Hızlı Git
Peyzaj alanlarında suyun etkin ve doğru yöntemlerde kullanılması yeşil alanların sürekliliği için büyük bir önem arz etmektedir. Bitkilerin hava koşulları sonucu aldıkları su miktarı yeterli olmaz bu doğrultuda belirlenen sulama yöntemleri ile gerekli olan su ihtiyaçlarını karşılamak için belirlenen farklı sistemler ile su ihtiyaçları karşılanır.
Su tüm canlıların yaşam fonksiyonlarını devam ettirebilmeleri için en önemli kaynaktır. Su bitki bünyesinin %80 ini oluştururken bitkinin büyümesini ve topraktan gerekli olan besin ve mineralleri bünyesine alarak gelişiminin devamlılığını sağlar.
Bitkilerin ve çim alanların gerekli miktarda, düzenli ve dengeli olarak su alımı ile peyzaj alanlarının kusursuz bir görüntü elde edilmesinin yanında devamlılık için de en önemli elementlerden biri olarak değerlendirilir.
Sulama Sistemleri
İlk zamanlarda peyzaj alanlarının sulama ihtiyaçları manuel olarak yapılmakta olup hem insan gücü hem zaman kaybına sebep olmaktaydı. Bunların yanı sıra insanların el ve göz ayarlarına göre üniform olmayan bir sulama işlemi birçok dezavantajlara neden olmuştur.
1980’li yıllardan sonra peyzaj alanlarının sulama sistemlerinin gelişimi ile birlikte otomatik sulama sistemleri gibi birçok yöntemlerin yanı sıra teknolojik gelişmeler, pratik, güvenilir, kontrollü, doğa dostu yöntemler geliştirilmiş ve kullanılmaya başlanmıştır. Hatta günümüz teknolojik gelişmelerini takiben e-sulama denilen akıllı yöntemler ile cep telefonlarımıza yüklenen programlar ile cihazlar arasında kurulan bağlantılarla uzaktan kontrollü akıllı sulama çözümleri gerçekleştirilmiştir.
Sulama Yöntemlerinin Sınıflandırılması
Sulama yöntemleri 2’ ye ayrılır.
1-Geleneksel sulama yöntemleri
- Salma sulama yöntemi
- Tava sulama yöntemi
- Bordür sulama yöntemi
- Karık sulama yöntemi
- Çanak sulama yöntemi
2- Modern sulama yöntemleri
- Yağmurlama sulama yöntemi
- Damlama sulama yöntemi
- Sızdırma sulama yöntemi
- Bubbler sulama yöntemi
Yukarıdaki tablolardan anlaşılacağı üzere birçok farklı sulama yöntemi bulunmaktadır. Bu yöntemlerin seçiminde arazinin topoğrafik yapısı, toprak yapısı, iklim özellikleri, kullanılacak bitki seçimleri, kaynak suyun özellikleri, ekonomik koşullar gibi birçok faktörler göz önünde alınarak doğru ve en uygun yöntem seçilir.
Peyzaj uygulama projelerinde en çok tercih edilen iki önemli sulama yöntemlerinden birincisi yağmurlama sulama, ikincisi damlama sulama sistemleridir.
Yağmurlama sulama yöntemi 
Damlama sulama sistemi
Yağmurlama Sulama Yöntemi Nedir?
Yağmurla sulama yöntemi peyzaj sulama projelerinde akla ilk gelen ve en çok kullanılan sistemlerdendir. Suyun toprak üzerine belirlenen basınç ile püskürtülerek yapılmasına ile oluşan bir sulama yöntemidir. Adından da anlaşılacağı gibi yağmur yağıyormuş gibi yapılan sulama yöntemidir.
Peyzaj uygulama projelerinde en çok tercih edilmesinin sebebi su tutma kapasitesi yüksek, su alma hızı yüksek, ekonomik, homojen bir sulama dağılımı sağlayan, kolay ve kontrollü zaman ayarı, insan gücüne duyulan ihtiyacın azalıp teknolojinin ön planda tutulduğu başarılı bir yöntemdir.
