Hızlı Git
Günümüz dijital dünyasında kamerasız bir ortamda bulunmak artık neredeyse mümkün değil. Kameralar hayatımızın her alanında kullanılmakta ve gün geçtikçe kullanım alanları giderek artmakta. Güvenliğin sağlanmasından trafik kontrolüne, sağlık hizmetlerinden turizme kadar bir çok sektörde kullanılmakta. Hatta öyle ki artık buzdolaplarında bile var! Peki etrafımızı saran bu kameralar temelde ne işe yarar? Kameralar anlık olarak ekrandaki veya vizördeki görüntüyü belleğe veya filme kayıt edebilme özelliğine sahiptir. Bir tür kamera çeşidi olan fotoğraf makineleri görüntüleri film veya dijital ortamda kayıt edebilme özelliğine sahip aygıtlardır. Bu görüntülerin fotoğraf makinesi ile oluşturulmasına ise fotoğrafçılık adı verilir. Fotoğraflar günümüzde basılı ve dijital olarak hayatımızın her alanında yer almakta. Dergi ve gazetelerden, broşür ve afişlere; reklam panolarından dijital ekranlara kadar yaygın kullanılan fotoğraflar sosyal medyanın ana taşı olmaya devam ediyor.
Aktif ve dinamik olan fotoğrafçılık aslında bir sanat dalıdır. Sahneyi hazırlamak, ışığı ayarlamak, konu ve kompozisyon bütünlüğünü sağlamak gibi uğraşlar sonucu oluşturulan fotoğraf hazzı bir başkadır. Bu sanat icra edebilmek ise çevre koşulları, bakış açısı, kültür ve tecrübeye bağlı olduğu kadar makinenin becerilerini doğru kullanabilmekle mümkündür. Dijital fotoğraf makineleri ve cep telefonları ile otomatik bir şekilde çekilebilmesinin ardında profesyonel anlamda ayarlamaların yapılması ise sanatın inceliklerini anlamaktan geçer. Dijital fotoğraf makinelerinin atası olarak nitelendirebileceğimiz analog fotoğraf makineleri ise temel olarak aynı amaca hizmet etmesine rağmen dijitallerden ayrıldığı enterasan unsurları vardır. Analog fotoğraf makineleri hakkında bilmeniz gerekenleri sizlere kısaca özetlemeye çalışacağız!
Fotoğraf Makinesi Parçaları
Piyasada birbirinden farklı model ve çeşitli formatta fotoğraf makineleri pek çok özellikli olanları da bulunmakta. Karmaşık yapı ve farklı özelliklere de sahip olsalar temel çalışma prensipleri aynıdır. Temel olarak bütün analog fotoğraf makineleri objektife sahip filmli bir karanlık kutudan oluşmaktadır. Fotoğraf makinesinin çalışma şeklini anlayabilmek adına parçalarını başlıklar hâlinde inceleyelim.
Vizör Sistemleri
Fotoğraf makinelerinde kamera kısmının çalışma prensibi göze benzer. Işık objektiften girerek diyaframdan geçer ve film yüzeyine ulaşır. Vizör bu görüş açısını belirlemeye yarar. Vizör sistemlerinin en basiti Direkt vizör adı verilen kompakt fotoğraf makineleridir. Direkt vizör objektifin yanında olduğundan dolayı görüntüyü vizörde tam kare olarak göremezsiniz. Bu makineler basit ve uygun fiyatlı olduğundan çok kullanılmaktadır. Bir diğer yaygın vizör sistemi Single Lens Reflex’tir (SLR) Tek objektife sahip SLR makinelerde ışık objektiften geçerek açılı ayna yardımıyla vizöre ulaşır. Fotoğraf çekimi sırasında ayna yukarı kalkar, perde açılarak pozlama gerçekleşir. Üstten vizörlü olarak adlandırılan Twin Lens Reflex (TLR) çift objektife sahiptir. Görüntüyü üst objektiften görülürken alt objektiften fotoğraf çekilir. Fokus için idealdir ancak direkt vizörde olduğu gibi görüntü karesini tam göremezsiniz. Son olarak plan filmli makinelerde ışık direkt olarak fokus çerçevesine girdiğinden kareleme fokus olarak en keskin sonucu alırsınız. Ancak her pozlamada film değiştirilmelidir.
