Biyolojik Gölet Nedir? Nasıl Yapılır? Türkiye Örnekleri

Su; insanlığın varoluşundan bu yana en temel ihtiyaç maddesi olmuştur. Besin üretimi için de tarım ve hayvancılıkta tamamlayıcı olarak gereksinim duyulmaktadır. Yaşamın olduğu her yerde su, insanlar için en değerli bir kaynaktır.

Suyun her kültürde her dinde özel bir yeri vardır. İlk medeniyetler su etrafında şekillenmiştir. Temel ihtiyaçlar haricinde suyun kullanım biçimi coğrafi, kültürel ve toplumsal farklara göre değişmekle birlikte; su deposu, sulama kaynağı ve görsel öge olarak varlığını çeşitli biçimlerde sürdürmektedir.

Bu yazımızda peyzajın vazgeçilmez öğesi su ve biyolojik göletlerden bahsedeceğiz.

Peyzaj Tasarımlarında Su Ögesi Kullanımı

Bir tasarım ögesi olarak su Antik Yunan ve Romayı etkilediği gibi, Bizans ve Osmanlı dönemlerinde de önemini sürdürmüştür. Osmanlı kültüründe tedavi yöntemi olarak kullanılmıştır. İslam bahçelerinde  su, temelini Kuran’da tasvir edilen cennet bahçelerinden almaktadır.

• 

• 

• 

• 

Japon bahçelerindeki felsefik altyapıda meditasyon aracı olarak su ögesine mutlaka rastlanırken, Avrupada ise estetik kaygılarla tasarımlarda kullanılmıştır. Doğal kaynaklara yakın alanlarda akarsu ve  havzaların yönleri değiştirilerek Doğal göletler oluşturulmuştur.

Bugüne geldiğimizde mimaride su; iyi bir yansıtıcı olması ve rüzgarla şekillenmesi ile mekanları tamamlayan bir materyal olarak kullanılmaktadır. İnsan psikolojisi üzerindeki olumlu etkisi ve bulunduğu alanın mikroklimasını değiştirmesi ile rekreasyon alanlarında, parklarda yada konut projelerinde sıklıkla tercih edilir hale gelmiştir. İyi tasarlanmış bir su ögesi hem göze hem de kulağa hitap etmelidir.

Su ögesi günümüze kadar farklı çeşitlerde kullanılmıştır. Kimi zaman bir çeşme, şadırvan fıskiye olarak kimi zaman ise daha büyük ölçekte kanal, havuz, şelale, dere yada gölet olarak karşımıza çıkmıştır. Hepsinin ortak noktası sürdürülebilir olma ihtiyacıdır. Bakım için yapılan uygulamalarda kullanılan bir takım kimyasallar ve mekanik boşaltma usulüne dayanan temizleme yöntemleri suyu doğallığından uzak hale getirmektedir. Bu noktada Biyolojik Gölet ve Havuzlar iyi bir tercih örneği olmaktadır.

Biyolojik Göletler 3 Başlığa Ayrılmaktadır

1. Biyolojik göletler
2. Biyolojik yüzme havuzları
3. Biyolojik süs havuzu

Biyolojik Gölet Nedir?

İlk biyolojik gölet kavramı 1980lerin başına Avustralyada Werner Gamerith ile ortaya çıkmıştır. Kendi bahçesine yaptırdığı gölet ile ilk örnek olmuştur. 1990lardan itibaren yayılmaya başlamıştır. Bu fikir doğanın taklit edilmesiyle ortaya çıkmıştır. Doğal yollardan yer altı kaynaklarından sağlanan suyun yine doğal yöntemlerle temizlenerek korunmasına dayanır.

• 

• 

Bu yapılar ekolojik oluşumlardır. Hiçbir kimyasal temizlik maddesi kullanılmaksızın bitkiler ve mikro-organizmalar yoluyla kendi kendini temizlemesi esasına  dayanır. Amaç sudaki yosun oranının mikroorganizmalar tarafından azaltılarak su içindeki fosfor dengesini sağlamak sudaki zararlı organik maddeleri ve mikropları yok etmektir. Biyolojik göletlerin doğal göletlerden farkı, tüm oluşum aşamaları insani imkanlar ile yapılıyor olmasıdır.

