Hızlı Git
Plastikler… Geçmişi çok eskilere dayanmasa da önüne geçemediğimiz takdirde bizden çok daha uzun süre var olacaklar. Bulunduğu andan itibaren hızla gelişerek, üretim sektöründen hizmet sektörüne kadar hayatımızın her alanında karşımıza çıkan plastik kullanımı onlarca sektörde çeşitliliğini her geçen gün arttırmakta. Elbette bu mucizevi materyalin hayatımızı kolaylaştırdığı kadar başımıza iş açacağını kimse tahmin edemezdi!
Bu yazımızda, plastikten elde edilen ürünlerin hayatımıza girmesiyle meydana gelen plastik atık problemlerine değinerek, İstanbul Üniversitesi-Cerrahpaşa Orman Fakültesi Peyzaj Mimarlığı öğrencilerinin “Plastik Kullanımı Farkındalık Hareketliliği” başlığı altında; tek kullanımlık plastiklerin kullanımı sonucu, geri dönüştürülemez* atıkların bize ve çevremize verdiği zararlara yönelik yapılan enstalasyon çalışmalarını inceleyeceğiz.
Plastik Mucize mi, Felaket mi?
Plastik keşfedildiğinden beri hayatımızı kolaylaştıracak tüm alanlarda tercih edilen ilk madde olmayı başardı. 1907 yılında Amerikalı mucit Leo Baekeland’ın Bakaliti bulması ile Dünya yeni bir çağa adım atmış oldu. Elektronik aletlerden kıyafetlere, mobilyalardan araçlara kadar her alanda kullanılmaya başlandı. Alternatif madde olarak görülen plastik hafif ve maliyetinin düşük olması sebebi ile tüm alanlarda diğer malzemelerin yerini almayı başardı. Plastik olmasaydı sağlık ekipmanları, bilgisayarlar, iletişim aygıtları ve seyahat araçları olmazdı. Plastiğin hayatımızı oldukça kolaylaştırdığı bir gerçek, fakat hesaba katmadığımız atıklar ekosistemimizi ve hayatımızı tehlikeye sokmakta. Bu noktadan sonra plastiksiz yaşayamayacağımız doğru belki, ancak plastiklerle yaşayabilecek miyiz peki?
Etkili bir değişim gerçekleşmezse 2030 yılına kadar 104 milyon metrik ton plastik daha ekosistemimize karışmış olacak. Özellikle tek kullanımlık plastik atıklarının neden olduğu tahribat her geçen gün artıyor. Sistemdeki bu zararlı sızıntı yaban hayatını ve ekosistemimize zarar veriyor. 270’ten fazla hayvan türü plastik atıklara takılıyor ve 240’tan fazla hayvanın plastik yuttuğu bilimsel araştırmalarla ortaya konmuş durumda. Ayrıca hayvanların yanı sıra insanlar da gıda ve içme suyu ile mikro-plastik yutuyor ve bunun sağlımız üzerindeki etkisi ise henüz tam olarak bilinmiyor.
Plastik atıkların küresel çapta yalnızca %19,9’unu geri dönüştürebiliyoruz. Yani geri dönüşüm plastik bağımlılığımıza çözüm değil. Her yıl okyanuslarımıza 8-12 milyon ton plastik atılıyor. Okyanuslardaki plastik atıklar yalnızca kötü görünüme sebep olmuyorlar aynı zamanda ölümcüller. Plastik kullanımı her yıl yüz binden fazla deniz hayvanını ve bir milyon deniz kuşunun ölümüne sebep oluyor.
Plastik atıklarının yakılarak bertaraf edilmesinin yanı sıra, plastik üretimi sonucu da karbondioksit emisyonları her geçen yıl artıyor. Bu şekilde devam ederse 2030 yılında karbondioksit emisyonunun yarı yarıya artması ve plastik atık yönetiminden kaynaklanan emisyonun da 3 kat artması bekleniyor.
Plastik üretim ve tüketim zincirinin her bir halkasındaki aktörler, insanın ve doğanın ödediği gerçek bedelin farkına varmadığı takdirde plastik kirliliği artmaya devam edecek. Mevcut durumda çözüm üretme sorumuluğu her ne kadar büyük oranda tüketicilere yüklenmiş olsa da zincirin her bir halkası atık yönetimi konusunda çaresizlik noktasına gelmeden bir an önce harekete geçmek zorunda. Örneğin bizler tüketici olarak tek kullanımlık plastikleri kullanmayı bırakırsak, arz-talep döngüsünde yeni bir dinamik yaratarak atıkların azalmasına destek olabiliriz.
