Heyelan Önleyici Bitkiler ve Türkiye’de Heyelan Riski
  1. Anasayfa
  2. Bitki Seçimi

Heyelan Önleyici Bitkiler ve Türkiye’de Heyelan Riski

0
Reklam Sponsoru

Heyelan, doğal afetler arasında en tehlikeli ve yıkıcı olanlardan biridir. Özellikle dağlık ve yağışlı bölgelerde sık görülen bu afet, can ve mal kayıplarına neden olabilmektedir. Bu yazıda heyelanın ne olduğunu, Türkiye’deki riskli bölgeleri, heyelana yatkın toprak türlerini ve önleme yöntemlerini detaylı olarak inceleyeceğiz.

Heyelan Nedir?

Heyelan, bir yamacı oluşturan toprak ve kaya kütlelerinin yerçekimi etkisiyle aşağı doğru hareket etmesidir. Bu hareket ani olabileceği gibi, yavaş ve sürekli de olabilir. Heyelanlar genellikle aşırı yağış, deprem gibi doğal olaylar veya insan faaliyetleri sonucu tetiklenir.

Heyelanlar şu şekillerde sınıflandırılabilir:

  1. Kayma: En yaygın heyelan türüdür. Toprak veya kaya kütlesi bir kayma yüzeyi boyunca hareket eder.
  2. Akma: Sıvılaşmış toprak veya moloz akışı şeklinde gerçekleşir.
  3. Düşme: Dik yamaçlarda kaya veya toprak parçalarının serbest düşmesidir.
  4. Devrilme: Kaya bloklarının öne doğru devrilmesiyle oluşur.

blank

Türkiye’de Heyelan Riski Yüksek Bölgeler

Türkiye, jeolojik yapısı ve iklim özellikleri nedeniyle heyelan riski yüksek ülkelerden biridir. Ülkemizde heyelan riski en yüksek bölgeler şunlardır:

  1. Karadeniz Bölgesi: Özellikle Doğu Karadeniz, Türkiye’de heyelanların en sık görüldüğü bölgedir. Trabzon, Rize ve Artvin illeri başı çekmektedir.
  2. Doğu Anadolu Bölgesi: Erzurum, Van ve Bingöl gibi iller heyelan açısından riskli bölgelerdir.
  3. Akdeniz Bölgesi: Antalya ve Mersin çevresinde, özellikle dağlık alanlarda heyelan riski yüksektir.
  4. Marmara Bölgesi: İstanbul’un kuzey kesimleri ve Kocaeli gibi illerde heyelan riski bulunmaktadır.

İstatistiklere göre, Türkiye’de 1950-2010 yılları arasında 103.494 heyelan olayı kaydedilmiştir. Bu olayların %35’i Karadeniz Bölgesi’nde gerçekleşmiştir.

Bu yazı da ilginizi çekebilir:  Emprenye Nedir? Emprenye Ahşaplar Nasıl Yapılır?

Heyelana Yatkın Toprak Türleri

Heyelanlar her türlü zeminde meydana gelebilir, ancak bazı toprak türleri daha fazla risk taşır:

  1. Killi Topraklar: Su tutma kapasitesi yüksek olan killi topraklar, suyu emdiğinde şişer ve ağırlaşır. Bu da heyelan riskini artırır.
  2. Volkanik Topraklar: Özellikle andosol tipi topraklar, su tutma kapasitesi yüksek olduğundan heyelana yatkındır.
  3. Siltli Topraklar: İnce taneli yapısı nedeniyle su geçirgenliği düşük olan siltli topraklar, heyelan riski taşır.
  4. Ayrışmış Kayaçlar: Fiziksel ve kimyasal ayrışmaya uğramış kayaçlar, heyelan açısından risklidir.

blank

Bahçelerde Heyelanı Önleme Yöntemleri

Eğimli arazilerde bulunan bahçelerde heyelan riskini azaltmak için şu önlemler alınabilir:

  1. Teraslama: Eğimli arazileri basamaklar halinde düzenleyerek toprak kaymasını önler.
  2. Drenaj Sistemleri: Fazla suyun tahliyesi için uygun drenaj kanalları oluşturmak önemlidir.
  3. Bitkilendirme: Derin köklü bitkiler toprağı tutar ve heyelan riskini azaltır.
  4. İstinat Duvarları: Küçük ölçekli istinat duvarları, toprak kaymasını engelleyebilir.

Heyelanı Önleyici Bitkilendirme

Heyelanı önlemek için yapılacak bitkilendirme çalışmaları, toprağın stabilizasyonunda önemli bir rol oynamaktadır. Doğru seçilmiş bitkiler, kökleriyle toprağı tutarak ve fazla suyu emerek heyelan riskini azaltabilir. İşte heyelanı önlemek için kullanılabilecek 10’ar ağaç türü:

İğne Yapraklı Ağaçlar

  1. Kızılçam (Pinus brutia)
  2. Karaçam (Pinus nigra)
  3. Sedir (Cedrus sp.)
  4. Fıstıkçamı (Pinus pinea)
  5. Göknar (Abies sp.)
  6. Toros Sediri (Cedrus libani)
  7. Halepçamı (Pinus halepensis)
  8. Servi (Cupressus sp.)
  9. Ladin (Picea sp.)
  10. Ardıç (Juniperus sp.)