Doğanın işleyişi taklit edilerek tasarlanan biyolojik göletlerde bitkili ve bitkinin olmadığı seçenekleriyle alternatifli olarak tasarlanmaktadır.

• 

• 

• 

Su bitkilerinin olduğu uygulamalarda bitkiler;  fosfat nitrat ve gelişimleri için ihtiyaç duydukları besin elementlerini kullanarak minerale çevirirler. Suda bulunan faydalı mikroorganizmalar da bu mineralleri bitkilerin özümseyebileceği formlara dönüştürür. Bu sayede döngü sağlanarak su devamlı temiz kalmış olur. Suyun sıcaklığının sabit tutulması önemli noktalardan biridir. Böylece yılın her mevsimi kullanılabilirliğini korumaktadır.

Biyolojik Gölet Avantajları

• Doğaya zarar verebilecek kimyasal maddelerin kullanmadığı, doğaya uyumlu  bir su ekosistemi oluşturması
• Mekanik boşaltma işlemi yapılmadığından su kaybı yaşanmadan gerekli hijyenin sağlanması
• Temiz ve zararsız, yüksek kalitede, hijyenik tatlı su ortamın sağlanması
• Geleneksel havuzlarda olduğu gibi donma sebebiyle kışın boşaltılmadığı için her mevsim görsel etkisini koruyan sürdürülebilir sistemler olması
• Arıtma işlemi organik materyallerle yapıldığından işletme maliyetinin ekonomik olması
• Arazi formuna ve proje tasarımına göre istenilen büyüklükte ve şekilde yapılabilmesi
• Çevreye ve insan sağlığına zararsız olması nedeniyle işletmelerin  ve yerel yönetimin işini kolaylaştırması
• Kaskat, şelale, fıskiye gibi suya hareket katacak öğelerle birlikte ve görsel etki oluşturan bitki yada canlı popülasyonu ile ilgi çekici alanlar olması

Biyolojik Göletlerin Tasarım Özellikleri

Bitki dikimi hidroponik yöntem ile sağlanmalıdır. Aksi takdirde bitki toprağı içeriğindeki besin maddeleri yosunlaşmaya neden olacak ve sistemin temizliği güçleşecektir.

Su bitkilerinin tercih edilmediği göletlerde temizlik için biyolojik filtrasyon kurgusuna ihtiyaç duymaktadır. Bu sistem için oluşturulan rejenerasyon alanında organik malzemelerden oluşturulan bir filtrasyon sistemi kurulmaktadır. Bu sistem ile biyofilm tabakası oluşturan yararlı bakteriler tarafından arıtma işlemi yapılmaktadır. Bu bakteriler , bitkilerin sağladığı kadar temiz bir ortam oluştururlar.

Biyolojik göletler iki ayrı bölümden oluşur. Suyun filtre edildiği mineral alan ve filtre bitkilerinin bulunduğu rejenerasyon bölümüdür. Biyolojik havuzlarda ilave olarak  yüzülebilen bölüm bulunmaktadır. Geleneksel havuzların yerine geçmeye hazırlanan biyolojik yüzme havuzları insanlığın doğaya dönüşünü yansıtmaktadır.

Tasarım farklılığına göre bitkilerin yanı sıra fıskiyeler, heykeller gibi mimari öğeler ile  kurbağa yada balık gibi canlı popülasyon da içerebilir. Çevresinde peyzaj ile uyumlu ağaç çeşitleri su kenarı bitkileri sazlık ahşap köprüler bulunabilir. 

• 

Biyolojik göletlerde derinlik en az 1.5 m olmakla birlikte proje alanına göre yapılan tasarımlarda alan çevresinde yaklaşık 50 cm çevre duvarı ve duvar sonrası 2-3 m şev çalışması yapılmaktadır.

Isı sabit tutulduğu için diğer sistemlerdeki gibi kışın donma riski olmaz. Temizlik için boşaltıp doldurma işlemi yapılmadığından su kaybı minimumdur. Çeşitli kimyasal malzeme maliyetleri ve güçlü devir daim pompa masraflarına da ihtiyaç duymamaktadır. Bu nedenlerden dolayı biyolojik gölet bakım maliyeti çok düşüktür.

