Hızlı Git
Topraksız tarım (Hidroponik tarım) Dünyada ilk olarak 1930 yılında İngiliz profesör Dr.William Gericke tarafından ortaya çıkarılmıştır. Ülkemize ise ilk olarak 1995’de Antalya’da uygulama yapılmıştır. Topraksız tarımın bugünlere gelişi biraz zor olsa da şu an ki sonuçların olumlu ve artarak ilerleyişi umutlarımızı kaybetmememiz yönündedir. Tarım alanlarında yaşanan sıkıntıların artışı, küresel ısınma, kentleşmenin artması, tüketim odaklı bir yaşam tarzının hakimiyeti topraksız tarımda geldiğimiz noktada önemli birer basamak olmuştur. Peki topraksız tarım nedir ve nasıl yapılır?
Topraksız Tarım Nedir?
Topraksız tarım toprak olmadan bitkinin su içerisinde gelişimini sağlayan gerekli olan makro ve mikro besin maddelerini, özel olarak hazırlanan solüsyonlar ile besin alımını sağlayan doğal bir üretim yöntemidir. Bitkinin yaşaması için toprak yerine kullanılan organik ve inorganik materyaller vardır.
Bunlar:
- Organik: Torf, hindistan cevizi(cocopeat), talaş, kompost, ağaç kabuğu, diğer organik atıklar
- İnorganik: Kum ve çakıl, perlit, pomza, vermikülit, kaya yünü, cüruf kullanılır.
Topraksız Tarımla Üretimi Yapılan Bitkiler
Bazı meyve ve sebzelerin belirli aylarda tüketilmesinin aksine bütün bir sene içinde tüketebilmek adına sebzeleri konserve veya kurutma yöntemiyle meyveleri de genellikle dondurma yöntemiyle daha uzun süre muhafaza etmek istiyoruz. Bunların başında özellikle domates, taze fasulye, salatalık, çilek gibi meyve ve sebzeler yer alırken bunlara ek olarak marul, biber, nane, ıspanak, fesleğen ve süs bitkileri de yetiştirebileceğimiz çok yönlü imkanlar sunmaktadır. Topraksız tarım bu bitkilerin 365 gün üretimini yapabilme imkanı sağlarken kullanılan tohum ve besin elementleri organik olduğu sürece GDO’suz ürünler elde edebiliyoruz. Hem organik hem de taze bitkilerin olması bizlerin sağlığını olumlu yönde etkileyen, sürdürülebilir tarım modelini destekleyen nitelikli bir sistemi oluşturur.
Topraksız Tarım Nasıl Yapılır?
Topraksız tarım katı ortam kültürü ve su kültürü olarak iki ana başlık ve alt başlıklarıyla birlikte inceleyebiliriz.
1. Katı ortam kültürü (Substrat-Agregat)
Katı ortam kültüründe bitki için gerekli olan organik ve inorganik maddeler ile oluşturulan saksı, torba, yataklar vb. yapılar içerisinde oluşturulmuş solüsyonların yağmurlama ve damlama sulama sistemleri ile besin maddelerinin bitkiye alımını sağlayan kolay ve ekonomik bir kültür yöntemidir.
2. Su Kültürü (Hydrophonic)
Topraksız tarımda bugüne kadar birçok yöntem denenmiş olmasına karşın kullanımı en yaygın olan yöntem; hidroponik yani su kültürü yöntemidir. Hazırlanan solüsyonlar içerisinde bitki besin maddeleriyle direk olarak buluştuğu için besin arayışı kök salınımına ihtiyaç duymadan, kullanacağı enerjiyi meyve ve çiçek için harcayan bir kültür yöntemidir. 3’e ayrılır.
- Durgun su kültürü
- Akan su kültürü
- Aeroponik kültür
Geleceğimiz için tarımsal üretimin şart olduğunun NASA’da hidroponik yöntem ile bitki yetiştirme üzerine çalışmalar yapılmaktadır.
1. Durgun Su Kültürü
Belirli derinlikleri olan kaplar içerisinde hazırlanan solüsyonlar ve havalandırma boru sistemleri üzerine kurulan bilinen en eski yöntemlerden biridir. Durgun su içerisinde besin alımına yardımcı olan sistem havalandırmalı ve havalandırmasız olmak üzere 2 farklı şekilde uygulanır. Gerekli bakım ve kontrolleri düzenli olarak yapılmalıdır.
2. Akan Su Kültürü (Nutient Film Tecnique-Besleyici Film Tekniği (NFT))
Bitki için gerekli olan maddelerin alınabilmesi için yüzeysel bir akışın sağlandığı kanalların yardımı sistemdeki besinin sisteme verilip tekrar pompalanması yöntemidir. Avrupa ülkelerinde sadece marulda tercih edilirken, olası hastalık ve zararlıların tespitinde, bulaşıcı riski fazla olduğu değerlendirilmiştir. Bu risk faktörüne rağmen NFT popüler yöntemler arasında tercih edilmektedir.
3. Aeroponik yöntem
Askılama şeklinde sis ve buhar yardımı ile bitki gelişimi sağlayan yöntemler arasındadır. Birçok bitki türü için tercih edilebilen su ve gübre tasarrufu sağlayan, motor yardımıyla yapılan teknik ve maliyeti yüksek bir yöntemdir. Diğer kültür yöntemleri arasında kolay uygulanabilir ve avantajlıdır. Bitkilerin nem oranının kontörlü ve takibi önemlidir.
