Palmiye Ağaçlarında Gübreleme

Kent yaşamının önemli yeşil doku elamanları olan ağaçlar, çalılar ve çim alanlara kapsamlı ve uzun süreli bakım uygulamaları gereklidir. Hem görsel hem de ekolojik olarak ağaçlar yeşil alanların en temel elamanlarıdır. Zira hiç çim alan olmadan sadece ağaç dikerek dahi oluşturulan koruluklar bile hem seyir zevki hem doğal ekosisteme katkı bakımından yeterlidir.

Ağaç kültüründe, budama, sulama, gübreleme ve zararlılarla mücadele gibi tüm bakım tedbirlerinin düzenli olarak uygulanması gerekir. Bu koşul özellikle kent ağaçlarında büyük önem taşır (Turna, 2012). Kentler, kırsal alanlara nazaran farklı ve kendilerine özgü bir ekosisteme sahiptirler. Kentlerdeki ağaçlar kırsal alandakilere kıyasla, çok daha zor koşullarda yetişmektedir (Dirik, 1991). Bu zorlukları iyi teşhis etmek ve lazım olan teknik önlemleri almak gerekir. Bunların başında da tesis sonrası bakım çalışmaları gelmektedir. Bu bakım çalışmalarından gübreleme önemli yer tutmaktadır. Ağaçların büyüme sürelerinin uzun olması taşıma, dikim, satın alma maliyeti vs. gibi masraflarının da çok olması hasebiyle daha dikkatli bakım tedbirlerinin uygulanması zorunludur.

Palmiyeler Monocotiledon denilen tek çenekli bitkiler sınıfının arecaceae olarakta bilinen palmiyegiller ailesine mensup bitkilerdir. Palmiyeler dallanmamış gövdeler ile tüysü veya el ayası formunda belirgin paralel damar veya dallanmalar gösteren yapraklardan meydana gelen bir taca sahip, herdem yeşil ağaç olarak tanımlanmaktadırlar. Genel olarak, büyük bir bölümü tropik iklim kuşağı florasında bulunan, 200 dolayında kabul edilmiş cins ve bu cinslere ait 2500 dolayında arı tür olduğu söylenebilmektedir (Coşkuner, 2006). 

Palmiyeler genellikle tropik ve subtropik iklim kuşağında dağılmış. Ülkemizde yaygın olarak kullanılan palmiye çeşitleri Phoenix dactylifera, Washingtonia robustra, Chamaerops humulis ,Phoenix canariensis, Trachycarpus fortunei, washingtonia filiferadır(Esener 1999). Bunlardan Phoenix canariensisin kökeni kanarya adaları iken  Phoenix dactyliferanın kökeni afrika ve batı asyadır.  Washingtoniaların kökeni ise Meksika iken Trachycarpus fortuneinin kökeni Çin’dir (Esener 1999). Görüldüğü gibi palmiyeler dünyada birçok coğrafyaya dağılarak uyum sağlamış ve birçok çeşidi bulunan bitkilerdir.

Palmiyelerde Gübreleme

Palmiyelerde yanlış gübreleme ağaç sağlığını tehlikeye atabilmektedir. Özellikle yeşil alan içindeki palmiyelerin çimler ile birlikte azotlu gübrelenmesi ağaç için iyi olmayabilir (Gilman E., Eisner N.Fact sheet enh853). 

Palmiyeler yeşil alan içindeyse sulama suyu sebebiyle, verilen gübre yıkanması ve kayıp yaşanması söz konusudur. Bu durumun önüne geçebilmek için bu tür lokasyonlarda yavaş salınımlı gübre kullanılmalıdır (Broschat 1996; Broschat 1997). Benzer şekilde yağışlı mevsimdeki gübreleme yavaş salınımlı olmadır.

Çim alanlar genellikle azot içeriği yüksek gübreler kullanılmaktadır. Eğer palmiye çim alan içerisinde ise ve çim alanlara azotlu gübre uygulanmış ise bu tür palmiyeye potasyum ve magnezyumlu gübre uygulanmalıdır. Çünkü azot sayesinde büyüme artacaktır. Akabinde bitki bünyesindeki potasyum ve magnezyum normalde yeterli iken büyüyen bitki ile seyrelme etkisinden dolayı yetersiz kalacaktır. Bu durum alt yapraklardaki yaprak kenarlarında sararmalar ile kendini göstermeye başlayacaktır. Bu duruma örnek fotoğraflar aşağıda gösterilmiştir.