Tüm peyzaj projelerinde olduğu gibi uzman ekip arazi keşfi sırasında gölet yapımı planlanan arazinin toprak yapısını, yıllık yağış miktarını, sıcaklık değişkenlerini göz önünde bulundurmalıdır. İklim özeliklerine göre bitki seçimi ile projeyi tamamlanmalıdır.  

Biyolojik Gölet Nasıl Yapılır?

Aşağıdaki videoda biyolojik gölet yapımını aşamalarıyla anlatmış. Altyazıyı otomatik dilde ayarlayarak nasıl yapıldığını daha detaylı öğrenebilirsiniz.

Biyolojik Gölet Detayı*

• 

Biyolojik Gölet Bitkileri

Biyolojik gölet uygulamalarında seçilecek bitki türlerini, su derinliği ve iklim şartları doğrudan etkilemektedir. Uygulama alanının iklim koşullarına göre kullanılabilecek bitki türleri belirlenmelidir.  Her bölgede aynı bitkileri kullanmak doğru bir uygulama değildir. Ancak birçok bölgeye sorunsuzca uyum sağlayabilen türler genel olarak kullanılabilmektedir. Bunlar, Nilüfer, İris, Su Kanası, Eğir otu gibi türlerdir.

• 

• 

Biyolojik Gölet Örnekleri

Türkiye’nin ilk biyolojik göletine sahip olan Lagün Projesi, 2010 Firestone Pondgard yarışmasında “Dünyanın En İyi Biyolojik Göleti” ödülünü almaya hak kazanmıştır. Projede 100’ü aşkın türde 60.000’in üzerinde bitki kullanılarak oluşturulan ekolojik çevre düzenlemesi ve toplam 35.000 metrekarelik biyolojik gölet bulunmaktadır. Bu ve benzer projeler ile biyolojik havuz ve göletlere olan ilginin artmasıyla günümüzde 75.000 metrekarelik yüzey alanı ile Dünyanın En Büyük Göletine Gaziantep’te Antepia Projesinde rastlamaktayız. Biyolojik havuz olarak ise Dünyanın En Büyük Biyolojik Havuzu Kahramanmaraş’ın Elbistan ilçesinde, biyolojik havuza dönüştürülen Kaynarca göletinde yer almaktadır.

• 

• 

• 

Türkiye’de Biyolojik Havuz/Gölet Örnekleri

• Bursa Merinos Tabiat Parkı
• Gaziantep Dülükbaba Biyolojik Gölet ve Şelale Tabiat Parkı 
• Gaziantep Şahinbey Yeşilvadi
• Gaziantep Antepia
• İstanbul Bahçeşehir Göleti
• İstanbul Bahçeşehir Hayat Park
• İstanbul Büyükçekmece Atatürk Parkı
• İstanbul Ataköy Seapearl
• İstanbul 15 Temmuz Millet Bahçesi Esenler
• İstanbul Üsküdar Nakkaştepe Millet Bahçesi
• İstanbul Garanti Koza Park Biyolojik Yüzme Göleti
• Kahramanmaraş Elbistan Kaynarca Göleti
• Konya Karatay Şehir Parkı

Projelerinize kılavuz olacak Gölet Şartnamesini buradan inceleyebilirsiniz.

Kaynaklar

1. https://www.birdizaynmeselesi.com/index.php/2017/11/21/680/
2. http://bioart.com.tr/hizmetlerimiz/biyolojik-golet/
3. https://cembotanic.com.tr/projeler/
4. https://www.biogolhavuz.com/biyolojik-golet/
5. http://www.calikpeyzaj.com/biyolojik-golet/
6. https://www.ekoyapidergisi.org/125-biyolojik-goletler.html
7. https://www.senkronbiopond.com/biyolojik-golet
8. http://www.avrupaparkbahceler.com/makale.php?baslik=biyolojik-golet&yazar=16&no=25
9. https://www.trthaber.com/haber/turkiye/elbistana-dunyanin-en-buyuk-biyolojik-havuzu-520674.html
10. https://www.sabah.com.tr/emlak/2011/02/10/dunyanin_en_buyuk_biyolojik_goleti_antepiada