Hızlı Git
Önce hanların şehirlerdeki işlevinden bahsederek başlayalım. Günümüzdeki alışveriş merkezlerinin atası sayılan hanlar tarihte ticaretin kalbinin attığı yer olarak düşünülebilir. Uzun yol kenarlarındaki kervansarayların şehir içindeki karşılıklarıdır. Esnaf ve zanaatkarların üretimlerini ve ticaretlerini yaptıkları merkezleri “Han” olarak nitelendirebiliriz. Biraz daha detaylandırırsak üretilen ürünlerin depolandığı, değiş tokuş yapıldığı, satıldığı, düzenli bir imalat-ticaretin olduğu ve kimi zaman da tacirlerin kısa süreli konaklayabildiği yapılardır.
Han Ne Demektir?
Avlusunda dükkanların olduğu, katlarda konaklamak için odaların olduğu, alt katlarında da hayvanların bağlandığı genel olarak 2-3 katlı yapılardır. İsimlerini hanı yaptıran kişiden ya da en fazla ticareti yapılan maldan alır. Osmanlı İmparatorluğu ile birlikte Anadolu coğrafyasının birçok yerinde daha da yaygınlaşmıştır.
İstanbul’un Tarihi Hanları
Hem Osmanlı’nın hem de hala günümüz Türkiye’sinin en önemli şehri İstanbul’da yer alan hanları beraber tanıyalım;
Taşhan
Laleli’de bulunan hanın Sipahiler Hanı, Çukurçeşme Hanı, Katırcılar Hanı gibi bilinen diğer isimleri de vardır. İki katlı ve üç avluludur. Günümüzde restore edilip daha modernleştirilen mekanda deri kıyafetler, çantalar ve kürkler satılmaktadır. Daha çok yabancı turistlerin uğrak noktasıdır.
Zincirli Han
İstanbul’un tarihi hanlarındandır. Beyazıt’tadır. Kapalıçarşı’nın içindeki onlarca handan biridir. Fakat en huzurlu atmosfere sahip olanıdır denilebilir. Ortasında bulunan mermer çeşme ziyaretçilerini dinlendiren özel bir ambiyans oluşturmaktadır. Bu tarihi yapı kuyumcu atölyelerine ev sahipliği yapmaktadır. Bir diğer yandan en çok bilinen dükkanı ise nadide ve değerli halılar satan Şişko Osman Halıcılık’tır.
Sabuncu Han
İki katlı bu han Tahtakale’dedir. Güzel sanatlar öğrencilerinin ve ahşap boyamacılarının uğrak noktası olan handa hobi malzemelerine yönelik çok çeşitli boyalar ve malzemeler satılmaktadır. (Bana benzerleri içinde en üzücü görüntüyü veren bu han oldu.)
Kuru Kahveci Han
Hanların isimlerini satışı yapılan üründen de alabildiğini söylemiştik. Bu hanı Mısır Çarşısı’ndan çıktığınızda gözünüz kapalı bulabilirsiniz, kokuyu takip ederek. Beş katlı ve tek avlulu bu bina Kahveci İhsan Efendi tarafından yaptırılmış olup kahvenin yanı sıra kırtasiye ve züccaciyelere de ev sahipliği yapmaktadır. İstanbul’un tarihi hanlarındandır.
Balkapanı Han
Yine ismiyle kendini belli eden bu han balın depolandığı yerdir. Hakkında farklı rivayetler bulunan hanın tarihi çok eskilere dayanır. İstanbul’un tarihi hanlarındandır. Tahtakale’de yer alan hanın altında Bizans döneminden kalma bir mahzen ve Ayasofya’ya çıkan yer altı tüneli olduğu söylenir. İki katlı ve geniş avluludur. Odaları günümüzde depo veya atölye olarak kullanılmaktadır. Günümüz görüntüsü düzensiz ve kalabalık bir mahalleyi andırmaktadır.
Büyük Yıldız Han
Mahmutpaşa’da bulunan han üç katlı ve tek avluludur. Tarihi 18. Yüzyıla dayanmaktadır. Önceden kervansaray ve cami olarak hizmet veren yapı günümüzde daha çok kıyafet ve konfeksiyon dükkanlarına ev sahipliği yapmaktadır.
Tarihi Kürkçü Han
Tahtakale’den Mısır Çarşısı’na inen yolda bulunan bu handa tekstil ürünleri, ev ve mutfak eşyaları gibi ürünlerin yanı sıra gelinlikçiler de bulunmaktadır.
Şarkhan
İçindeki dükkanların çeşitliliği ve kalabalığı sebebiyle “Tahtakale içinde küçük bir Tahtakale” tasviri yapılan bu handa her türlü hediyelik eşyanın toptan satıldığı yerdir.
Yukarıda yer alan ve bahsi geçmeyen tüm hanlar, dediğimiz gibi alışveriş merkezleri mantığının başlangıcıdır. Günümüzde değişen öncelikler ve teknoloji etmenleri hanların tercih edilebilirliğini olumsuz yönde etkilese de yüzyıllardır var olan tarihin bu sessiz tanıkları hala hizmet vermektedir. Daha sağlıklı günler geldiğinde, aslından ne yazık ki uzaklaşmakta olan İstanbul’un tarihi hanlarını mutlaka gezip görebilmek dileğiyle.