Yağmurlama Sulama Yöntemi Avantajları
- Sağlıklı yeşil alanların kalitesini artırır ve devamlılık sağlar,
- erozyona sebep olmadan sulama yapar,
- sahada drenaj problemi yaşanmaz,
- büyük arazilerde uygulama kolaylığı sağlar.
Bu avantajların yanında birtakım dezavantajlara da sahiptir.
Yağmurlama Sulama Yöntemi Dezavantajları
- Hafif şiddetli rüzgârlı havalarda suyun dağılımını olumsuz etkiler.
- Buharlaşma oranı diğer yöntemlere göre daha fazladır.
- Sulamanın kontrol üniteleri ile sağlandığından teknik olarak bazı sorunlar yaşanabilir.
Yağmurlama Sulama Sistemleri Uygulama Aşamaları Nelerdir?
Sahanın gerekli keşifleri yapıldıktan sonra, alanın su ihtiyacını karşılayacak bir şekilde hesaplamalar yapılırken belirlenen su kapasitesi, su deposunun büyüklüğü, hidrofor debisi ve basınç gücü, kullanılacak pompa çeşitleri, ana hat ve lateral boruların yerleri, vana ve kontrol üniteleri doğru şekilde yerleştirilmeli, dikimi yapılacak bitki gruplarının su ihtiyaçları ve en önemli alan m2 belirlenerek kullanılması gereken pop-up numaraları ve çeşitleri belirlenir. Arazi üzerine uygulanan projede sistem devreye alındığında üniform bir sulama elde edilerek basınçlı bir şekilde su yeşil alana püskürtülür ve sulama işlemi yapılır.
Kontrol aşamalarında dikkat etmemiz gereken önemli noktalardan biri ana hat veya lateral hatlardan herhangi bir kaçak veya patlakların tespiti ve sorun var ise giderilmesi, Elektro füzyon kaynakların kalifiyeli elemanlar tarafından yapılması diğer önemli bir nokta ise atış mesafeleri kontrol edilerek sulanmayan herhangi bir alanın olmamasıdır.
Yağmurlama Sulama Sisteminde Kullanılan Başlıklar ve Özellikleri
Başlıklar iki şekilde üretilir. Sprey (püskürtme) başlıklar, Rotor (döner) başlıklar şeklinde olup sprey başlıklar mesafe olarak daha küçük yeşil alanlarda püskürtme yaparak yeşil alanı sularken, rotor başlıklar m2 olarak daha büyük yeşil alanlarda ve atış mesafesi açı ve ayar kontrolü ile düz bir şerit şeklinde dönüş açıları ayarlanarak sulama yaparlar.
Sprey – Rotor başlıkların Genel Özellikleri
- 0,6m ile 4 veya 5 m çapında su atışı yapabilirler. Rotor başlıklar 5-6 m ile 30-40 m kadar alana atış yapabilirler. Sprey başlıklar 1-1.5 düşük atmosfer basıncı ile çalışırken rotorlar ise 2-3-5-6 atmosfer gibi yüksek basınç ile çalışırlar.
- Sprey başlıkların debileri yüksek olduğu için sulama süreleri kısadır. Rotor başlıkların ise daha uzundur. Rotor başlıklardan daha çok 3500, 5000 serileri tercih edilir. 3500 serisi atış mesafesi 4, 6-10, 7 m arasında atış yaparken 5000 seri 7, 6-15, 2 m arasında yapar.
- Sprey ve rotor başlıklar ayarlanabilir ve kolay bir düzeneğe sahip sulama açıları 90, 120, 180, 360 derece olarak sahanın ihtiyacına göre ayarlanabilirler.
- Uygulama projelerinde ekonomik olması açısında en az sayıda sprink tercih edilerek sulama yapılabilir, fakat teknik ve doğru sulama anlayışından uzak yetersiz ve doğru olmayan bir sulama sistemi yapılmış olur. Bu sebeplerden dolayı malzeme seçimleri önem arz etmektedir.