Objektifler
Mercek görevi gören parçalardır. Karmaşık yapıya sahip objektifler görüntülerin büyüteç etkisini gidererek görüntünün net olmasını sağlarlar. Vizöre yansıyan görüntüyü filme net şekilde aktarmayı sağlayan eleman olarak düşünülebilir. Objektifler farklı amaçlara göre farklı boyut ve özellikte işleve sahip olsalar da hepsi konuya veya nesneye odaklayarak net fotoğraflar çekmenizi sağlar. Standart objektifler ile genel çekimler yapabiliyorken geniş açılı objektifler ile manzara fotoğrafları çekebilir; teleskopik lenslerle çok uzaktaki nesneleri yakınlaştırarak çekim yapabilirsiniz. Daha gelişmiş modellerde ise kızılötesi ışınları, kontrastlığı veya ses dalgalarını kullanarak oto-fokus çekim yapan objektifler de vardır. Yakın ve daha küçük nesneleri çekebilmek için makro lensler kullanılır. Görüntüyü 1:1 ve daha üstü büyütecek şekilde çeker.
Diyafram
Birbirine geçen sarmal bıçak şekilde hareket ederek ışığı kontrol eden metal parçalardır. Işığı aldığı değere uluslararası standartta f değeri olarak belirlenmiştir. f değeri arttıkça diyafram açıklığı küçülür ve daha az ışık alırken tam tersi şekilde f değeri azaldıkça diyafram açıklığı genişler ve daha fazla ışık alır.
Perde
Diyaframın kontrol ettiği ışığın filme aktarma hızını ayarlayan metal yaprak tipi parçaya perde adı verilir. Objektife yerleşik hâlde bulunan perdeler çekim sırasında aynı anda kapanarak ışığı filme aktarır. Diyaframda olduğu gibi perde hızında da ayar vardır. Genellikle profesyonel makinelerde bu değerler 1/1 ve 1/1000 arasında olmakla birlikte 2sn, 4sn ve 8sn gibi uzun pozlama yapabilen değerler de mevcuttur. Eğer bu ayar makinede yok ise B ayarından denklanşör yardımı ile istediğiniz süre açık tutabilirsiniz.
Işıklandırma
Stüdyo ortamında veya yeterli ışık bulunmayan dış mekân koşullarında ışık ihtiyacını karşılamak amacıyla flaşlar veya stüdyo tipi flaşlar kullanılmaktadır. Analog fotoğraf makinelerinde flaş kullanımı makine tipine göre değişmektedir. Kompakt fotoğraf makinelerinin neredeyse tamamında yerleşik flaş bulunmakta ve bu flaş yine makine türüne göre manuel, yarı otomatik veya tamamen otomatik şekilde fotoğraf çekimlerinde kullanılmaktadır. Bir çok Dire vizör ve SLR modellerinde flaşlar makinelerin üzerinde bulunan metal plakalı bölgeye kızaklı şekilde yerleştirilmektedir. Makinelerin pil gücü flaşı patlatmaya yetmeyeceğinden harici pilleri bulunmaktadır. Flaşı otomatik kullanabilmek için kızakta çekimi ileten plaka bulunmalıdır veya flaş kablo yardımı ile makine gövdesine bağlanmalıdır. Elle kontrol edilen flaş modellerinde ise makinede çekim yapılan diyafram değerini manuel olarak flaşa girmeniz gerekmektedir. Bu şekilde çekim sırasında flaş doğru zamanda patlayarak konuyu net yakalamanızı sağlayacaktır.
Aksesuarlar
Fotoğraf makineleri ile beraber kullanılabilecek çok sayıda aksesuar mevcuttur. Işıkölçer ile pozlamanızı daha profesyonel yapabilirken ekstra hacimli flaşlar ve stüdyo lambaları ile ışığı yönetebilirsiniz. Yakın çekimler için çeşitli objektifler kullanabilirsiniz. Uzun pozlama ve sabit çekimlerde kullanabileceğiniz fotoğraf makinesi destekleri bulunmakta. Tripod adı verilen üç ayaklı sehpalar ile boyu ayarlanabilir şekilde sahneye konumlandırabilirsiniz. Aynı zamanda elde taşımak için tasarlanan el tutucuları da mevcut. Otomatik deklanşörler yardımı ile sarsıntıyı engelleyerek fotoğrafları kablolu uzatma veya kablosuz kumandalar yardımı ile çekebilirsiniz. Motorlu film sarıcı gibi makine eklentileri hareketli fotoğraf çekmenize olanak sağlar. Aynı zamanda koruyucu taşıma için gövde kılıfları ve çeşitli askılar da kullanım açısından yararlı aksesuarlardır.
