Bilimsel ve sanatsal olmak üzere iki ana unsurdan oluşan sulama, bitki yetiştiricilerinin karşı karşıya geldiği en zor işlerden biridir. Bilimsel unsuru kolay kısmıdır; çünkü bilimsel ilkeler öğrenilebilir ya da öğretilebilir. Fakat sulama sanatını öğrenmek son derece zordur.
Bitki ölümlerinde tüm sebeplerin değerlendirilmesi sonucunda; saksılı bitkilerin, diğer tüm sebeplerden daha çok, aşırı sulamadan kaybedildiğini söylemek mümkündür. Sulama sıklığı ve miktarı ile ilgili dikkate alınması gereken çok sayıda faktör vardır. Örneğin; bitkiler sıcak havalarda daha iyi büyüme gösterdiğinden suya daha fazla ihtiyaç duyar. Sulama sıklığı; sıcaklığa, kök- kompost oranına, saksı hacmine, bitkinin büyüme durumuna ve bitkinin türüne bağlı olarak değişiklik gösterebilir.
Aşırı sulama nedeniyle solduğu fark edilen bitkileri kurtarmak için saksı daha sıcak bir ortama alınarak sulama kesilmelidir. Kompost kuruduğunda, eğer bitki aşırı zarara uğramamışsa yeni kökler yapacaktır. Suyun kesilmesinden sonra yapraklarda dökülme artarsa bitkiye su püskürtülebilir. Tecrübe artıkça bitkinin gelişme durumundan, sulama gerekliliği ve zamanı anlaşılabilecek duruma gelinmektedir.
Sadece bakarak karar verilmemeli, kontrol elle yapılmalı, kompost yüzeyi ıslaksa su verilmemelidir. Kuru gibi görünüyorsa veya elle kontrol edildiğinde kuru gibi his veriyorsa bu her zaman suya ihtiyacı olduğu anlamına gelmez. Bitkilerin büyüme durumu, köklerin saksıyı sarması, yaprak kalınlığı gibi faktörler de göz önünde bulundurulmalıdır. Eğer toprak saksı kullanılıyorsa bir odun parçası ile saksının kenarına hafifçe vurulabilir. Çınlama sesi geliyorsa sulama ihtiyacı var demektir. Tok bir ses geliyorsa sulama ihtiyacı yok anlamına gelir. Plastik bir saksıdaki bitkiyi test etmenin en iyi yolu saksıyı kenarından tutarak(baş ve işaret parmağı ile) aşağı yukarı hareket ettirmek ve bu şekilde ağırlığını test etmektir. Henüz tecrübe sahibi olmayanlar için bu yol zorluk çıkarabilir gibi gözükse de kişi tecrübe kazanmak için sulama öncesi ve sonrası bu işlemi yaparak farkı anlayabilir.
Çoğu bitki çiçeklenme sonrası kısa bir dinlenme dönemine girdiğinden su ihtiyaçları azalır. Çiçeklenme öncesi de hızlı bir büyüme olduğu için bu periyotta sulama ihtiyacı daha fazladır. Bu durum göz önünde bulundurulmalıdır. Bitkiler çiçeklenme dönemlerinde daha az sulanmalıdır. Sonbahar ve kış dönemlerinde çiçek açan bitkilerin büyümesi yavaş olduğu için daha sık sulama ihtiyacı duyarlar. Yaz döneminde çiçek açan bitkilerin büyümesi de sıcaklığa bağlı olarak daha hızlıdır.
SULAMA NE ZAMAN VE NASIL YAPILMALI?
Bitkilerde solma olmadan veya bitki su stresine girmeden hemen önce sulama yapılmalıdır. Yetiştiricilerin sulama zamanının tespitini yapabilmesi için; bilgi, beceri ve yeteneğe sahip olmaları gerekir. Olağanüstü yetiştiriciler kendilerinin sadece bir bitkiye bakarak su ihtiyaçlarını belirleyebildiklerini söylüyorlar.
Alttan yapılan sulamalarda saksı suda(genellikle su 2,5–5 cm yüksekliğinde olmalıdır) uzun süre tutulursa, bitkinin kökü havasız kalacağı gibi saksının sudan çıkarılmasından sonraki periyotta drene olan fazla suyla besin kaybı da meydana gelecektir. Sürekli bu yolla sulama ile besin kaybı artacaktır.
Üstten yapılan sulamalarda bitkiyi ince uçlu bir sulama kabıyla sulayarak, verilen su miktarı daha kolay kontrol edilebilir. Özellikle kök boğazının etrafından sulanması gereken bitkilerde de bu sulama şekli ve kabı tercih edilmelidir. Bu türler rozet gövde veya kök boğazından ıslanırlarsa çürüme görülebilir. Örneğin; cyclamen sp. , primula malacoides çürümeye en yatkın türlerdendir. Bu türlerde besin kaybını minimuma indirmek kaydıyla (su seviyesi daha az tutularak) alttan sulama yapılabilir. Sığ su (2,5–5 cm yüksekliğinde) içinde bitki 2,3 saat tutularak saksıdaki kompostun her tarafına ulaşma süresi uzatılabilir ve drene olan su miktarı da azalacağından besin kaybı da azaltılabilir.
Saksıyı kenarından kaldırıp ağırlığına göre sulama ihtiyacının belirlenmeye çalışılması durumunda bazen, tecrübe eksikliğine bağlı olarak hatalar yapılabilir. Örneğin; üstten kuru gibi göründüğü ve parmak kontrolünde kuru gibi geldiği halde elle tarttığınızda saksı hafif gelmediği için sulama ihtiyacı olmadığına karar verdiniz. Bunun gibi bir durumda bitkinin izlenmesi yerinde olur. Eğer bitki günün sonunda normal görünüyorsa sorun yok demektir. Ancak sulama ihtiyacı ertesi gün mutlaka kontrol edilmelidir. Eğer bitkinin yapraklarında dökülme oluyorsa sulama yapılmalıdır. Ancak bazı bitkilerde, örneğin pelargonium, susuzluk durumunda yapraklardan önce çiçeklerin petalleri döküldüğünden bitki türü de göz önünde bulundurulmalıdır.
Üstten sulama drenaj gerçekleşene kadar yapılmalıdır. Ancak fazla kuru kompostta, su kompostu ıslatmadan direk drene olacağından, sulama yavaş yavaş yapılmalı ve tabakta drene olan su hemen boşaltılmamalıdır. Fazla kurumuş ortamların sulanmasında en iyi yol saksıyı su içine (normalden daha derin, saksı yüksekliğinde) koymaktır. Bu şekilde su, kompostun her yanına penetre olacaktır. Su kompostun her yanına penetre olduktan sonra, saksı sudan çıkarılarak fazla suyun drene olması sağlanmalıdır. Ancak bu acil durumlarda yapılması gereken bir uygulamadır. Ortamın kurumasına asla izin verilmemelidir.
MEHMET ALİ ARICI – Ziraat Mühendisi