Palmiyeden 10-15 metre uzakta uygulanan azotlu gübrenin dahi potasyum noksanlığına sebep olduğu bilinmektedir. Böyle bir durumda azot ve fosfor içermeyen potasyumlu gübrelemenin (örneğin potasyum sülfat gübresi) sorunun önleyebileceği belirtilmektedir (Broschat 2015a).  Ayrıca gübreleme de dikkat edilmesi gerek diğer bir durumun da K/Mg oranın yaklaşık 3 olması gerektiğidir. İmkanların el verdiği ölçüde bu oranlara yakın gübrelerin kullanılması uygun olacaktır.

Palmiyelerde kompost ve arıtma çamuru gübresi kullanımı tavsiye edilmemektedir. Bu durumun fazla Mn beslenmesi neticesinde Fe noksanlığından yaprak sararması ile tezahür edeceği bildirilmektedir (Broschat 1991). 

Yılda 1 kez bahar başında ağaç başına 1-2 kg olacak şekilde 8-0-10+4Mg veya 16-8-24+2Mg  veya 13-0-46 gübresinden uygulanabilir. Bu içerikler bulunamazsa bu içeriklere yakın karışımlı kompoze gübreler kullanılabilir. Ağacın taç izdüşümüne ve çapa ile toprağa karıştırılarak uyugulanmalıdır.

8N-2P-12K+4Mg gübre tipinin florida toprakları için uygun olduğu bildirilmiştir (^​2​; Broschat et al. 2008). Ayrıca bu gübre içeriği hem çim hem de palmiye için uygundur.

Bitki Besin Elementi Noksanlığı Yönünden Budanmaması Gerekir

Sağlıklı yaprakların uzaklaştırılması hem fotosentez alanını azalttığından ağacın besin üretme kapasitelerini düşürmekte, hem de budanan ağaçları donlara kaşı dirençsiz kılmaktadır. Yapılan araştırmalar Palmiyelerde canlı yaprakların budanmasının potasyum eksikliğine yol açtığını ortaya koymuştur (Harris et al., 2004).

Palmiye yaprakları sert dokusu nedeniyle bitki besin elementlerinden potasyumun içeriği hayati öneme sahiptir. Potasyum bitkide hareketli bir element olması nedeniyle yaşlı yapraklardan yeni oluşan genç yapraklara taşınır, yani eksikliği ilk önce yaşlı yapraklarda görülür.

Potasyum noksanlığından en genç yaprak tamamen semptomsuzdur. Eski yapraklar çıkarıldığında ağaç potasyumu normal yeşillikte olan yapraklardan çektiğinden normal orta grupta olan yaprak potasyum eksikliğine düşmektedir. Bu yapraklarında tekrar tekrar budanması ağaçda semptomsuz ve normal olan yeşil yaprak sayısını azaltarak neredeyse tüm yapraklara potasyum ve megnezyum noksanlığı arazı yaşatmaktadır (Gilman E., Eisner N.F., Broschat 1994). Böylece ileri derecede K-eksikliği olan palmiyelerde ölüme yol açan düşüş oranını hızlandırmaktadır.

Palmiyelerde yeşil yapraklar rüzgardan kırılmış olsalar da, ağaç gövdesinde asılı olsalar da kesinlikle kesilmemelidir. Çünkü kırık da olsa hala canlıdır ve ağacı beslemeye devam etmektedir bu tür yaprakların ağaç üzerinde kalması tavsiye edilmektedir. Bu nedenle palmiyelerde sadece tamamen ölü yaprakların kesilmesi tavsiye olunur. Eğer bu tür yapraklar görsel kaygı nedeniyle kesilecek olursa da o zaman potasyumlu gübreleme ile ağaç desteklenmelidir.

Bol Yeşil Aksam Üretimi için Meyve Salkımlarının Alınması Gerekir

Yapılan araştırmalar, çiçek saplarının çıkarılmasının çiçek ve meyve üretimine yönlendirilecek olan karbonhidratların  yaprak üretimi için kullanılması açısından, yaprak üretim oranlarında artışa yol açtığını göstermiştir. İlaveten oluşan meyve döküntülerini de temizleme ihtiyacı ortadan kalkmaktadır.