Plastiklerin bizlere ve ekosistemimize verdiği zararları açıklayan bilgilendirici bu kısa animasyonu izleyebilirsiniz:
Zincirin tüketici halkasında olan İstanbul Üniversitesi-Cerrahpaşa Orman Fakültesi, Peyzaj mimarlığı öğrencileri tek kullanımlık plastiklere dur diyerek “Plastik kullanımı farkındalık hareketliliği” başlattılar ve bu kapsamda bir atölye çalışması geçekleştirerek plastik atıklardan enstalasyon çalışmaları yaptılar. Kamusal Açık Alanlarda Evrensel Peyzaj Tasarımı Çalıştayı’nda sergilenen atölye çalışmaları ve tasarım sürecine ilişkin detaylar işte burada:
KAHRAMAN ÖĞRENCİ PLASTİK SU ŞİŞESİNE KARŞI!
27 Kasım 2019 tarihinde Peyzaj Mimarlığı Bölümü’nden Dr. Öğr. Üyesi Simay Kırca, Araş. Gör. Elif Nur Sarı ve Araş. Gör. Merve Eminel Kutay yürütücülüğünde, fakültemizde ve gündelik hayatta tüketmeye alıştığımız tek kullanımlık ‘plastik su şişesi/bardağı’ ve ‘kâğıt kahve bardağı’ kullanımına dikkat çekilmesi amacıyla bir atölye çalışması gerçekleştirilmiştir. PEMÖT, Tasarım Kulübü ve IFSA öğrenci kulüpleri iş birliğiyle gerçekleşen etkinlik sonucunda plastik atığın neden olduğu ‘organizma’ metaforu üzerinden ‘su’, ‘toprak’, ‘orman’ ve ‘kent’ temalı 4 adet enstalasyon ve bunlara ilişkin posterler üretilmiştir. Enstalasyonların yapımında, fakültemiz öğrenci ve personel yemekhanesi ile kantinden öğrenciler tarafından yalnızca 3 saat içinde toplanan toplam 105 adet plastik su şişesi, 380 adet plastik su bardağı ve 509 adet kâğıt bardak kullanılmıştır. Eğer kabaca bir hesap yaparsak, bu;
- 1 haftada 525, 1 ayda 2100 ve 1 yılda 21.000 adet plastik su şişesi,
- 1 haftada 1900, 1 ayda 7600 ve 1 yılda 76.000 adet plastik su bardağı ve
- 1 haftada 2545, 1 ayda 10.180 ve 1 yılda 101.800 adet kâğıt bardak eder…
Sizce de değişim zamanı çoktan gelmedi mi?!
Enstalasyon Çalışmaları
Su Grubu: Plastiwhale
Toprak Grubu: Plastmedusa
Orman Grubu: Plascary Tree
Kent Grubu: Cupzilla
Atölye Katılımcıları
Çağrı Acar, Ela Durbin, Elif Naz Duman, Emre Aydoğdu, Eylül Esra Ağırbaş, Ece Nur Çebi, Hilal Bakırcı, İlknur Gürdere, İpek Koçak, Kayra Simur, Kerem Kandemir, Melik Fırat Saylık, Nurgül Arslan, Özgenur Aydın, Rabia Yücel, Semanur Reyhan, Sezin Kanoğlu, Şeyma Sevinç, Vildan Birinci, Yakup Küçük, Yaren Çömlekçi, Yeşim Çetinkaya, Zeynep Aslı Gürcan.
Bu hayatta her şey zıttıyla kaimdir. Plastiğin hayatımıza sunduğu kolaylıklara ek olarak bilinçsiz kullanımının da sonuçları ortadadır. Çağrı, senin de anlattığın gibi karbondioksit tutulumu bu sebeple artarak sera gazı oluşumuna oradan da küresel ısınmaya sebep olmaktadır. Anlattıkların, küresel çapta herkesi ilgilendirecek kadar önemli. Hatırlattığın için teşekkürler!