Anıt Nedir?
Türk Dil Kurumu’na göre anıt, önemli bir olayın veya büyük bir kişinin gelecek kuşaklarca tarih boyunca anılması için yapılan, göze çarpacak büyüklükte, sembol niteliğinde yapı, abide.
İnsanlardaki anıt dikme içgüdüsünün çok eski çağlardan beri var olduğu anlaşılıyor. Binlerce yıl önce yapılan anıtlardan zamanımıza kadar kalmış olanların sayısı az değildir. Bazı Mısır firavunları kendi şanlarını ebedileştirmek için piramitleri yaptırmışlardı. Eski Dünya’nın yedi harikasından biri olan piramitler aynı zamanda firavunlara mezar vazifesini de görmüştür.
Savaşta ölen askerler için dikilen anıtlar, bütün dünyada en yaygın olan anıt çeşididir. Bunlara her dilde Meçhul Asker anıtı denir. Önemli bir olayı yaşatmak için yapılan anıtlarla barış anıtları da büyük bir yer tutar. Eski Roma anıtları zafer takı şeklindeydi. Bunların mutlaka bir yol üzerinde yapılması da şart değildi, zaten takın açıklığı çok zaman bir yol için elverişli olmayacak kadar az olurdu.
Anıt Mimarisi Olarak Zafer Takı
Taklar kabartmalar ve heykel grupları ile süslenirdi. Bu anıtların en tanınmışı Titus Takı ile Septimus Severus ve Constantine taklarıdır. O çağda gene anıt olarak yapılan şehir kapıları da aynı zamanda bir savunma unsuru olarak vazife görürdü. Eski Yunan anıtlarında heykel en başta gelir. Yunan sanatının en ünlü anıtı Atina’daki Panthenon’dur.
Ortaçağ’daki Gotik anıtlarının daha çok dini mahiyette olduğunu görüyoruz. Rönesans Çağı anıtlarında ise özellikle heykelli mezar yapıtlarına önem verilmiştir. Zamanımızda savaş anıtları en başta gelir. Paris’teki meşhur Zafer Takı Napolyon’un 1805-1809 arasındaki zaferlerini canlandırmak için dikilmiştir.
New York limanındaki Hürriyet Heykeli Fransız-Amerikan dostluğunu canlandırır. İstanbul’da Bizanslılar’dan kalma en önemli anıtlar Çemberlitaş, Dikilitaş ve Tunçyılan’dır. Hürriyet Anıtı (Abide-i Hürriyet), Taksim’deki Cumhuriyet Anıtı, Gülhane Parkı’n da ki Atatürk Heykeli İstanbul’daki yakın tarih anıtlarının en önemlileridir.
Diğer birçok şehirlerimizde çeşitli savaş hatıralarını canlandıran anıtlar vardır. Bunların çoğunu Atatürk anıtları teşkil eder. Ankara’da Ulus Meydanındaki Atatürk heykeli (Cumhuriyet Anıtı) en önemlilerindendir. Atatürk için Ankara’da yapılan AnıtKabir memleketimizdeki anıtların en değerlisidir. Yurdumuzun bağımsızlığını ve savaşlardaki kahramanlığını canlandıran başka bir anıt da Çanakkale’de, yeni yapılan Meçhul Asker Anıtıdır.
Öte yandan, bütün Türkiye, tarihimizin büyük olaylarını bugüne kadar yaşatan mimarlık eserleriyle doludur. Bu arada, Anadolu’daki Selçuklu ve Osmanlı eserlerini, kaleleri sayabiliriz. Bu anlamda İstanbul’un en önemli anıtları Rumeli ve Anadolu Hisarları, Saraylar ve camilerdir. Zamanımızda halka faydalı olacak «canlı anıtlar» yaratmaya karşı büyük bir meyil vardır. Üniversiteler, hastaneler ve diğer halk hizmetlerinde kullanılmak için yapılan müesseseleri bu arada sayabiliriz.
Dünyadan önemli Anıt Tasarımı Örnekleri
