Kurakçıl Peyzaj ve Kuraklığa Dayanıklı Bitkiler

Günümüzde her geçen gün biraz daha fazla etkisini gösteren küresel ısınma daha çok kuraklıkla fark edilmektedir. Hayatımızın her anında gerek duyduğumuz suya bizim kadar bitkilerinde  ihtiyaç duyması bir çok etkiyi oluşturmaktadır. Bu etkiler peyzaj mimarlığı bitkisel tasarım çalışmalarında suyun akılcı kullanımı ve kuraklığa dayanıklı bitki kompozisyonu çabaları ile giderilmektedir.

Su-Etkin Peyzaj Düzenlemesi

Bu doğrultuda “Su-Etkin Peyzaj Düzenlemesi” (Water-Efficient Landscaping) genel başlığı altında “Suyun Akılcı Kullanımı” (Water-Wise, Water-Smart), “Az Su Kullanımı” (Low-Water) ve “Doğal Peyzaj Düzenleme” (Natural Landscaping) gibi klasik peyzaj düzenleme anlayışlarından farklı yeni peyzaj düzenleme kavramları geliştirilmiştir.  Bu kavramların her biri konuya yaklaşım biçimleri açısından bazı farklılıklar göstermekle birlikte, hepsi de aynı temel ilkelere dayanmakta ve genellikle aynı anlamı taşıyacak biçimde birbirinin yerine kullanılmaktadır.

• 

Kurakçıl Peyzaj (Xeriscape) Nedir?

Bu temel ilkelerin ilk kavramsal yaklaşımlarından birisi “Kurakçıl Peyzaj Düzenleme” (Xeriscape) dir. “Kurakçıl Peyzaj Düzenleme” ya da tüm Dünyada bilinen ismiyle “Xeriscape” genel olarak suyun en az düzeyde kullanılmasıyla su kaynaklarının ve çevrenin korunmasını ilke edilen özellikli peyzaj düzenleme olarak tanımlanabilir. 

Kurakçıl Peyzaj Düzenleme Temel İlkeleri

1. Uygun Planlama ve Tasarım

Kurakçıl Peyzaj’da doğru bir planlama ve tasarım yapmanın genel olarak iki yolu bulunmaktadır. Bunlar; ya yeni bir alan oluşturmak ya da mevcut alanı iyileştirmek olarak belirtilmektedir. Genel olarak ilk yapılacak olan alanın çevresel ve fiziksel  sorunlarının çözülmesi daha sonra hangi bölgede hangi bitki türlerinin kullanılacağı ve mevcut bitki varlığının korunması gibi konular ele alınmalıdır.

Daha sonra alanın drenajı yapılmalıdır. Su ihtiyacı birbirine yakın olan bitki türleri bir arada kullanılmalıdır. Planlama alanındaki yapısal ve bitkisel materyallerin yerlerinin tespit edilmesinden sonra alanın mikro iklimi ve su kullanım zonları belirlenmelidir.

• 

2. Toprak Hazırlığı

Toprağın durumu bir kurakçıl peyzaj çalışmasında alanın bakısı ve iklim karakteristikleri kadar önem taşır. Toprağın analizi hangi tür bitkilerin dikileceğini belirleyen önemli bir faktördür. Analiz sonucuna göre gerekirse toprağın iyileştirilmesi sağlanır. Toprağın su tutma kapasitesi arttırmak ve dip köklerin su almasını sağlamak için bitkilendirmeden önce toprağı ıslah etmek gereklidir.

3. Uygun Bitki Türü Seçimi

Peyzaj uygulamalarında bitki türü seçilirken bir çok çevresel etki dikkate alınmalıdır. Bunlar toprağın durumu, suyun varlığı kadar o alandaki mikroklimatik etkileri de içerir. Bu yüzden kullanılacak bitkilerin doğal olmasına özen gösterilmelidir. Yani kurakçıl peyzaja uygun bitki seçimi yalnızca tasarıma uygun bitkileri seçmek değil aynı zamanda tasarımın uygulanacağı alanın çevresel etmenlerine karşı en uygun bitkilerin seçilmesidir. Kuraklığa Dayanıklı Bitkiler olması önemlidir.

Xeriscape ile su kullanımını en aza indirerek hem ekonomik açıdan hem de doğal kaynaklar açısından tasarrufu amaçlanmaktadır. Böylece bitkilerde su muhafazasının maksimum su tüketiminin ise minimum olmasını sağlayacak bitki türü seçilmesini sağlamaktadır .

4. Etkin Sulama

Sulama mevsimsel yağışların yetersiz olduğu dönemlerde toprağın ve bitkinin ihtiyaç duyduğu suyun yeterli miktarda verilmesi işlemidir. Etkin sulama ise en az miktarda su kullanımı ile doğru sulama sistemi ve tasarım yapılarak fazla su kaybını engellemektir. Yani bitkinin ihtiyacından fazla su vermemek asıl hedeftir.

• 

Doğru ve etkin bir sulama yapabilmek içinde bitkiye uygun sulama sistemleri seçilmelidir. Bu sulama sistemleri ise çim alanlar için, düşük basınç ve dar açılı sprinkler kullanılmalı, damlama, püskürtme ve fıskiye sistemleri ise ağaç, çalı, çiçek ve yer örtücüler için kullanılmalıdır.

