Dünyamızı, var olduğundan beri birçok canlı ile paylaştık ve paylaşmaya devam ediyoruz. Bazılarının doğal ve beşeri sebeplerden dolayı nesli tükenirken bazıları ise tarih öncesi devirlerden günümüze kadar neslini koruyabilmiştir. Tarih öncesinden günümüze gelen birçok bitki vardır. Birbirinden ilginç ve farklı olan bu bitkiler görünüşleriyle ve yaşam şartları ile bizleri oldukça şaşırtabiliyor. Bunlardan biri de “Dendrosenecio kilimanjari” bitkisidir. Bu bitkinin en şaşırtıcı özelliklerinden biri ise “Asteraceae” yani “Papatyagiller” familyasının bir üyesi olmasıdır.
“Dendrosenecio sp.” Özellikleri
Dendrosenecio, Asteraceae (Papatyagiller) familyasına mensup bir bitki cinsidir. Birçok alt türü bulunmaktadır. Giant groundsels (Dev Kanaryaotları) olarak da adlandırılan bu bitkiler Doğu Afrika’daki on dağ grubunun yüksek rakımlarına özgüdür.
Genel olarak dev odunsu gövdelerinin üzerinde rozet şeklinde açmış iri yaprakları vardır. Çiçekleri boyuna büyümektedir. Genelde gövdesi tek bir gövdeyken büyüdükçe çatallanmalar başlar ve gövde üzerinde birkaç kalın gövde daha oluşur. Dendrosenecio sp. gibi eski bitkiler her dalının ucunda rozet şeklinde yapraklar bulunduran şamdan şeklinde bitkilerdir.
Dendrosenecio türleri bulundukları coğrafi bölgedeki dağlarda rakıma göre farklılık gösterebilmektedir. Bu rakım farklılığından dolayı botanistler hala hangi Dendrosenecio popülasyonlarının tür olarak tanınmayı gerektirdiğine ve hangilerinin alt tür veya çeşit statüsüne indirilmesi gerektiği konusunda anlaşmazlıklar yaşayabilmektedir.
Bu eski bitkilerden en tanınmış olan tür ise Kilimanjaro Dağı’na özgü olan Dendrosenecio kilimanjari’dir.
Kilimanjaro Dağı ve Dendrosenecio kilimanjari
Klimanjaro Dağı, Tanzanya’nın kuzeydoğusunda bulunmaktadır. 5.895 metre yüksekliğe sahiptir ve Afrika’nın masif bir dağıdır. Birkaç zirvesi bulunan Kilimanjaro Dağı, Kibo zirvesiyle Afrika’nın en yüksek dağı unvanına sahiptir.
Kendine has ekosistemi içerisinde birçok hayvan ve bitkiye habitat olmaktadır. Bu canlılar içerisinde nesli tükenmekte olan hayvanlar olduğu gibi tarih öncesinden günümüze kadar gelebilmeyi başarmış bitkilerde vardır. Kilimanjaro Dağı eşsiz bir tabiata sahip olmasından dolayı 1987 yılında UNESCO tarafından Dünya Doğa Mirası olarak ilan edilmiştir.
Kilimanjaro Dağı, bu eşsiz güzellikleri ile birçok yürüyüşçüyü de kendine çekmektedir. Oldukça yüksek olan ve farklı bir ekosisteme sahip olmasından dolayı burada yürüyüş yapmadan önce bölge hakkında bilgi sahibi olunmalıdır.
Kilimanjaro Dağı’nda Akut dağ hastalığı (AMS), semptomatik yüksek irtifa beyin ödemi (HACE) gelişme riski yüksektir. Bu yüzden tur acentelerinin, yürüyüşçüleri bu doğa harikasını ziyaret öncesi bilgilendirmesi ve dikkatli olunması gerektiğini söylemelidir. Acil bir durumda, özellikle bu hastalıklar için dağda müdahale edecek tıbbi tesis bulunmamaktadır (Welch 2013; Orhan, 2020)
Dendrosenecio kilimanjari, Kilimanjaro Dağı’na özgü endemik bir bitkidir. Dağın oldukça yüksek rakımlarında yaşamaktadır. Bu endemik bitki Kilimanjaro Dağı’nda habitat oluşturmuş Senecio bitki takımından bir milyon yıl önce evrimleşen Dendrosenecio cinsinin bir türüdür.
Dendrosenecio kilimanjari yüksek bir dağ bitkisi olduğu için soğuk gecelere ve 25 dereceyi geçmeyen sıcaklıklarda yaşamaya uyum sağlamıştır. Yüksek rakımda yaşayan bitkiler gibi gövdeleri iri, yaprakları oldukça büyük ve azdır. Bazı bitkilerdeki niktinasti (İng: “Nyctinasty”) yani uyku hareketi adı verilen özelliğe sahiplerdir. Kısaca yüksek rakımlardaki gece – gündüz değişen ısı ve ışığa göre bitkinin kendini kapatıp açma hareketi de denilebilir. Yani, bitki gece uyku haline geçerken yapraklarını gövdeye doğru kapatırken, uyandığında tekrar yapraklarını açmaktadır.
Dendrosenecio kilimanjari’nin gövdesinde uçlara doğru giderken kalıcı ölü yapraklar ile çevrelendiği görülmektedir. Böylece bitki alttan yukarıya doğru kolaylıkla su ve besin taşıyabilmektedir.
Görünümü oldukça tuhaf olduğu için birçok kişinin ilgisini çekmektedir. Bir çeşit dinozor ağaç algısı yaratmaktadır. Bu tarih öncesi bitkiler çağlar arasında köprü görevi kurmaktadır. Böylece yerlerin, kimliklerini işleyerek hafızasında yer alan tarih öncesine ait doğal karakteristikleri hakkında fikir sahibi olabilmekteyiz.
KAYNAKÇA
ORHAN. A. E. 2020. “Kilimanjaro Dağı Tepesinde Bulunan Tarih Öncesi Bitkinin Zorlu Şartlara İnanılmaz Uyumu!”
VİKİPEDİ. 2021. “Kilimanjaro Dağı”, https://tr.wikipedia.org/wiki/Kilimanjaro_Da%C4%9F%C4%B1 (Erişim Tarihi: 21.05.2021)
WIKIPEDIA. 2021. “Dendrosenecio”,https://en.wikipedia.org/wiki/Dendrosenecio (Erişim Tarihi: 21.05.2021)
WIKIPEDIA. 2021. “Dendrosenecio kilimanjari”,https://en.wikipedia.org/wiki/Dendrosenecio_kilimanjari (Erişim Tarihi: 21.05.2021)
URL1: https://en.wikipedia.org/wiki/Dendrosenecio_kilimanjari#/media/File:Senecio_Kilimanjari.jpg
URL2: http://ukrbin.com/show_image.php?imageid=56872
URL3: https://www.wondermondo.com/dendrosenecio-woodlands-on-mt-kilimanjaro/
URL4: https://www.deepnature.com/Kilimanjaro-Dagi-Tirmanisi-Turu/141
URL5: https://en.wikipedia.org/wiki/Kilimanjaro_National_Park
URL6: https://www.amboselinationalparks.com/mount-kilimanjaro-national-park-kilimanjaro-national-park/
URL7: https://www.majestickilimanjaro.com/articles/archives/11-2012
URL8: https://pixels.com/featured/flowering-dendrosenecio-kilimanjari-scott-hansen.html
URL9: https://www.summitpost.org/dendrosenecio-kilimanjari/989789
