Doğa aşığı bir Peyzaj Mimarı olarak her yıl özellikle bahar aylarında drone ve fotoğraf makinemi alır elimden geldiğince ülkemin kırsal peyzaj güzelliklerini keşfetmeye çalışır, akan derelerin, koyun sürülerinin, rengarenk çiçeklerin ve doğa yeşilinin içerisinde ararım huzuru. Bir Serdar Kılıç kadar olmasam da vakit buldukça “Doğadaki İnsan” olmaya çalışırım. Çünkü doğa insana güç verir. Yürüdüğün yollar, aştığın dağlar, geçtiğin ormanlar içindeki tüm sıkıntıları alıverir benim hissettiklerime göre… Bugün size yine böyle bir günde (11 Temmuz 2020) gittiğimiz Kop Dağından bahsetmek istiyorum.
Kop dağına ilk gidişimiz 25 kişilik bir grup ile 6 yıl önceydi (31 Mayıs 2014). Başkanı olduğum Erzurum Çevre Gönüllüleri Derneği ve o zamanlar çalıştığım kurum olan Erzurum Gençlik Merkezleri ortak etkinliğinde ilk defa gittiğimiz bu yerden çok etkilenmiştik.
Kop dağı yolunu şehirler arası transit geçişlerde yoğun olarak kullandığım için oradaki bitki çeşitliliği ve manzara güzelliğine çokça tanık olmuştum. Bu nedenle trekking rotamızı çizerken bu alanı keşfedebileceğimize karar verdik. Yaklaşık 17 km herkesin çok beğendiği bir doğa yürüyüşü gerçekleştirdik. Sonradan öğrendik ki bu bölge, Türkiye’nin nadir ve endemik çiçeklerinin bulunduğu en zengin bitki çeşitliliğine sahip birkaç önemli bölgesinden biriymiş.
Kop Dağı Bitki Çeşitliliği
Mikroklimatik iklim özelliği gösteren Kop Dağlarında rakımının yüksek olması (2600m), yıllık ortalama yağış miktarının yüksek olması (906mm) ve yıllık en yüksek sıcaklık ortalamasının düşük olması (6.85 °C) gibi iklimsel etkenler bu bölgede çok çeşitli ve endemik türlerin oluşmasına neden olmuştur (6).
Alanda 34 bitki taksonu önemli doğa alanı (ÖDA) kriterlerini sağlamaktadır. Bunlardan Stachys bayburtensis ve Hesperis stellata dünya üzerinde yalnızca bu dağda yaşamaktadır. Ayrıca Kafkas semenderi (Mertensiella caucasica) Kop Dağı’nda bulunan ve nesli dünya ölçeğinde tehlike altında bulunan bir türdür (5).
Son ziyaretimizde (11 Temmuz 2020) çektiğimiz bazı bitki görselleri ve türlerine aşağıda yer verilmiştir. Üzerinde isim yazmayan bitkilerin türleri fotoğraflar yetersiz olduğu için tespit edilememiştir. Bitki türlerinin tespiti için Flora Grubuna (3) teşekkürler:
Kop Dağının Endemik Türü: Bellevalia bayburtensis (Bayburt Sümbülü)
Bayburt Üniversitesinde görev yapan Öğr. Gör. Dr. Abdurrahman Sefalı Kop Dağı Bahtlı mevisi civarında yaptığı bitki çalışmalarında fark ettiği bu özel bitki hakkında, Ege Üniversitesi öğretim elemanlarından Doç. Dr. Hasan Yıldırım ile ortak çalışmalar neticesinde “Bayburt Sümbülü” adını verdikleri bu yeni türü literatüre kazandırdılar.
Yeni keşfedilen sümbül türünün sayısının az ve yayılış alanının oldukça dar oluşu nedeniyle neslinin tehlike altında olduğuna değinen Dr. Sefalı; Bayburt’un doğası ile sürekli keşfedilmeyi bekleyen özel alanlar ve özel bitkilerle dolu olduğunu ifade etti. Bayburt ve çevresinin bu tür bilimsel çalışmalar için önemli yerler olduğuna vurgu yapan Dr. Sefalı, keşfettikleri ‘Bayburt Sümbülü’nün de buna bir örnek olduğunu belirtti.
