Ünlü Kent Meydanları ve Meydanları Özel Yapan Fonksiyonlar

Latincede “Platea” yani açık yer ya da genişletilmiş cadde anlamına gelen , İngilizce ve Fransızcada ise “Place” kelimesinden doğan sözcüğün Türkçe karşılığı ”Meydan” dır. Fakat meydanlar sadece açık alan olarak kalmayıp bulunduğu çevrenin merkezi haline gelen, niteliğini artırıp tarihini de koruyan, insan eylemlerine ve aktivitelerine sahiplik eden alanlardır.

Günümüze kadar agora, forum, plaza, campo, piazza, grand place gibi farklı isimlerde anılan meydanlar; dini törenlere, kutlamalara, sanatsal faaliyetlere, rekreasyonel aktivitelere ev sahipliği yapmaktadır.

Form-Fonksiyon İlişkilerine Göre Meydanlar

Meydanların büyüklüğü ile o meydanda yapılacak aktivitelerin ve meydanı kullanacak kişi sayısı arasında bir oran olmalıdır. Ayrıca meydanlara farklı fonksiyonlar yüklenerek kent içinde bulundukları yere ve fonksiyona bağlı olarak özellikler taşımaları gerekmektedir.

1. Cadde Plaza

Caddeye yakın ve yaya yolunun hemen yanında yer alır. Genellikle kısa süreli oturma, bekleme veya seyir amaçlı kullanılır.

2. Fuaye

Yüksek yapı komplekslerinin bir parçasıdır. Yer aldığı binaya güzel bir giriş sağlamak amaçlanır. Ayrıca davetlerden önce tanışma ve dinlenmelerin yapılması için kullanılan hol anlamına da gelir.

3. Kent Vahaları

Caddelerden uzak, park ve bahçe hissini yaratan mekanlardır. Kullanıcılar şehrin gürültü kirliliğinden uzaklaşmak için öğle tatili gibi kısa da olsa zamanlarını bu mekanlarda geçirip dinlenirler. Çatı bahçeleri, dış mekan yemek yeme alanları ve bahçeler kent vahaları olarak çeşitlendirilebilir.

4. Geçiş Fuayesi

Asıl amacı adından anlaşıldığı gibi geçişi sağlamaktır. Fakat kullanıcılar bu alanlardaki sokak sanatçılarına da ilgi gösterip burada vakit geçirebilmektedirler. Metro girişleri ve otobüs durakları geçiş fuayesi sayılabilen mekanlardır.

5. Sokağın Plaza Olması

Trafiğe kapalı sokaklarda insanların yemek yiyip alışveriş yapabildikleri alanlar için bu tabir kullanılır. Bu mekanlarda öncelik yayaya aittir. Bu yüzden güvende hissedilen bir alandır.

6. Büyük Toplumsal Mekanlar

a) Kent Plazası

Çoğunlukla sert zeminli, merkezde konumlandırılmış ve kolay ulaşılabilen mekanlardır. Konserler, gösteriler, mitingler gibi programlanmış etkinlikler için kullanılır.

b) Kent Meydanı

Kentin kültürünün, tarihinin hissedildiği, kentin merkezine konumlanmış, genellikle etrafı yollarla veya binalarla çevrilmiş, kentin çoğunlukla landmarkını da içinde bulunduran meydanlardır. Bu özelliklerinden dolayı da kentteki aktiviteleri ve pek çok kullanıcıyı da kendine çeker.

Meydanların Niteliklerini Etkileyen 7 Kentsel Tasarım Ögesi

1. Döşeme

• Döşemelerin mekanın algılamasındaki rolü büyüktür.
• Öncelikli olarak yaya ve taşıt trafiğini ayırır.
• Yayalar için bir yönlendirme oluşturur.
• Kentin dokusuna göre büyüklüğü, küçüklüğü, rengi değişiklik gösterse de meydanlardaki döşemelerin kullanımı kolay ve rahat olmalıdır.
• Meydanda kullanılan döşeme kentteki diğer döşemelerden farklı olursa meydan algısı daha da kolaylaşır.

2. Plastik

• Heykel, çeşme ve çeşitli plastik ögeler en çok meydanlarda anlam kazanır.
• Plastik ögelerin en büyük etkilerinden birisi motonluğu kırıp vurgu oluşturmaktır.
• Döşemede olduğu gibi plastik ögelerin de ölçüleri mekana uygun olmalıdır.
• Plastik ögelerin su ile kullanımı oldukça etkilidir.
• Plastik ögeler aynı zamanda meydanın sosyal ve kültürel anlamını ortaya çıkarıcı nitelikte olmalıdır.
• Ögeler her zaman kullanıcıların temasına açık olmalıdır.