- Peyzaj projelerinde sprey sprinkler ve rotorların bir arada kullanılması çim alan ve bitkilerin gereksinimlerine göre değişiklik gösterebilirler.
Yağmurlama Sulama Sistemi Boruları
Tek bir ana hattan lateral borulara geçiş şeklinde çatallanarak devam eden iki farklı boru tipi vardır. Boru tercihlerinde PVC (polivinilclorür) ve PE (polietilen)’ dir. PE borular daha kalındır, esnektir ve daha fazla dayanıklıdır. PVC boruları ise güneş ışığına duyarlı, daha sert ve ekonomiktir.
PVC 
PE
Bunların yanı sıra fittingler (bağlantı elemanları) diye adlandırılan ana ve lateral borular vanalar, manşon, kör tapa, dirsek, kaplin, Te, redüksiyon gibi yardımcı parçalar hem damlama hem de yağmurlama yöntemlerinde kullanılmaktadır.
Yağmurlama Sulama Sistemi Kontrol Üniteleri
Sulama sisteminin kontrolleri zamanlayıcı (timer saatleri) ile kontrol edilir. Alanın sulama günleri, dakikası, süresi ve diğer güncel ayarlar programa girilerek sistem aktif hale getirilir ve sulama kontrollü bir şekilde yapılmış olur. Günümüzde Rain-bird ve Hunter’in farklı özelliklere sahip birçok kontrol üniteleri tercih edilmekte olup sulama malzemelerin seçiminde öncü markalar arasında yer almaktadır.
Kontrol üniteleri insanlardan kaynaklanan ihmal ve hataları yok sayarak zaman tasarrufu sağlar. Yağmur sensörü, toprak nem sensörü gibi özelliklerle birlikte %40 varan su tasarrufu sağlayabilmektedir.
Sulama Sistemleri Kontrol Ünitelerinin Genel Özellikleri
- Kolay kullanıma sahip
- Su geçirmez yapısı
- Gelişmiş teknolojik özellikleri
- Kalıcı bellek özelliği
- Model olarak tek istasyon, 2, 4, 6, 8 istasyonlara sahip birçok seçenek imkanı
- Güneş ışınlarından etkilenmeyen dayanıklı malzemelerden üretimi
- Arazinin su ihtiyacına ve iklim özellikleri göz önüne alınarak kurulum kolaylığı ve geniş LED ekran özelliklerine sahiptir.
Vanalar ve Vana Kutuları
Su akışını düzenleyen vanalar su deposundan çıkışı yapılan ana hat ve lateral boruların su kontrolünü sağlar. Uzaktan kumanda ve manuel olarak kullanılan 2 çeşit vana vardır.
Manuel sistemlerde küresel vana kullanılırken otomatik sulama sistemlerinde hem selenoid hem de küresel vanalar kullanılır. Vana üzerinde bulunan bobinle aracılığıyla timer cihazının devreye giriş çıkışını sağlar.
Vana kutuları yuvarlak ve dikdörtgen şekillere sahip standart, Jumbo boy, 7 inç, 10 inç boyutlara sahip kurulumu kolay kilitlenebilir farklı ölçülerde uygun seçimler ile uygulama yapılır.
Sulama Projelerinde Kullanılan Kareleme ve Üçgen Yöntemi
Sulama başlıkları kare veya üçgen sisteminde projeye işlenir ve uygulanır. Alanların m2 ölçümlerine uygun pop-up’lar seçilir ve uygun mesafelerde kuru alan kalmayacak ve her noktaya eşit miktarda su düşmesi amaçlanarak homojen bir sulama yapılır. Sulama yapılacak alanlar daireseller yardımı ile çizilerek çakıştırılır ve dengesiz bir sulamanın önüne geçilerek düzenli sulama yapılır.
Damlama Sulama Yöntemi Nedir?
