Oyun Sokağı ve Geleneksel Çocuk Oyunları

Oyun, çocukların fiziksel ve ruhsal gelişimi için öncelikli ihtiyaçlarındandır. Kendilerini keşfetmeyi sağlayan, motor becerilerini geliştiren ve sosyalleşmelerini destekleyen bir eylemdir. İç dünyalarının dışa vurumudur. Oyun Sokağı ise çocuklara özel tasarlanan güvenli alanlardır.

Tarihsel süreçte çocuklar sokaklarda güvenle oynayabiliyordu. Eski İstanbul kültüründe sokaklar Türk çocukların farklı din ve kültüre sahip çocuklarla arkadaşlık ettikleri, birlikte vakit geçirdikleri sosyal bir platformdu.

Günümüz Z kuşağı çocukların oyun oynama biçimi dijital temelli içe dönük olarak tanımlanabilir. Sanal platformda diledikleri gibi vakit geçirmektedirler. Onları asosyal yapan bu durumdan kurtarmak ve hareketsizliğin önüne geçmek adına gün geçtikçe  yeni oyun alanları  tasarımları  ile karşılaşmaktayız.

Açık ve kapalı alanlarda bulunan oyun alanları ebeveynlerin çocuklarıyla birlikte vakit geçirdikleri kısıtlı alanlardır. Genellikle konut çocuklarının tercih ettiği oyun biçimidir. Bu aynı zamanda sokak kültürününde yaşama şansını elinden almaktadır. Ebeveynlerin kısıtlı alanları tercih etmelerindeki nedenler hızlı kentleşmenin sebep olduğu sokaklarda artan yoğunluk, trafik ve güvenlik problemleridir.

Oyun Sokağı

Çocuklar hayal dünyalarını geliştirmek, uygulayarak öğrenmek, kendi kurguladıkları oyunları oynayabilmek için belirli oyun gruplarının olduğu parkların dışındaki alanlara ihtiyaç duymaktadırlar. Çocukların evlerine en yakın sokakta güvenle oynayabilmeleri ve keşfe açık alanlarda gelişimlerini destekleyen mekanlar tasarlamak için Oyun Sokağı kavramı önem kazanmıştır.

Evrensel olan oyun kültürünü yaşatabilmek için oyun sokağı çalışmaları günümüzün ve geleceğin popüler alanları olmaya adaydır. Bu alanların Türkiye’de ve Avrupa’da uygulama örnekleri mevcuttur.

• 

• 

Çocuk Dostu Kentler

UNİCEF, şehirleri ve toplumları; çocukların bağımsız bir vatandaş olarak kendilerini ilgilendiren konularda verilen kararlara katılabildiği, görüşlerini belirtebildiği, sosyal hizmetlerden faydalanabildiği ve kendilerini güvende hissettikleri yerler haline getirmek için kamu kurumları ve paydaşlarla birlikte çalışmaktadır. Küresel olarak UNİCEF tarafından yürütülen Çocuk Dostu Kentler girişimi belediye yönetimlerinin BM çocuk haklarına dair sözleşmeyi esas alarak yerel düzeyde çocuk haklarını hayata geçirmesine destek olur. “Çocuk Dostu Kent” Girişimi Habitat 1996 yılında UN-Habitat ve UNICEF tarafından başlatılarak dünya genelinde yayılmıştır.

• 

• 

• 

• 

“Çocuk Dostu Kent” girişimleri incelendiğinde genel olarak gelişmiş ülkelerde önemin, çocukların katılımının sağlanması ile özellikle yeşil alan ve parklar gibi rekreasyonel alanların geliştirilmesi, artırılması ve sokakların daha güvenli yerler haline getirilmesi gibi fiziksel çevrenin iyileştirilmesine verilmekte olduğu görülmektedir. Gelişmemiş ve gelişmekte olan ülkelerde ise özellikle zor koşullar altındaki çocukların sağlık, eğitim, barınma gibi temel hizmetlerden yararlanılabilmesinin artırılması yönünde girişimlere önem verilmektedir.

Türkiye’de ise kentsel alanlarda dezavantajlı çocukların ve ergenlerin karşılaştıkları güçlüklere müdahale etmek amacıyla, Çocuk Dostu Şehirler ve Toplumlar Girişimi (ÇDŞG) 2014 yılında 10 ilde başlatıldı. Rehberler ve eğitim materyalleri hazırlandı. Bu materyaller; belediyelerin çocuk katılımı, çocuk hakları programları, çocuk yaşta evliliğin önlenmesi, çocuk işçiliği ile mücadele edilmesi, çocuk odaklı stratejiler geliştirilmesi, bütçeleme ve kaynak tahsisi konularındaki kapasitesini arttırmak için kullanıldı.

