Hızlı Git
Canlıların varlıkları doğrudan ve dolaylı olarak birbirlerine bağlıdır. Dünya üzerinde yer alan hiçbir hayvan, bitki, cansız varlık, insan etrafındaki dünyadan bağımsız değildir. Her şey birbiriyle doğrudan ya da dolaylı olarak ilişkilidir ve birbirini öyle veya böyle etkilemektedir. Bu yazımda bu etkileşimler içinde dünyanın, ekosistemlerin devamlılığı için hayati öneme sahip arılar ve bitkilerde tozlaşma hakkında yazıyorum.
Dünyada Kaç Arı Türü Vardır?
ARI” kelimesini duyunca bir çoğumuzun ilk etapta aklında “BAL” ve “BAL ARILARI” canlanmaktadır. Ancak, dünyada yaklaşık olarak 25.000 farklı türü olduğu tahmin edilen arılar birçoğumuzun bildiği üzere sadece bal arılarından ibaret değildir. Arılar, zar kanatlılar takımına ait Apoidea familyasını oluşturan tüm böcek türleridir. Genel olarak bal arıları dışındaki arılar yabani arı olarak anılmaktadır. Ülkemiz coğrafi konumu nedeniyle dünya üzerinde yer alan birçok arı türüne ev sahipliği yapmaktadır.
Bitkilerde Tozlaşmayı Sağlayan Faktörler
Bitkiler tozlaşma ile ürerler ve bu rüzgâr, su ve böcekler gibi aracılar sayesinde gerçekleşmek zorundadır. Bitkilerde tozlaşmanın çok büyük bir kısmı böcekler sayesinde gerçekleşir. Bitkiler sadece pasif hareket yeteneği olan, belirgin bir yer değiştirme yetisine sahip olmayan canlılardır. Tür devamlılıklarını sağlayabilmeleri için, erkek çiçekte üretilen polenlerin dişi tepeciğine taşınması ve böylece döllenmenin gerçekleşmesi gerekir. Bu olaya tozlaşma, bitkilerin döllenmesidir. Bu yüzden üreyebilmeleri türlerinin devamlılığı için diğer canlılara veya doğal etmenlere muhtaçtırlar. Burada en büyük rolü arılar üstlenmektedir. Bitkilerin tozlaşmasında rol alan böceklere polinatör böcekler denir. Arılar bitkilerin tozlaşmasında en önemli role sahip böcek türleridir. Dünyadaki tozlaşmanın çok büyük bir oranı arılar sayesinde gerçekleşir.
Bitkilerde Tozlaşma Nasıl Olur?
Arılar, sürekli polen-çiçek özü, meyve suyu arayışındadır. Güzel kokular, dikkat çekici renkler, bal özü gibi etkenler arılar için dikkat çekici unsurlar olup onları kendilerine çekmektedir. Bu yüzden birbirleriyle sürekli rekabet halinde olan bitkiler renkleri ve kokularıyla böcekleri cezbederek döllenebilmeleri için aracı olarak kullanırlar. Bitkiler, bal özü içerdiklerinin bir göstergesi olarak canlı renkleri, güzel ve keskin kokularıyla arıları cezbederek onları kendilerine çekerler. Arılar bu hoş kokular ve göz alıcı renklerin sonucunda bal özü ile ödüllendirileceğini bilirler. Doğada danışıklı dövüş olarak adlandırılabilecek olan bu olay sonucunda arılar bal özlerine kavuşurken bitkilerin polenleri erkek organdan dişi organa taşınırken döllenmeleri yani türlerinin devamlılığını garanti altına almış olurlar.
Yani etrafınızda arılar uçuşuyor ve üzerinize konuyorsa endişe etmenize gerek yok bu doğanın en güzel renklerini ve kokularını kovalayan canlı için ilham kaynağı olacak kadar cezbedici kokulara veya renklere sahip olduğunuzun bir göstergesidir.
Peyzajların Sürdürülebilirliği için Böcekler Gereklidir
Dünya üzerinde döllenmek için böceklere ihtiyaç duymayan bitki sayısı son derece azdır. Tükettiğimiz besinlerin yaklaşık olarak %80’ini bitkiler tarafından sağlanmaktadır. Ve bitkilerin tozlaşmasının %66-%77’si arılar tarafından gerçekleştirilmektedir. Arılar gittikçe tükenen kaynaklarımız düşünüldüğü zaman hem bizim tüketeceğimiz besinler hem de ekosistemde bitkilerin devamlılığı için hayati öneme sahiptirler. Ekosistemlerin devamlılığının sağlanabilmesi bitkiler ve polinatör böcekler arasındaki ilişkiye bağlıdır. Peyzajların değişime uğraması, doğaya yapılan insan müdahalelerinin artması arı popülasyonlarında azalmaya neden olmakta ve bu durum doğal olarak bitkilerin dengeli çoğalamamasına; ekosistem dengelerinin alt üst olmasına sebep olmaktadır.
Özellikle zararlılarla mücadelelerde kullanılan zirai ilaçlar birçok sorunu ortadan kaldırırken pek çok yararlı polinatör böceğin sayısının azalmasına, yok olmasına sebep olmaktadır. Arılar insektisitlere doğrudan veya meyveler, çiçekler aracılığıyla maruz kalırlar. Bu arılar dolayısıyla bitkiler, insanlar ve ekosistemler için tehlike çanlarının çalması anlamına gelmektedir. Bitkilerin tür devamlılığının %66-%77 civarında arılar tarafından gerçekleştirildiği düşünüldüğünde bunun için ciddi önlemler alınması gerekliliğini ortaya çıkarmaktadır.
Tarımda gelişmiş ülkeler bitkilerin tozlaşmasının optimum düzeyde olmasına çok dikkat etmiş ve özelikle 1960’lardan itibaren birçok çalışma yapılmış ve ciddi miktarlarda yatırım yapılmıştır. Yapılan birçok araştırma özellikle bal arıları tarafından gerçekleşen tozlaşmalar sonucunda ürün kalitesinin ve veriminin oransal olarak daha yüksek olduğunu ortaya koymaktadır.
Arıların Sevdiği Bitkiler
Son zamanlarda birçok peyzaj firması veya peyzaj mimarı tasarımları / planlamalarında polinatör evlerini veya arıları kendilerine çeken bitkileri kullanmayı tercih ederek arıları kent içine taşıyarak bitkilerin tozlaşmasını desteklemeyi, arttırmayı hedeflemektedir. Arıları kendilerine çeken bir kaç bitkiye örnek verecek olursak. Bunlar;
Muhteşem bir yazı elinize sağlık