Damlama sulama sistemleri uygun boru çapları belirlenerek bitkinin kök kısmına gelecek şekilde hazırlanan üzerinde delikler olan borular yardımı ile yapılan noktasal bir sulama yöntemidir. Su tasarrufu, tasarım kolaylığı, daha yüksek verimlilik, sağlıklı bitkiler, maliyet tasarrufu, aşırı sulama riskinin olmadığı bir sulama yöntemidir. Toprak üstü ve toprak altı sulama 2 şekilde yapılabilir.
Damlama sulama sistemlerinin de birçok avantajları; bitkinin direk köklerine nüfuz eden su herhangi bir dağılım göstermeden ve su kaybı olmadan bitkinin en üst düzeyde su alımını sağlar, eşit miktarda su dağılımı ile bitkilerde eşit bir büyüme gözlemlenir, su basıncı düşük olduğu için erozyon riski olmaz.
Toprak üstü damlama sulama sistemi 
Toprak altı damlama sulama sistemi
Kullanıcı tarafından günün istenilen her saatinde sulama yapılabilir hava koşullarından etkilenmez. Bitki gübreleme zamanlarında sulama ile veya hemen ardından herhangi bir vakit kaybı olmadan tam ve verimli bir gübreleme yapılarak iyi bir gelişim gösterir.
Dikkat edilmesi gereken dezavantaja sebep olacak bazı hususlara dikkat etmek gerekiyor bunlardan ilk olarak sulama boru hatlarında meydana gelebilecek tıkanıklıklar, ıslatma alanın az olması, ilk kurulum maliyetinin yüksek olmasıdır.
Damlama Sulama Yönteminde Kullanılan Malzemeler
Toprak üstü ve altı damlama sulama boruları, (delikli-deliksiz) bağlantı parçaları, takılabilir damlatıcı setleri, damlatma nozulları, sabitleme(destek)kazığı, vanalar, sprinkler, kör tapa, keski aleti, basınç dengeleyici modüller ile uygun özelliklerde malzemelerin seçimleri yapılarak uygulamalar yapılır.
Yapılan doğru teknik yöntemlere sahip sulama projelerinde kaliteli malzemelerin kullanımı, doğru zamanlarda sulama yapılması, su tasarrufunun sağlanması ve peyzaj alanının sürdürülebilirliği için sulama uygulama aşamalarında önemli bir yere sahiptir.
Su kullanımı kontrollü bir şekilde sağlandığı takdirde hem ekonomik hem de bitkilerin sağlıklı bir şekilde büyümesine destek olacaktır.
KAYNAKLAR
- https://www.rainbird.com.tr/sites/default/files/documents/2018_landscape_catalog_tk.pdf
- http://www.nadastarim.com/page/basincli-sulama-sistemleri-projeleri
- http://www.seratarim.net/2059-damla-sulama–damlama-sulama—projeleri-SeraTarimHizmetDetayi.aspx
- https://www.tigem.gov.tr/Sayfalar/Detay/3e499aad-4775-41ae-aeb4-2707cb44b6a0
- PEYZAJ MİMARLIĞI’NDA KULLANILAN SULAMA SİSTEMLERİ, TEKNOLOJİLERİ VE REKREASYON ALANLARININ PROJELENDİRİLMESİ Soner MANAV Yüksek Lisans Tezi Peyzaj Mimarlığı Anabilim Dalı Danışman: Yrd. Doç. Dr. Rüya YILMAZ 2009
- ÇEVRE DÜZENLEME ÇALIŞMALARINDA SULAMA SİSTEMLERİNİN VE SUYUN ÖNEMİ Tolga Öztürk Y. Doç. Dr. İ.Ü.Orman Fakültesi, Orman İnşaatı ve Transportu Anabilim Dalı Bahçeköy / İstanbul tozturk@istanbul.edu.tr
- Prof. Dr. Cemil ATA Peyzaj Bakım ve Teknikleri Kitabı
Örnek Peyzaj Sulama Projeleri
Editörün Önerisi
