygulamanın her aşamasında etkili olduğunu görebiliriz. Her program kendi içerisinde kullanım amaçlarına uygun olan ve kullanıcı tercihleri ile yapılır. Programların temel mantığını oluşturan sistem katmanlı (layer) çalışma sistemidir. Katman mantığı ile çalışma sistemimizi benimsediğimiz ve çalışmalarımızı bu yönde yaptığımız takdirde yeni programları kolay bir şekilde kavrayabiliriz. Son zamanlarda daha çok tercih edilen tabletle uyumlu çizim programları içinde mantık aynıdır. Diğer programlardan farklı olarak el becerilerimizi kullanabildiğimiz, tasarım gücümüzü destekleyen projelerin ortaya çıkması sağlarken, istenilen düzeyse olmasa bile eskiye göre günümüzde tercih edilen programlar arasında öncelikli olmaya başlamıştır. Teknolojinin mesleki anlamda bize sağladığı avantajları göz önüne alıp dünyayı yakalamak gerektiğini düşünürken, son olarak tasarımlarımızın çıkış noktası olan eskizleri de unutmamak gerekiyor diyelim ve yazımızı tamamlayalım.
Teşekkür
Diğer içeriklerden farklı olarak taslağın hazırlık aşamasının başından sonuna kadar desteğini esirgemeyen yardımcı olan hocam Dr. Sinem KIZILASLAN’a çok teşekkür ederim.
Kaynaklar
- MİMARLIK PLANLAMA VE TASARIM ALANINDA ARAŞTIRMA VE DEĞERLENDİRME-2019 HAZİRAN/PEYZAJ TASARIMI PROJE SUNUMLARINDA GELİŞEN TEKNOLOJİNİN SAĞLADIĞI AVANTAJLAR- Sinem KIZILASLAN
- T.C. ÇANAKKALE ONSEKİZ MART ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ YÜKSEK LİSANS TEZİ PEYZAJ TASARIMINDA GÜNÜMÜZ TEKNOLOJİLERİNİN ETKİN KULLANIMI- TEKNOPEYZAJ Nagihan CANKURT Peyzaj Mimarlığı Anabilim Dalı
- https://jag.journalagent.com/megaron/pdfs/MEGARON-30932-ARTICLE-YALCINER_ERCOSKUN.pdf
- https://www.slideshare.net/ayseguly/gestalt-kurammekan
- https://tegm.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2019_08/26172726_Teknoloji_TasarYm_Bakan_SunuY.pdf
- https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/176097 İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi PEYZAJ Mimarlığında RENK VE ÖNEMİ Doç.Dr Hakan ALTINÇEKİÇ
- https://www.gamzegenc.com/tr/photoshop-hakkinda-bilmeniz-gereken-10-ozellik/
- https://ata.com.tr/blog-detay/photoshop-nedir-photoshop-nasil-kullanilir-85
- https://rendermentor.com/bayilikler/lumion-3d
- https://teknolojiprojeleri.com/programlar/v-ray
- https://www.huriozbayram.com/procreate/
- https://docplayer.biz.tr/1730436-Mustafa-kemal-universitesi-fen-bilimleri-enstitusu-peyzaj-mimarligi-anabilim-dali-peyzaj-mimarliginda-bilgisayar-kullanimi-yuksek-lisans-tezi-t-c.html
- https://www.researchgate.net/publication/291787745_COMPUTER_AIDED_DESIGN_AND_DESIGN_STAGES_ON_LANDSCAPE_ARCHITECTURE