5. Malç Kullanımı

Kuraklığın neden olduğu en önemli etkenlerden biride suyun toprak yüzeyinden buharlaşarak kaybolması  ve çim gibi su ihtiyacı fazla olan yüzey örtücü bitkilerin kullanılmasıdır. Toprak yüzeyinden kaybedilen suyu önlemek için kullanılan organik ve inorganik yapıdaki malzemelere malç denir.

• 

Organik malçlar; yaprak ve bitki kalıntısı gibi canlı kökenli malzemeler, inorganik malçlar ise; taş, çakıl vb. malzemelerdir.

6. Uygun Bakım

Tasarımın sürekliliğini sağlamak için yapılan müdahaleleri kapsar. Örneğin budama, yabancı ot temizliği, sulama gibi…

Kuraklığa Dayanıklı Peyzaj için Uygun Teknikler

1. Mikoriza Yöntemi

Mikoriza (kök mantarı) bitki ile ortak bir yaşam oluşturarak bitkinin topraktan su ve bazı besin elementlerinin alınımını kolaylaştırır. Bu yöntemle bitki uzun vadede kuraklıkla mücadele ederek hastalıklara karşı direnç kazanmış olur.

• 

2. Hydrogell

Polimerik yapıda, kuru hali kristal olup ıslandığında jel kıvamını alan, kendi ağırlığının 300-400 katı kadar su çekebilen ve bitkinin ihtiyacı olduğunda bu suyu salabilen malzemedir. Toprak yüzeyinin 5cm altına uygulanır. Tarımsal alanlarda kullanılan çevreye dost malzeme olup uygun iklim koşullarında gerektiği gibi kullanıldığında önemli ölçüde su tasarrufu sağlamaktadır.

• 

Kurakçıl Peyzaj Düzenlemeleri İçin Uygun Bitkiler ⁽³⁾

Kuraklığa Dayanıklı Yaprağını Döken Ağaç ve Ağaççıklar

• Acer campestre
• Acer galabrum
• Acer tataricum
• Aesculus hippocastanum
• Betula nigra
• Catalpa speciosa
• Celtis orientalis
• Cercis sp.
• Cotinus coggygria
• Crataegus crus galli
• Elaeagnus angustifolia
• Fraxinus americana
• Ginkgo biloba
• Gleditsia triancanthos
• Hippophae rhamnoides
• Koelreuteria paniculata
• Lriodendron tulipifera
• Populus tremula
• Pyrus sp.
• Quercus robur
• Robinia pseudoacaia
• Sambucus (S. nigra; S. racemosa)
• Sophora japonica
• Syringa vulgaris
• Ulmus pumila
• Ulmus parvifolia

Kuraklığa Dayanıklı Herdemyeşil Ağaç Ağaççık ve Çalılar

• Chamaecyparis lawsoniana
• Cupressus (C. arizonica; C. sempervirens)
• Cupressocyparis leylandii
• Pinus nigra
• Pinus silvestris
• Pinus mugo
• Pinus strobus
• Taxus  baccata
• Thuja orientalis
• Juniperus chinensis
• Juniperus communis depressa
• Juniperus horizontalis
• Juniperus × media
• Juniperus sabina
• Juniperus scopulorum
• Juniperus squamata ‘Blue Star‘
• Juniperus virginiana

Kuraklığa Dayanıklı Çalılar

• Berberis thunbergii
• Buddleia davidii
• Buxus sempervirens
• Campsis radicans
• Caragana arborescens
• Cotoneaster (C. dammeri; C. horizontalis; C. salicifolius)
• Colutea arborescens
• Euonymus (E. alatus; Euonymus fortunei; E. japonicus)
• Hedera helix
• Jasminum sp.
• Ligustrum japonicum
• Ligustrum obtusifolium
• Ligustrum vulgare
• Lonicera tatarica
• Lycium barbatum
• Mahonia aquifolium
• Parthenocissus tricuspidata
• Prunus laurocerasus
• Pyracantha coccinea
• Rhus glabra
• Rhus typhina
• Rhus trilobata
• Rosmarinus officinalis
• Spiraea × vanhouttei
• Symphoricarpus albus
• Symphoricarpus orbiculatus
• Spiraea × vanhouttei
• Symphoricarpus albus
• Symphoricarpus orbiculatus

Kuraklığa Dayanıklı Yer Örtücüler

• Achillea filipendulina
• Achillea millefolium ‘Rosea‘
• Alchemilla mollis
• Anemone sylvestris
• Aquilegia hybrids
• Artemisia schmidtiana
• Alyssum saxatile
• Bergenia cordifolia
• Campanula carpatica
• Campanula rotundiafolia
• Centaurea dealbata
• Centranthus rubber
• Cerastium tomentosum
• Coreopsis grandiflora
• Echinacea purpurea
• Eschscholzia californica
• Euphorbia polychrome
• Festuca glauca
• Gaillardia aristata
• Gazania linearis
• Helianthemum nummularium
• Salvia argentea
• Salvia nemorosa
• Santolina chamaecyphrissus
• Saponaria ocymoides
• Sedum sp.
• Sempervivum hybrids
• Stachys lanata
• Teucrium chamaedrys
• Thymus serpyllum
• Veronica liwanensis
• Veronica spicata

Kuraklığa Dayanıklı Çimler

• Agropyron cristatum
• Festuca arundinacea
• Poa pratensis

Yazar: İlayda DOĞAN