Osmanlı’dan Günümüze: Türk Bahçe Yapıları

Türk kültüründe bahçe çok önemli bir yere sahiptir. Çünkü Türklerde bahçe birçok işlevde kullanılır. Dinlenme, oturma, yemek yeme gibi günün büyük bir bölümünün geçirildiği yerlerdir. Bu yazımızda Osmanlı’dan günümüze kadar ulaşmış olan Türk bahçe yapılarını inceleyeceğiz.

Türk Bahçe Yapıları

Günümüzde dikey mimariyle birlikte her ne kadar bahçe kültürü hayatımızdan uzaklaşmaya başlasa da Anadolu’da hala önemli bir yere sahiptir.

1. Bahçe Köşkleri

Bir park ya da bahçe içinde yer alan güzel görünüşlü köşk ya da şale olan bahçe köşkleri, Türk bahçesinin içinde önemli bir noktada, bahçenin havadar bir kesiminde yer alan, üzeri kapalı, yanları açık genelde kolonlar üzerinde taşınan bir üst örtüsü olan; tek odalı, yaşama mekanlarıdır. (Erdoğan ve Erdinç, 2009)

İstendiği koşulda dış çeperi perdeler ile kapatılarak ya da kısmen sınırlandırılarak dış etkilere karşı kafes ya da perdelerle korunaklı olabilecek biçimde tasarlanmış yapılardır (Erdoğan ve Erdinç, 2009)

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

2. Türk Bahçe Yapıları: Kasırlar

Kasır Farsça kökenlidir. Türk Dil Kurumuna göre kelime karşılığı KÖŞK demektir. Saraylar kadar büyük yapılar olmasa da saray yapılarıyla benzerlik gösterir. Türk Bahçe Yapılarındandır.

• 

• 

• 

• 

3. Kameriyeler

Bahçe köşklerine benzeyen , ancak daha az korunaklı yapılar olan kameriyeler genelde ahşap ayaklar üzerine oturan bir çatıdan oluşan yapılardır. Çatı altında minder ya da taht biçiminde bir oturma yeri bulunmaktadır. Kameriyeler genelde manzaraya hakim noktalarda konumlandırılırlar ve bahçede birden fazla bulunabilmektedir(Erdoğan ve Erdinç, 2009).

• 

• 

• 

• 

4. Bahçe Tahtları

Osmanlıların özel tören tahtları dışında günlük yaşamda kullandıkları tahtlar son derece yalındır. Bu basit tahtlar değerli  kumaşlardan yapılan örtü, minder, yastık vb. elemanlar ile gösterişli hale gelmiştir. Türk Bahçe Yapılarındandır. (Erdoğan ve Erdinç, 2009)

Çoğunlukla ahşaptan yapılan bahçe tahtları kimi zaman mermerden de yapılmıştır.(Erdoğan ve Erdinç, 2009)

• 

• 

• 

5. Çardaklar

Çardaklar çoğunlukla asma, mor salkımlar ve yasemin gibi bitkilerle örtüldükleri de bilinmektedir. 18. yy itibaren ahşap çardaklı yolların uygulandığı da bilinmektedir. Çardaklara gerçek kandiller ve çiçek sepetleri asılarak, bahçelerde ve açık mekanlarda çok farklı etkiler elde edilmiştir. (Erdoğan ve Erdinç, 2009)

• 

• 

• 

• 

6. Mehtabiyeler

Genellikle bahçe köşkleri ve kameriyeler arasında , üst örtüsü bulunan ve daha çok geceleri kullanılmak üzere tasarlanmış alanlardır. (Erdoğan ve Erdinç, 2009).

• 

7. Kuş Evleri

Çoğu yazara göre en eski kuş evleri 16. yy. dan kalmadır. Kuş evlerinin eskilikleri, üzerlerine yapıldıkları  yapılarınki ile bir tutulabilir. Ancak, kimi, kuş evlerinin yapılara sonradan eklendikleri de olmuştur.     Çoğunlukla ahşaptan yapılan kuş evlerinin taştan, kiremitten, tuğladan, sıva ya da harçtan yapılanlarına da rastlanmaktadır. Kuş evleri, başta evler, köşkler, saraylar, camiiler olmak üzere pek çok yapıda görülebilir (Erdoğan ve Erdinç, 2009).

• 

• 

• 

• 

• 

8. Su Yapıları

Türk bahçesinde su olgusu oldukça zengin bir niteliğe sahiptir. Türk bahçesinde çok yalın su elemanları; havuz, çeşme gibi öğelerin yanı sıra, en karmaşık çözümleri içeren çağlayanlar biçimine kadar geniş bir yelpaze içeren su kullanımı özgün çözümler şeklinde ifade bulmuştur.(Erdoğan ve Erdinç, 2009)

Bahçede hiçbir zaman havuz, fıskiyeler eksik olmamış, kimi zaman bunlar birbirine mermer zemine gömülmüş kanal biçiminde su yolları ile bağlanmışlardır(Erdoğan ve Erdinç, 2009).

• 

• 

• 

• 

8.1. Havuzlar

Havuzlar genelde dört köşe ya da kare şeklindedir. Yuvarlak veya yükseklikli havuzlar 18. yy. dan bu yana ortaya çıkmış ise de, 19. yy. da yine terk edilmiş ve aynı yüzyılın sonlarına doğru yapay göl şeklinde yapılmaları moda olmuştur.(Erdoğan ve Erdinç, 2009)

Havuzların derinliği  genelde 1-1.5 m. den çok olmamıştır; küçük teknelerde ise derinlik 0,5 m. Kadar olmuştur. Havuzun zemini çoğu zaman horasanla sıvanmıştır ve dekoratif bir karakter taşımamaktadır. Havuzların çevresi genellikle taş yada mermer kaldırımlı yollar ile çevrelenmiştir. Türk bahçesinde durgun sudan çok hareketli su tercih edilmiş; bu nedenle de fıskiyeler önem kazanmıştır(Erdoğan ve Erdinç, 2009).

• 

• 

• 

8.2. Türk Bahçe Yapıları: Selsebil ve Çeşmeler

Selsebiller daha çok bahçe duvarlarında, köşklerde ve divanhanelerde yer almışlardır. Çoğu kez havuzlarda ince kanallar ile bağlanmaktadır. Türk Bahçe Yapılarındandır. (Erdoğan ve Erdinç., 2009).

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

•