Kop Dağına son ziyaretimizde (11 Temmuz 2020) aldığım görüntülerden hazırladığım videoyu aşağıdan izleyebilirsiniz:
Kop Dağı Mutlaka Koruma Altına Alınmalı
Her gittiğimizde bizi kendine hayran bırakan bitki örtüsü, bin türlü çiçeğin birbirine karışan kokusu ve olağanüstü manzarasıyla her doğa severin ziyaret etmesi gereken bir yer Kop Dağı. Bereket ki, kapitalistler buradaki zenginliğin henüz farkına varmamışlar. Yakın civarında yer alan kayak merkezi ve otel nadir bulunan bitki türleri için tehlikeli olabilir. Bölgede planlanan kış turizmi merkezi, alanın kaldırma kapasitesi ve bölgedeki doğal değerler göz önüne alınarak planlanmalıdır. Kop Dağı Tüneli’nin yapılması ise bu bölgedeki doğallığın korunması açısından bir şans olacaktır. Bölgede hayvan otlatmaları devam etmektedir. Bu durum, yok olma tehlikesiyle karşı karşıya olan endemik türler açısından son derece tehlikelidir.
2023 yılında bölgeye tekrar gittiğimizde özellikle Bayburt Sümbülü’nün yayılma alanlarında maalesef bir ağılın yapıldığını ve yayılış bölgesinin maalesef hayvan pislikleri ile olduğunu gördüm.
Kop Dağı Tüneli
Kop dağı ulaşım yolu kış aylarında tehlike arz edebilen bir yol olduğu ve şehirler arası ulaşımda alternatifi olmadığı için 2015 yılında Kop Dağı tüneli yapımına başlanmış. 13 km olması planlanan tünelde 2020 Haziran ayı itibariyle %58 gerçekleşme oranına ulaşılmış. Tünelin bölgedeki önemli bitki çeşitliliğin korunması adına da faydalı olacağına inanıyorum. Kop Dağı Tüneli açılışının 2023 yılından önce yapılması bekleniyor.
Kop Dağı Hava Durumu bölgesinden farklı olabiliyor zira fotoğraflarda da aşağımızda yer alan karabulutlar görüldüğü üzere biz Dağ üzerinde güneşlenirken dağı indiğimizde şiddetli kar yağışı ve tipi vardı.
Kop Dağı Hayvan Çeşitliliği
Kop Dağı barındırdığı kelebek türleri nedeniyle Türkiye’nin en önemli kelebek alanlarından biridir. 10’u endemik, 37’si nadir olmak üzere 134 kelebek türünü barındırır. Nesilleri dünya ölçeğinde tehlike altına bulunan iki ayrı kelebek türü alanda bulunmaktadır; Apollo kelebeği (Parnassius apollo) ve Beşparmakotu zıpzıpı (Pyrgus cirsii). Ayrıca sürüngen türleri, vaşak, ayı, tilki, kurt ve yırtıcı kuşlar açısından da zengin bir bölgedir (2) (5).
Kop Dağı Nerede?
Erzurum Bayburt sınırı üzerinde yer alıp Doğu Anadolu bölgesinden Karadeniz bölgesine geçiş yolu üzerinde bulunmaktadır.
Kop Dağı Erzurum Arası Kaç Km?
82 km, yaklaşık 1 saat
Kop Dağı Bayburt Arası Kaç Km?
48 km, yaklaşık 38 dakika
Kop Dağı Rakımı Kaçtır?
Zirvesi yaklaşık 2900m rakımdadır. Kop Dağı geçidi rakımı ise 2409 m’dir.
Kop Dağı Milli Parkı
Zirvesi 2900 m rakıma ulaşan kop dağı, Kop Dağı Müdafaası Milli Parkı olarak 2016 yılında tescillenmiştir (2).
Kop Dağı Şehitliği
Kop Dağı Şehitliği, karayolu kenarında yer alıyor. Kop Şehitleri Abidesi, 1. Dünya Savaşında(1916) önemli bir cephe olan Kop Geçidi’nde ve Çoruh Havzası’nda düşmana direnen ve bu direnişte şehit olan askerlerin anısına 1963 yılında dağın zirvesine yapıldı (2).
Kaynakça
- (1) Etiketli fotoğraflar İlteriş Bülent AYDIN tarafından çekilmiştir.
- http://kopdagi.tabiat.gov.tr/ Erişim Tarihi: 1.09.2020
- https://www.facebook.com/groups/106515485317/
- Mehmet Emin DAŞ Arşivi (2023)
- https://www.dogadernegi.org/kop-dagi/
- Mehmet Akif IRMAK (2008), Doktora Tezi, Erzurum İli ve Yakın Çevresinin Flora Turizmi Potansiyeli Açısından Değerlendirilmesi. Atatürk Üniversitesi, Fenbilimleri Enstitüsü, Peyzaj Mimarlığı Anabilim Dalı
Teşekkürler güzel yazıydı