Hızlı Git
İsmini 18. Yüzyılda, bulunduğu arazinin sahibi J.F. Kirsten’ın soy ismi ve Flemenkçe’de orman, çalı anlamında gelen “bosch” kelimelerinin birleşiminden alan Kirstenbosch Botanik Bahçesi, Güney Afrika’nın sahip olduğu en önemli botanik bahçelerden biridir. Western Cape’in başkenti Cape Town’da bulunan Kirstenbosch Botanik Bahçesi, üç km uzunluğundaki düz zirvesi ile Masa Dağı’nın doğusunda yer almaktadır. Güney Afrika Ulusal Biyoçeşitlilik Enstitüsü* tarafından işletilen ve 1913 yılında kurulan botanik bahçe 528 hektarlık bir alana yerleşmiştir 1. Ayrıca, Güney Afrika’nın altı farklı biyomundan beşine ev sahipliği yapmakta olan Kirstenbosch Botanik Bahçesi özellikle yerli bitkilerin yetiştirilmesine önem vermekte ve Güney Afrika topraklarına özgü bitki örtüsünün korunması amacıyla çalışmalar yapmaktadır. Öyle ki kurulduğu dönemlerde bu konu ile ilgili tüm dünyaya bir yol gösterici olmuştur.
* South African National Biodiversity Institute (SANBI)
Kirstenbosch Botanik Bahçesi ve Biyoçeşitlilik
2004 yılında UNESCO Dünya Mirası Alanı ilan edilen Kirstenbosch Ulusal Botanik Bahçesi ve komşusu Masa Dağı Ulusal Parkı, dünyanın tanınmış bitki krallıklarından en küçüğü olan ve yüksek derecede biyoçeşitlilik ve yerellik içeren Cape Floristik Bölgesi Koruma Alanı’nın* bir bölümünü oluşturmaktadır. Cape Floristik Bölgesi Koruma Alanı ya da diğer ismi ile Ümit Burnu Floristik Bölgesi, 9000’den fazla vasküler bitki türünü barındırmakta ve bu bitki türlerinin yaklaşık %69’unun endemik olduğu bilinmektedir 2. Gerek Kirstenbosch Botanik Bahçesi gerekse Masa Dağı Ulusal Parkı bu yönüyle, Güney Afrika’da biyoçeşitlilik açısından son derece önemli bir yere sahiptir.
*Cape Floristic Region
528 hektarlık Kirstenbosch Botanik Bahçesi’nin yaklaşık 36 hektarlık bir kısmında bitkilendirme çalışmaları gerçekleştirilmekte geri kalan bölge ise korunmakta olup yoğun bir orman dokusu ve yerli kuşlar, sürüngenler, omurgasızlar ve diğer canlılar ile birlikte zengin bir yaban hayat içermektedir. Bahçeyi ziyaret gelen kişiler bir dizi yürüyüş yolu aracılığıyla bu doğal alanı gezebilir ve keşfedebilirler.
Kirstenbosch Ulusal Botanik Bahçesi’nin Birimleri
Botanik Bahçesi içerisinde yer alan ve farklı bitki türleri ile çeşitlenen birimlerden önemli olanları aşağıdaki gibidir:
1- Botanik Topluluğu Serası
Kirstenbosch Botanik Bahçesi’nde Güney Afrika’nın karakteristik bitki örtüsü olan fynbos, yarı çöl bir arazi yapısına sahip karoo, savana ve diğer türler dahil olmak üzere farklı bölgelere özgü bitkilerin sergilendiği “Botanik Topluluğu Serası” olarak adlandırılan büyük bir sera yer almaktadır. Sera, içerisinde bulunan merkez ve köşelerdeki dört bölgeden oluşur. Merkezdeki her bir kısım Güney Afrika’nın ekolojik bir bölgesini veya biyomunu temsil etmektedir. Ayrıca yine o bölgeye özgü toprak ve kayaları içerir. Köşelerde bulunan dört bölgede ise eğrelti otları, soğanlar, taş bitkileri ile welwitschias olarak adlandırılan ve Güneybatı Afrika’da yetişen bir çöl bitkisi türü sergilenmektedir.
2- Yarımada Bahçesi
Kirstenbosch Botanik Bahçesi’nin bölümlerinden biri olan Yarımada Bahçesi’nde Western Cape genelinde bulunan 2500 bitki türünden birkaçı sergilenmektedir.
3- Su Bahçesi
Geleneksel bahçelere oranla daha az su ve bakıma ihtiyaç duyan bir bahçe olarak bu bölümde suyun akıllı ve tasarruflu kullanımı planlanmıştır. Su Bahçesi’nde toprağın hazırlanması, malçlama, gölge ve rüzgarlık oluşturma, çim bakımı gibi tekniklerin yanı sıra bitkiler su ihtiyaçlarına göre gruplandırılması da görülmektedir. Bu bahçede kullanılan bitkiler genellikle etli kök, gövde ve yapraklı bitkiler, yeraltı soğanlarıdır.