Fotoğraf Makine Tipleri
Yıllar içerisinde çok farklı tip ve formatta fotoğraf makineleri üretildi. Bu makinler manuel ve otomatik olarak çeşitli film formatlarında piyasada yerini aldı. Bazı modeller film çekim kalitesi ve kullanım kolaylığı sebebi ile yaygınlaşırken bazı format ve modeller kalite yetersizliği ve makine özelliklerinin şartlara yetersizliğinden dolayı kullanılmadı. Günümüzde hâlâ yaygın olarak kullanılan 35mm formatının yanısıra instant tipi makinelerin yeni model üretimleri devam etmekte. Tüm zamanların tutulan ve kullanılan fotoğraf makineleri:
110 Pocket Makineler
Fokus ve perdeleri genellikle sabit olan 110 Pocket fotoğaf makineleri cebe sığacak boyuttadırlar. Flaşlı ve flaşsız modelleri mevcut olan bu makinelerin fotoğrafları küçük olduğundan büyük baskılarda kalitesiz sonuçlar verir. Ucuz ve plastik gövdeye sahip olan bu makineler uzun vadeli kullanımlar için uygun değildir.
126 Tipi Makineler
Genellikle gündelik fotoğraf çekimleri için kullanılan 126 makineler kare formatta çekim yapar. Tek örtücü perde zamanlaması olduğundan ışığı gün ışığından veya flaştan almak durumundadır. Pek kaliteli çıktı sağlamayan plastik kartuşlu filmler ile kullanılmaktadır.
Instant Makineler
Günümüzde yaygın olarak bilinen diğer adı ile Polaroid Instant makineler görüntüyü anında baskıya alan sisteme sahip makinelerdir. Sabit veya otomatik odaklayabilen çeşitleri mevcuttur. Genellikle güçlü flaş sistemine sahip bu cihazlarda direkt vizörden görünen instant kağıda yansır.
35mm Direkt Vizör Kompakt Makineler
En yaygın kullanılan fotoğraf makinesi türüdür. Uygun ve kolay işlevli olmasından dolayı piyasada en çok çeşidi olan fotoğraf makinesidir. Direkt vizörden bakarak görülen görüntüyü tek tuşla çekebilirsiniz. Bu tip makinelerde çok fazla perde ve objektif ayarı bulunmamaktadır. Genellikle yerleşik flaş ile bir kaç metre mesafedeki nesneleri fokuslayarak çekim yapabilirsiniz. Filme göre iso ayarı, objektif ayarı ve flaş ayarı mevcut modeller de bulunmaktadır. Tüm çekim işlemleri manuel olarak tamamlanır.
Otomatik 35mm Direkt Vizör Kompakt Makineler
Manuel makinelerden çok daha gelişmiş ayarlara sahip kompakt otomatik makineler fiyat performans açısından SLR modellere göre gündelik kullanımda daha çok tercih edilmektedirler. Bu tip makinelerde ışık ayarından, perde ayarına objektif zoomundan oto-fokusa kadar bir çok çeşit özellik ayarlanabilmektedir. Sahneye göre çekim modları ile flaşın ayarlanması, filme göre otomatik iso ayarının yapılması gibi seçenekler de mevcut. Aynı zamanda fotoğraf çektikten sonra her seferinde kareyi otomatik ilerletir ve bittiğinde kutusuna geri sarar.