3. Renk

• Meydanlarda renk kullanımında; meydanın aldığı ışığa, kullanıcıların rahatlığına, alanın iklimine, kültürel geçmişine dikkat edilmesi gerekir.
• Bireylerin ayrı ayrı tecrübeleri, psikolojileri değişiklik göstereceği için toplumun psikolojisine göre renk seçimi yapılmalıdır.
• Renklerin kullanımı birbiri ile ölçülü ve uyumlu olmalıdır.
• Meydan girişleri veya özelliği olan alanlardaki renkler diğer alanlardaki renklere kontrast olup dikkat çekmelidir.
• Renkler meydanın çerçevelenmesi için de kullanılabilir.
• Meydan içerisinde ayrı mekanlar yaratmak için de renk kullanılabilir.
• Renk etkisi ile bir öge daha ağır veya hafif uzak veya yakın hissettirilebilir.

4. Bitki

• Meydanlarda kullanılacak bitkilerde insanlar ilgi çekici özellikler ararlar. Farklı renkte ve çeşitte ağaç ve çalılar kullanmak bu konuda faydalı olabilmektedir.
• Bitkiler canlı materyaller olduğu için mevsim değişikliğine göre farklı estetik görünüş oluşturması önemli bir özelliktir.
• Bitkilerin sadece estetiği etkilemesi değil meydanda bulunan hava kirliliği gibi sorunlara da çözüm olması gerekmektedir.
• Bitkiler sert zemin etkisini kırıcı nitelikte, yerden en az 1.50-1.80 m yükseklikte gölgeleme özelliği olan ağaçlarla, yaprak döken ve dökmeyen bitkiler arasında bir denge kurarak her mevsime uygun bir görsel oluşturmalıdır.
• Meydanda kentin tarihi dokusunun öne çıkarılmak istendiği alanlara da bitkilendirme sayesinde vurgu sağlanabilmektedir.
• Bitkiler uzun yıllar kalıcı olacak materyaller olduğu için alanın sıcaklık, iklim, nem, rüzgar dengesine uyum sağlaması gerekmektedir.

5. Işık

• Işık denilince akla genellikle güneş ışığı gelir. Fakat ay ışığı ve yapay aydınlatmalar da ışık örneklerindendir.
• Peyzajda aydınlatmanın iki amacı vardır; güvenlik ve estetik.
• Tarihi yapılar gün ışığı varken meydanlarda odak noktası oluşturup estetik görünüş sağlarken karanlıkta ise ürkütücü bir hava katabiliyor. Bu yüzden yapay ışıklandırma uygulaması gereklidir.
• Işığın kalitesi, yönü, miktarı önemli rol oynamaktadır. Aynı zamanda ışığın oluşturduğu gölgenin etkisi de unutulmamalıdır.
• Meydanda en çok aydınlatılması gereken yerler öncelikli olarak giriş ve çıkışlardır. Ardından havuz, heykel ve kent ekipmanları aydınlatılmalıdır.
• Meydan ışıklandırması kullanıcıları daha güvende hissettirmekte ve meydanın kullanım süresini uzatmaktadır.

6. Zaman

• Zaman, meydanı kullanacak kişilerin meydanda bulunma süreleri olarak ele alınırsa, meydanın varlığına, algılanma süresine katkıda bulunur. Yani kişi meydanı algıladığı sürece meydan canlı kalır.
• Kişilerin meydanı algılama biçimleri ve süreleri de meydanda yaptıkları aktivitelere göre değişiklik gösterir. Belli bir algılama süresinden sonra mekân değişikliği ardından meydan hakkında zihinlerinde bazı izlenimler kalır.

7. Ölçü

• Meydanın kullanıcılarının kendilerini huzurlu hissetmeleri için meydanın genişliği ile medyan etrafındaki binaların yüksekliğinin belli bir oranda olması gerekmektedir. Eğer binalar meydan genişliğine oranla yüksek ise kullanıcı ezilme hissine kapılır. Eğer düşükse acizlik hissine kapılır. Meydan genişliği ve binaların yükseklikleri arasındaki oran en fazla 1:4 olmalıdır.

Dünya’da Ünlü Kent Meydanları

• 

• 

• 

• 

• 

Türkiye’de Ünlü Kent Meydanları

• 

• 

• 

• 

• 

Kaynakça

1. https://tr.wikipedia.org/wiki/Kent_meydan%C4%B1
2. Kart Aktaş, Nilüfer & Çinar, Hande. (2000). Kentsel Tasarım Sürecinde Meydanlar. İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi. 50. 111-120.
3. Serpil Öner, Filiz Aklanoğlu (2002). Kentsel Açık Mekan Olarak Meydanların İrdelenmesi. S.Ü Ziraat Fakültesi Dergisi 16 (29): (2002) 96-106