4- Protea Bahçesi
Protea olarak adlandırılan Güney Afrika’ya özgü çiçekli bir bitki türü olan şeker çalısı bitkilerinden oluşan Protea Bahçesi özellikle çiçek açtıkları kış ve ilkbahar mevsimlerinde (Mayıs ve Ekim ayları) göz alıcı bir görüntü oluşturmaktadır. Protea Bahçesi’nin en önemli bitkisi, Güney Afrika’nın ulusal çiçeği ve buradaki proteaların da en büyüğü olan Protea cynaroides (Kral Protea)’dır 3.
Foto 2: Monique McQuillan
5- Compton Herbaryumu
Özellikle araştırma faaliyetlerinin yürütüldüğü Compton Herbaryumu’nda yeni türlerin keşfedilmesi ve tanımlanması gibi biyolojik çeşitlilik açısından önemli çalışmalara imza atılmaktadır. Kirstenbosch Botanik Bahçesi’nin önemli bir birimi olan Compton Herbaryumu’nda yaklaşık olarak 250.000 adet kurutulmuş bitki örneği bulunmaktadır 1. Ayrıca herbaryum içerisindeki büyük bir kütüphane ile nergis zambakları, orkideler ve fundalıklar yerli ve yabancı botanikçiler tarafından araştırılır; koruma uzmanları ve böcek bilimciler de böcek ilacı ve gübre üretimi için gerekli araştırmaları yine bu bölgede gerçekleştirir. 1956 yılından beri Kirstenbosch’ta bulunan ve Güney Yarımküre ’deki en eski herbaryum olan Güney Afrika Müzesi Herbaryumu ile 1902 yılında Dr. Augusta Vera Duthie tarafından kurulan ve 1996 yılında Kirstenbosch’a taşınan Stellenbosch Hükümet Herbaryumu’nu içermektedir.
Ağaçların Arasında Yürüyüş Yolu
“Boomslang” yani ağaç yılanı anlamına gelen, kavisli bir formdaki bu yaya köprüsü Kirstenbosch’taki ağaçların arasından ve üzerinden ilerlemektedir. Az bakım gerektiren, hassas ve doğal olan bu bölgeye minimum müdahale ile uygulanan bu köprü, çelik ve ahşap malzemelerden yapılmıştır. Mark Thomas Architects ve Engineers Henry Fagan & Partners iş birliği ile uygulanan bu strüktürün tasarımında bir yılan iskeletinden esinlenilmiştir, bu da orijinal isminin nereden geldiğini bize açıklamaktadır. Kirstenbosch Botanik Bahçesi’nin manzarasını sunan Boomslag, insanların dikkatini oldukça çekmekte ve her yıl binlerce ziyaretçi ağırlamaktadır.
Botanik Bahçesi’nde Sanat
Kirstenbosch Botanik Bahçesi sahip olduğu eşsiz manzarası ve bitki çeşitliliği ile sanat için de çok uygun bir ortam oluşturmaktadır. Uzun veya kısa süreli açık hava sergilerinden, iç mekân sanat gösterilerine kadar ziyaretçilerine birçok sosyalleşme ve kültür imkânı sunar. Özellikle çeşitli heykeller aracılığıyla her fırsatta biyoçeşitlilik kavramının önemi vurgulanmakta ve nesli tükenmekte olan canlılar ile ilgili insanlarda farkındalık yaratmak hedeflenmektedir. Bunlara ek olarak, özellikle yerel şarkıcıların katıldığı açık hava konserleri de düzenlenmektedir.
Örnek olarak verebileceğimiz sergide, Güney Afrika’daki birçok Cycad türünün insan müdahalesi sebebiyle yok olmanın tehlikesinde olduğunu ve yakın zamanda dinozorlar ile aynı sonu paylaşacağını vurgulamak amaçlanmıştır. Sergi için hazırlanan gerçek boyutlu heykeller David Huni ’ye aittir 3.
2008 yılında Chelsea Flower Show’da gerçekleştirilen Kirstenbosch sergisi, Kraliyet Bahçıvanlık Derneği Başkanı Peter Buckley tarafından verilen bir ödül olan Başkanlık Kupası’nı ve en yaratıcı sunum olarak seçildiği için bir altın madalya kazanmıştır 1. Ayrıca, Kirstenbosch botanik Bahçesi, 2015 yılında Uluslararası Bahçe Turizm Ödülleri Kurumu tarafından Yılın Uluslararası Bahçesi ilan edilmiş, böylece Afrika bölgesinin biyoçeşitlilik ve endemik türleri ile ilgili çalışmalarda bulunan bahçenin bilinirliği artmıştır. Sizler de eğer Cape Town, Masa Dağı ve çevresi ile ilgili daha fazlasını isterseniz aşağıdaki videoyu izlemenizi öneririz. (Sadece Kirstenbosch Botanik Bahçesi incelemek isteyenler 7. dakikadan itibaren izleyebilirler.)
Kirstenbosch Ulusal Botanik Bahçesi’ne ait diğer görselleri aşağıda bulabilirsiniz:
Kirstenbosch’da Galileo Açık Hava Sineması 
1660’da dikilen Brabejum stellatifolium içeren ve 1936’da Ulusal Anıt ilan edilen çit