Geniş Yapraklı Ağaçlar

  1. Kavak (Populus sp.)
  2. Kızılağaç (Alnus sp.)
  3. Söğüt (Salix sp.)
  4. İğde (Elaeagnus sp.)
  5. Ceviz (Juglans sp.)
  6. Meşe (Quercus sp.)
  7. Dişbudak (Fraxinus sp.)
  8. Karaağaç (Ulmus sp.)
  9. Akçaağaç (Acer sp.)
  10. Akasya (Robinia pseudoacacia)

Bu ağaç türleri, derin ve güçlü kök sistemleri sayesinde toprağı tutma konusunda oldukça etkilidir. Özellikle iğne yapraklı ağaçlar, yıl boyunca yapraklarını dökmediği için sürekli bir koruma sağlar ve intersepsiyon yoluyla yağış sularının bir kısmını tutar.

Bu yazı da ilginizi çekebilir:  Bir Sanat Akımı Olarak "Pop Art" ve Öncüleri

Bitkilendirme çalışmalarında dikkat edilmesi gereken bazı hususlar şunlardır:

  1. Bölgenin iklim ve toprak özelliklerine uygun türler seçilmelidir.
  2. Hızlı büyüyen türler tercih edilmelidir, çünkü bu türler daha kısa sürede etkili bir koruma sağlar.
  3. Farklı kök yapılarına sahip türlerin bir arada kullanılması, toprağın farklı derinliklerden tutulmasını sağlar.
  4. Ağaçlandırma çalışmaları, diğer heyelan önleme yöntemleriyle (drenaj sistemleri, teraslama vb.) birlikte uygulanmalıdır.

Bitkilendirme çalışmalarının etkinliği zamanla artar. Örneğin, Yeni Zelanda’da yapılan bir araştırmada, 6-8 yaşındaki çam ağaçlandırmalarının heyelan yoğunluğunu 0,21 heyelan/ha’ya düşürdüğü, 8 yaşından büyük çamların ise bu oranı 0,06 heyelan/ha’ya kadar indirdiği gözlemlenmiştir.

Ancak, bitkilendirmenin her durumda etkili olmayabileceğini de unutmamak gerekir. Özellikle derin heyelanlarda, ağaçların kök sistemleri yeterince derine inemeyebilir. Örneğin, 15-24 yaş arasındaki çamların kökleri ıslak heyelan alanlarında yüzeyden itibaren ancak 2 m derine inebilmektedir.

blank

Heyelan Önleme Çalışmaları

Heyelanları önlemek için yapılan çalışmalar şunları içerir:

  1. Risk Haritalaması: Heyelan riski taşıyan bölgelerin belirlenmesi ve haritalanması.
  2. Erken Uyarı Sistemleri: Yağış miktarı, toprak nemi gibi parametreleri ölçerek olası heyelanları önceden tahmin etme.
  3. Yasal Düzenlemeler: Riskli alanlarda yapılaşmanın sınırlandırılması.
  4. Mühendislik Çözümleri: İstinat duvarları, drenaj sistemleri, zemin iyileştirme çalışmaları.
  5. Ağaçlandırma: Geniş ölçekli ağaçlandırma projeleri ile toprak stabilitesinin artırılması.
  6. Eğitim ve Bilinçlendirme: Halkın heyelan riskleri ve alınacak önlemler konusunda bilgilendirilmesi.

Türkiye’de Çölleşme ve Erozyonla Mücadele Genel Müdürlüğü (ÇEM) tarafından yürütülen çalışmalar kapsamında, 2011-2020 yılları arasında yaklaşık 2 milyon hektar alanda heyelan önleme ve kontrol çalışmaları yapılmıştır.

Heyelan ciddi bir felakettir

Heyelanlar, doğal ve insan kaynaklı faktörlerin etkisiyle oluşan karmaşık jeolojik olaylardır. Türkiye’nin coğrafi yapısı ve iklim özellikleri nedeniyle heyelan riski yüksek bir ülke olduğu açıktır. Bu riskin azaltılması için bütüncül bir yaklaşım gerekmektedir.

Bu yazı da ilginizi çekebilir:  Yürünebilir Şehirler - Jeff Speck

Bireysel olarak bahçelerimizde alabileceğimiz önlemler kadar, devlet kurumlarının yürüttüğü geniş çaplı projeler de büyük önem taşımaktadır. Heyelan riskinin azaltılması, sadece can ve mal kayıplarının önlenmesi açısından değil, aynı zamanda toprak verimliliğinin korunması ve ekosistemin sürdürülebilirliği açısından da kritik öneme sahiptir.

Unutmayalım ki, doğa ile uyum içinde yaşamak ve onun dengelerini korumak, heyelan gibi afetlerin etkilerini en aza indirmenin en etkili yoludur. Bilinçli ve sorumlu bir yaklaşımla, gelecek nesillere daha güvenli ve yaşanabilir bir çevre bırakabiliriz.

Sonuç olarak, heyelanı önleyici bitkilendirme çalışmaları, doğru planlama ve uygun tür seçimi ile birlikte, heyelan riskini azaltmada etkili bir yöntem olarak karşımıza çıkmaktadır. Ancak bu yöntem, kapsamlı bir heyelan önleme stratejisinin sadece bir parçası olarak düşünülmeli ve diğer mühendislik önlemleriyle birlikte uygulanmalıdır.

Bahçe ve Peyzaj Dijital Dergisi

Yazarın Profili

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir