Hızlı Git
İnsanlar tarafından şehirlerde en çok deneyimlenen mekanlardan olan kent meydanları, bugün birçok şehirlinin sosyal hayatının büyük bölümünü oluşturmaktadır. Kent meydanları sosyal, kültürel, siyasi yönü ile toplumsal gelişmeye yardımcı olmakla kalmaz, aynı zamanda ruhsal olarak da bireylerin gelişiminde önemli bir yer tutar. Bugünkü yazımızda, Kent meydanlarının ışığında Rusya Federasyonu’na bağlı Tataristan Cumhuriyeti’nde yer alan Özgürlük Meydanı’nı inceleyeceğiz.
Orijinal adı Central Square of Naberezhnye Chelny olan Özgürlük Meydanı, Tataristan Cumhuriyeti’nin Kazan’dan sonra ikinci büyük şehri olan Yarçallı’da (Naberezhnye Chelny) yer almaktadır. 1970’lerin sonunda, bir kamyon fabrikasının etrafında inşa edilen bir Sovyet şehri olan Yarçallı aynı zamanda gelişmekte olan sanayisi ve fabrikaları ile bilinmektedir.
Drom Architects tarafından yenilenme projesinin gerçekleştirildiği Özgürlük Meydanı ilk olarak belediye binası ve Lenin Müzesi arasında bağlantı kuracak merkezi bir eksen etrafında tasarlanmıştı. Ancak müze inşa edilmediği ve dolayısıyla ikinci bir eksen oluşmadığı için merkezi aks kavramı tasarım yönünden amaçlanan etkiyi verememiştir. Bu sebeple kamusal yönü de güçlü olan bu kentin meydanı son derece monoton kalmış ve verimli kullanılamamıştır.
“70’lerde inşa edilen ve tek bir endüstrinin hâkim olduğu tipik bir Rus monotonluğu ile tasarlanmış, ruhsuz bir kamusal alan olan ünlü Kamaz kamyon fabrikasını sakinlerin etkileşimini yeni bir şekilde ele alan, çok amaçlı bir mekâna dönüştürmek istedik.”
DROM Architects
Projenin Amacı ve Stratejisi
Kentsel peyzajın ve kent yaşamının iyileştirilmesi amacıyla Özgürlük Meydanı’nın yenileme projesi tasarlanmıştır. Projenin bütününde geometrik şekiller ve yalın çizgilerin hâkim olduğu tasarım aynı zamanda kentin geri kalan kısmının görüntüsüyle iletişim kurabilen çeşitli birimlerden oluşmaktadır. Pavilyonlar, kent mobilyaları, aydınlatma elemanları ve mimari strüktürlerden oluşan bu birimlerin uygulaması özellikle yerel sanayi kuruluşları tarafından gerçekleştirilmiştir. Böylece kent için bir odak noktası oluşturan meydan projesi, bölge halkı için de bir iş olanağı sunmuş ve yerel ekonomiyi desteklemiştir. Bu yönü ile projenin ekonomik sürdürülebilirliğe katkı sağladığını söyleyebiliriz. Ayrıca, uygulama sırasında karşılaşılan birçok soruna da bölgedeki uzmanlar aracılığıyla mekâna özgü çözümler üretilmiş ve böylece meydanın yerel kimliği oluşturulmuştur.
Yerel iş gücünün yanı sıra proje boyunca yerel malzemeler özellikle yeniden kullanım ve geri dönüşüm ilkeleri benimsenerek kullanılmıştır. Meydan boyunca yeşil alanların oluşturulmasına ve mevcut ağaçların korunmasına özen gösterilmiştir. Günümüzde betonlaşmanın hızla arttığı ve yeşil alanların çok azaldığı kentlerin aksine olumlu etkisi olan bir kent meydanı tasarlanmıştır.