Burada dikkat edilmesi gerek durum meyvelerin büyüdüğü zaman değil daha salkım oluşumu başlarında çıkarılmasıdır. Bu sayede hem ağaç gereksiz meyve doldurma yükünden kurtulacak hem temiz çevreye katkı sağlayacak hem de rahatlıkla bol yaprak üretecek.

Aşağıda meyve oluşum evreleri görünmektedir:

Çiçek salkımlarının yukarıda görülen birinci aşamada kesilmelidir.

KAYNAKLAR

1. Broschat, T.K. 2015b. “Nitrogen and potassium requirements for field-grown areca and Mexican fan palms.” HortScience 50:1567–1571.

2. Broschat, T.K., D.R. Sandrock, M.L. Elliott, and E.F. Gilman. 2008. “Effects of fertilizer type on quality and nutrient content of established landscape plants in Florida.” HortTechnology 18:278–285.
3. Broschat, T.K. 2015a. “Fertilization of landscape palms to reduce nitrogen and phosphorus inputs to the environment.” HortScience 50:469–473.
4. Fertilization of Field-Grown and Landscape Palms in Florida1 Timothy K. Broschat
5. HARRIS, R. W., CLARK, J. R., NELDA, P. M., 2004: Arboriculture. Integrated Management of Landscape Trees, Shruubs, and. Wines. Fourth Edition, Prentice Hall,Upper Saddle River, New Jersey 07458, ISBN: 0 – 13 – 08882 – 6, 580 p.
6. Dirik H (1991). Kent Ağaçları. İ.Ü. Orman Fakültesi Dergisi, Seri: B, Cilt: 41,Sayı: 3-4, S: 69-81.
7. Turna İ (2011). Ağaç, ağaççık ve Çalı türlerinde budama teknikleri Eğitim notları, KTÜ Sürekli Eğitim Merkezi, 34 s. Trabzon.
8. Broschat, T.K. 1996. “Release rates of soluble and controlled-release potassium fertilizers.” HortTechnology 6:128–131. Broschat, T.K. 1997. “Release rates of controlled-release and soluble magnesium fertilizers.” HortTechnology 7:58–60.

9. Broschat, T.K. 1997. “Release rates of controlled-release and soluble magnesium fertilizers.” HortTechnology 7:58–60.
10. Broschat, T.K. 1994. Removing potassium deficient leaves accelerates rate of decline in Phoenix roebelenii O’Brien. HortScience 29:823.
11. Broschat, T.K. 1994. Removing potassium deficient leaves accelerates rate of decline in Phoenix roebelenii O’Brien. HortScience 29:823.

12. Timothy K. Broschat 2009.Palm Nutrition and Fertilization in.HortTechnologyhttps://doi.org/10.21273/HORTSCI.19.4.690 Volume 19: Issue 4Jan 2009
13. Timothy K. Broschat 2021.GOLD DAMAGE ON PALMS PUBLICATION.ENH-92 Environmental Horticulture Department (ENH)
14. https://edis.ifas.ufl.edu/publication/EP269
15. Coşkuner, A. (2006) Dünya ve Türkiye’deki Palmiyeler, ekolojik Özellikleri ile İzmir ve Çeşmedeki Kullanımları Üzerine Araştırmalar, Yüksek Lisans Tezi, Ege Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İzmir

16. http://www.cfpacs.org/potassium-manganese-deficiencies
17. Esener R.1999.Palmiyeler.Palmiye merkezi yayını ankara 1999.
18. Gilman, E. F., & Black, R. J. (2005). Pruning Landscape Trees and Shrubs: CIR853/MG087, rev. 6/2005. EDIS, 2005(15).

1. 1.

   Broschat TK. Palm Nutrition and Fertilization. hortte. Published online January 2009:690-694. doi:10.21273/hortsci.19.4.690
2. 2.

   Broschat TK. Nitrogen and Potassium Requirements for Field-grown Areca and Mexican Fan Palms. horts. Published online October 2015:1567-1571. doi:10.21273/hortsci.50.10.1567