35mm SLR Manuel Makineler
Bir ayna yardımı ile vizöre yansıyan görüntüyü filme aktaran SLR sisteme sahip makineler profesyonel anlamda fotoğrafçılığın vazgeçilmez modelidir. Manuel olarak yüklenen film elle sarılır ve sayaçtan takip edilerek çekim yapılır. Vizörden görülen kare aynı şekilde filme yansır. Perde hızı, diyafram açıklığı iso gibi bir çok ayar manuel olarak istenilen şekilde ayarlanır. Flaş sistemleri ilave aksesuar olarak üst kısma takılarak kullanılır. Sağlam ve ağır kasaya sahip bu tip makinelerin objektifleri değiştirilebilir ve istenilen konuya uygun objektif manuel olarak kullanılabilir. Görüntü elle netleşir ve sahneye göre odak yapılır. Film bittiğinde elle tekrar geri sarılarak çıkarılır. Bu makinelerde teknik beceri fotoğrafın çıktı kalitesini doğrudan etkiler.
35mm SLR Otomatik Makineler
Bu modellerde perde hızını ortam ışığına göre otomatik olarak ayarlar. Bazı modellerde üste yerleşen flaşı ışığa göre otomatik patlatarak çekimi sağlar. Oto-fokus özellikli objektifler gövdeye bağlanarak kullanılabilir. Modlara göre programlama yaparak otomatik sahne çekimleri yapılabilir. 35mm SLR makinelerde oldukça kaliteli sonuçlar elde edebilirsiniz.
Roll Makineler
35mm filmlere kıyasla çok daha kaliteli çekimler yapabilen bu makinelerin tek veya çift vizörlü modelleri bulunmaktadır. Perde hızı ve diyafram açıklığı el ile kontrol edilmektedir. Çift vizörlülerde çıktı alınacak görüntü üsten görülebilir. Görüntü birbirine eşittir. Fokuslama manuel olarak yapılır.
Filmler
Temel olarak 3 tip film vardır. Renkli negatif filmler, renkli pozitif filmler ve siyah-beyaz filmler. Filmler değişik ISO veya ASA değerlerine sahiptirler. Çekim koşulları bu özelliklere göre değişir. Averaj değerler Siyah-beyaz için 125 ISO, renkliler için 100-200 ISO; Yavaş filmlerin değerleri ise 25-50 ISO. Bu filmlerde kaliteli sonuçlar almak için düşük perde hızında diyafram açık tutulmalıdır. 400 ISO filmler ile az ışıkta fotoğraf çekebilirsiniz ancak grenler belirgin hâle gelirler.
Filmler aynı zamanda ölçü ve tipe göre de sınıflandırılırlar. En çok kullanılan ve en yaygın format 35mm’dir. Plastik makaraya sarılan film çekilerek makaraya geri sarılır. 110mm filmler pocket makinelerde kullanılır plastik kartuş içerisinde çekilerek diğer tarafa sarılır. Kare sonuçlar elde edilir. Roll filmler ışık geçirmez kağıda sarılmıştır. Çekimler diğer makaraya sarılarak tamamlanır. Instant filmler çeşitli ebatlarda üretilmekte olup anında çekilen fotoğrafların kağıda yansıması sonucu çıkarlar.
Banyo ve Baskı
Çekimleri tamamlanan filmler karanlık odalarda plastik tanklarda çeşitli kimyasallar ile renk katmanları ayrıştırılarak işem tamamlanır. Renkli ve siyah-beyaz filmlerin işlemleri farklı olsa da sonuç olarak film üzerinde gölgeli ve saydam şekilde gözle görülebilen sonuçlar tarama cihazları ile bilgisayar ortamına aktarılarak renkli/siyah-beyaz formatta görüntülenebilir ve istenilen boyutta fotoğraf baskı alınabilir. Filmler işlem görmeden direkt olarak gün ışığına tutulmamalıdır aksi takdirde sonuçlar ışınlar vasıtası ile kısmen veya tamamen zarara uğrayabilir.
Çeşitli makine ve filmler ile çekmiş olduğum fotoğaflarımı içeren yazılarıma göz atabilirsiniz. Nevşehir Kentine Analog Vizörden Bakmak adlı kentsel inceleme yazısında Nevşehir’i daha önce görmediğiniz formatta görüntüleyebilirsiniz. Dilerseniz de arayışta olan bir gezginin öyküsüne analog fotoğaflar ile eşlik edebilirsiz. Analog fotoğrafçılık ile ilgili temel bilgileri özetlemeye çalıştık. Merak ettiklerinizi yorum kısmından sorabilirsiniz!