Tasarım Stratejisi
2019 yılında uygulanan ve 7800 m2’lik alan kaplayan Özgürlük Meydanı yenileme projesinde tasarım stratejisi olarak yaya ekseni merkezden alınarak meydanın hali hazırda yoğun bir ağaç sırasının bulunduğu kenar kısmına taşınmıştır. Yeni yerinde tasarlanan bu yürüyüş yolu ise yalnız bırakılmamış ve eksen boyunca gözlem, rekreasyon ve oyun alanları gibi çeşitli fonksiyonlar ile desteklenmiştir. Ayrıca, bu yaya yolu ile sadece meydan yenilenmemiş, aynı zamanda çevredeki binalarla bağlantı sağlanmış ve eksen boyunca sıralanmış ağaçlar ile güneş ve rüzgâra karşı koruma sağlanmıştır.
Tasarım Bileşenleri
Meydanın geri kalanı ve eskiden merkez ekseninin yer aldığı kısma her biri kendine özel bir karaktere sahip üç ayrı meydan formu tasarlanmıştır. Bu farklı işlev ve desenlerdeki mekânlar, meydan üzerinde adeta bir şehir halısı oluşturmaktadır.
Özgürlük Meydanı’na uygulanan bu üç farklı fonksiyon ise aşağıdaki gibidir:
1. Etkinlik Meydanı
Taş ile döşenmiş geniş bir alandan oluşan ve çoğunlukla gençlere yönelik olan Etkinlik Meydanı yıl boyunca birçok aktiviteye ve kent pazarlarına ev sahipliği yapmaktadır. Ayrıca, Etkinlik Meydanı ve Yeşil Meydan arasında iletişim kuracak şekilde, ahşap malzemeden bir amfi tiyatro tasarlanmıştır. Dikey olarak meydanı dolduran bu amfi tiyatroya atanan kafe işlevi de bu birimi insanlar için buluşma noktası haline getirir.
2. Yeşil Meydan
Bitkisel tasarımın ön planda olduğu Yeşil Meydan ziyaretçilere dinlenebilecekleri, vakit geçirebilecekleri açık alan sağlarken yaşayan peyzaj öğeleri ile görsel bir şölen sunmaktadır. Ayrıca, arazide bulunan ağaçlar ve oluşturdukları gölge alanlar ile ziyaretçilerin dış etkenlerden korunduğu rekreasyon alanları oluşturulmuştur.
Yeşil Meydan ile ilgili göze çarpan en önemli şey ise spiral şeklinde yükselen bir yaya köprüsüdür. Bölgenin ticari yönüne referans olacak şekilde özellikle Kamaz kamyonlarının rengine boyanan ve meydanın bitkisel tasarımına bakan bu yaya köprüsü ziyaretçiler için bir çeşit seyir platformu haline gelmektedir. Ayrıca, Etkinlik Meydanı’ndaki amfi tiyatronun rengi de alınan bu tasarım kararına dayanmaktadır.
3. Kültür Meydanı
Sosyalleşme ve kültürel etkinliklerin gerçekleştiği Kültür Meydanı, sahip olduğu modern bir şekilde yeniden tasarlanmış havuzu ve çeşmesi ile özellikle sıcak havalarda insanların ilgisini çekmektedir. Bu dairesel çeşme aynı zamanda kış mevsiminde buz pistine dönüştürülmektedir. Ayrıca, belediye ile bağlantısı olan bu meydanda bir adet sinema da bulunmaktadır.
Malzeme Seçimi
Tasarım boyunca ortaya çıkan her bir mekân için benzersiz desenlerde döşeme dokuları tasarlanmış ve mekânların kendine has karakteri ve kimliği oluşturulmuştur. Bu yaklaşım projeye zenginlik katmıştır diyebiliriz. Aynı zamanda bölgede bulunan ıhlamur, kırmızı akçaağaç ve mavi ladin gibi ağaçlar korunmuş ve meydanlarda gölge elemanı olarak yer almıştır. Bir zamanlar kullanışsız, tekdüze olan kent meydanı yenileme projesi kapsamında farklı yaşta ve tipolojide kullanıcılar içeren çok karakterli mekânlar yaratmıştır. Böylece, bu eski meydan 2019 yılında Yarçallı kenti sakinlerinin ilgisini çekecek, mekân ile iletişim kurmalarını sağlayacak ve dinamik bir kamusal alana dönüştürülmüştür.