Farklı uygulama örneklerinden bahsettik. Bu noktada önemli olan doğru yöntemlerin seçilip uygun koşullarda uzman kişiler tarafından kontrollü bir şekilde takibini sağlamak gerekir. Çevre sorunlarının gün geçtikçe arttığı bu dönemde ülkemizdeki uygulamaların artırılmasına destek olmak ve uzun vadeli yatırımlar ile hem sağlıklı hem de ekonomik olarak getirisi büyük projelerin varlığı geleceğimiz için önemlidir.
Dünya’da ve Türkiye’de Topraksız Tarım (Hidroponik Tarım)
Bugün seracılıkta çok önemli bir yeri olan Hollanda’nın yanı sıra İngiltere, Almanya, Fransa, Belçika gibi ülkelerde de topraksız tarım ciddi oranlarda yapılmaktadır. Hollanda ve Belçika’da verim normal üretime göre beş kat daha fazla olup %95 oranında topraksız tarım uygulamaları yapılmaktadır.
Dikey Seralar 
Evde Uygulanabilir Topraksız Tarım Serası
Türkiye’de üretimde Antalya başta olmak üzere çeşitli sebze ve meyve üretimlerinde ön plandadır. En çok domates yetiştirilmekle birlikte süs bitkileri de yetiştirilmeye başlanmıştır. Üniversitelerde yapılan Ar-Ge çalışmaları, teknolojik sistemlerin katkısı, çok sayıda girişimciler ve kalifiyeli personellerin artmasının sonucunda, yapılan uygulamaların ekonomik getirisi yüksek projeler uygulanmıştır. Türkiye üretimini %85 oranında ihraç etmektedir. Dünya’daki çalışmalardan her ne kadar geriden takip ediyor olsak da yenilikçi üretim yöntemleri ile umut vadeden büyük yatırımların adımlarını atıp, daha sağlıklı bir gelecek için farkındalık yaratabiliriz.
Yapılan örnek çalışmalar; İstanbul’ da Ağaç A.Ş tarafından Yıldız Teknik Üniversitesi Davutpaşa kampüsünde 2017 yılında imzalanan protokolde topraksız tarım araştırma ve uygulama seraları, (Üretimi yapılan domates, çilek ve kıvırcık marullar) İzmir büyükşehir belediyesi tarafında kurulumu yapılan seralar, Giresun il tarım ve orman müdürlüğü seraları ve girişimciler tarafından yürütülen seralar topraksız tarımın birer örnekleridir.
Topraksız Tarım Serası (Giresun) 
Topraksız Tarım serası (Hollanda)
Topraksız Tarımın Avantajları ve Dezavantajları Nelerdir?
Hidroponik Tarım Avantajları:
- 365 gün boyunca hava koşullarını gözetmeksizin üretim yapılabilir.
- Toprak kullanımına ihtiyaç olmadığından istenilen alanda bitkilerin yetiştirilmesini mümkün kılar.
- Akıllı teknoloji sayesinde uzaktan kumanda yöntemi ile uygun ortam koşulları oluşturulabilir.
- Yabani ot mücadelesi ve çapalama gibi ekstra iş gücü gerektirmez.
- Toprakta yetiştirilmenin aksine bitkiler %50 oranında daha hızlı büyüme gösterirler.
- Bitkilerde hastalık ve zararlı riski topraklı tarıma göre daha azdır.
- Her bitkiye özel besin reçetesine uygun besin değeri yüksek doğal takviyeler yapılabilir.
- Müşkülpesent bitkiler ve geniş yayılım alanına sahip olan bitkiler dışında hemen hemen bütün bitkilerin yetiştiriciliği yapılabilir.
- Güneş ışığına ihtiyaç duymadan suni ışıkta yetiştiricilik mümkündür.
- Toprak ve çevre kirliliğinin azalmasına yardımcı olurken aynı zamanda büyük oranda su tasarrufu sağlar.
- Uygun koşullarda aşırı sulama, ilaçlama, gübrelemeye ihtiyaç duymadan sağlıklı ürünler yetiştirilir.
Dezavantajları:
- İlk yatırım maliyetinin yüksektir.
- Sistemin uzmanlar tarafından kurulumu ve takibi için teknik personel yetersizliği vardır.
- Enerji kaynaklarının yoğun kullanımının olması.
- Düzenli takip gerektiren, aksi durumda geri dönüşümünün zor olan hatalara sebep olmaktadır.
Konuyla ilgili merakı olup bitki severler için evde, bahçede, terasta, balkonda basit bir şekilde kurdukları düzenek ile kendi bahçelerinizi oluşturup denemeler yapabilirsiniz.
Yazarlarımızdan Sümeyye SOYLU ile birlikte hazırlamış olduğumuz bir yazıdır. Keyifli okumalar dileriz.
Kaynaklar
http://www.persanyapi.com.tr/haberler/topraksiz-tarim/627641
https://www.hortiturkey.com/yazilar/hidroponik-tarimda-bitki-yetisriciligi-rehberi
http://www.turktarim.gov.tr/Haber/398/artan-nufus-ihtiyaclari-ve-toprak-sorunlarina-alternatif-cozum-topraksiz-tarim
https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/20080
http://www.evsera.com/Topraksiz-Tarim-Nedir-Nasil-Yapilir-topraksiz-tarimda-Nelere-Dikkat-Edilmeli-/Topraksiz-Tarim-Topraksiz-Teknolojik-Tarim-bilgi-Topraksiz-Tarim-ornekleri-/topraksiz-tarim-cesitleri-Topraksiz-Tarim-Ortami-Olusturma-akan-su-kulturu-