Oyun Sokağı ve Tasarım İlkeleri

Çocuk Dostu Kentlerin Avrupa’daki uygulanma alanları “Woonerf”, “Home Zone” gibi farklı isimlerle adlandırılmıştır. Genel olarak tasarımda öncelik sokak trafiğinin ya da trafik hızının azaltılmasıyla, sokakta çocuklar için oyun mekanları geliştirilmesiyle, dinlenme ve oturma mekanları tasarımı ile sağlanmaktadır. Sokakların çocuklar için kullanıma elverişli hale gelmesi için yapılan uygulamalara bakıldığında ortak nokta mekanın güvenliğinin sağlanması için adımlar atılmış olmasıdır. Bunun için en önemli faktör taşıtlara getirilen hız sınırlamalarıdır.

• 

• 

• 

• 

• 

Çocuk dostu kent girişimcileri sokakları; araç, bisiklet ve yayaların ortak kullanım alanları olarak tanımlamaktadır. Çeşitli yönlendirmeler, fiziksel engeller ve hız limitleri araçlara sadece kısa süreli ziyaretçi olduğu algısını yaşatmaktadır. Yayaların ve oyun mekanı olarak çocukların daha çok vakit geçirdikleri alanlar olması yönünde kıvrımlı yollar engebeli akslar ve dönüşlerle tasarım tamamlanmaktadır. Yapılan araştırmalar neticesinde bu uygulamaların yapıldığı çocuk dostu kentlerde refahın huzurun arttığı ve suç oranlarının azaldığı tespit edilmiştir.

Sokaklar geçmiş zamanlarda olduğu gibi çocukların  güven içinde hareket etmesine , oyun kurmasına sosyalleşmesine, arkadaşlık kurmasına; yarışı, rekabeti, disiplini, öz denetimi ve kendine güveni öğrenmesine fırsat buldukları alanlardır. Aynı zamanda çocukların internet bağımlılığından kurtulmaları için bir seçenektir.

Oyun Sokağı projesi Türkiye’de ilk olarak 2010 yılında Ankara’da Çankaya Belediyesi tarafından düzenlenmiş ve İstanbul, Kocaeli ve İzmir gibi diğer illerde de yaygınlaşmaya başlamıştır. Uygulanmış projeler incelendiğinde Oyun Sokağının, kullanıcılara yakın mesafede bulunan sokakların birtakım kurallar dahilinde tasarlanarak hizmete sunulduğu oyun alanları olduğu görülmektedir. Bu projelerde çocukların katılımının sağlanması ve ebeveynlerin endişelerinin azalması için fiziki koşulların geliştirilmesi ve güvenilir hale getirilmesi oyun sokağı tasarımında en önemli unsurlardandır.

• 

• 

• 

Oyun sokaklarında her yaş gruplarına hitap eden materyaller, serbest oyun imkanı tanıyan boşluklar, gölgesinde oturup sohbet edilebilecek ağaçlar, bank tasarımları, bisiklet ve yaya geçişini sağlayan akslar, her mevsim oyun imkanı sağlayan gölgelikler olmalıdır.

Sokak denilince, geçmişte oynanan sokak oyunları akla gelmektedir. Kültürümüzü temsil eden Geleneksel Oyunlar unutulmaya yüz tutmuştur. Oyun sokakları bu kültürü yaşatmaya ve yeni nesile aktarımı sağlamaya fırsat veren alanlardır. Geleneksel oyunlar koşma, fırlatma, yakalama, sıçrama gibi eylemlerle fiziksel aktiviteye yönlendiren oyunlardır. Aç kapıyı bezirgan başı, ip atlama, kutu kutu pense, köşe kapmaca, sek sek, dokuz taş, yakan top bunlardan bazılarıdır. Sokağa çıkma imkanının olmadığı mevsimlerde ise evlerde oynanan beştaş ,bom, deve cüce, el kızartmaca, hımbıl, isim bitki şehir, eski minder gibi oyunlar da zamanla unutulmaktadır.

• 

• 

• 

• 

Oyun sokaklarına kullanıcıların katılımını arttırmak için mahalle sakinlerinin oyun sokağının oluşturulmasına ilişkin görüşlerinin alınması, oyun sokaklarının kullanımı ve korunması konusunda onları bilinçlendirmeye yönelik faaliyetlerin yapılması oldukça önemlidir. Oyun Sokağının amacına ulaşabilmesi ve kullanımının arttırılması için projenin uygulanacağı alanlardaki çocuk nüfusu yaş dağılımı göz önünde bulundurulmalıdır. Tasarımda toplumunun kendi kültürüne hitap eden  ve kullanım alışkanlıklarına göre düzenlemeler  yapması oldukça  önemlidir.

Türkiye’den Oyun Sokağı Örnekleri

• 

• 

• 

• 

• 

• 

•