Hızlı Git
Geçtiğimiz günlerde Katar’da tamamlanan ve ilk defa bir Orta Doğu ülkesinin ev sahipliğini yaptığı 2022 Dünya Kupası’nın kazananı Arjantin oldu. Fransa ikinci olurken Hırvatistan 3. sırada, Fas ise 4. sırada turnuvayı tamamladı. 5 farklı şehirde yer alan 8 farklı stadyumda gerçekleşen 32 maçlık bu kupa serüveninde birçok farklı konu gündemde kalmayı başardı. Şimdi bu turnuvayı biz de biraz Peyzaj Mimarlığı penceresinden inceleyelim.
Biliyoruz ki spor alanları en yaygın olarak kullanılan rekreasyon alanıyken bilhassa futbol da dünyada en çok rağbet gören spor dalı. Bir futbol sahasının standartları, çeşitleri, ekipmanları nelerdir? Katar üzerinden bunları detaylandıralım.
Öncelikle başta da söylediğimiz gibi Katar bir Orta Doğu ülkesi. Yani çölleriyle ve çöl sıcaklarıyla meşhur bir ülkeydi kupaya ev sahipliği yapan ülke. Maç programı bu iklim özellikleri göz önüne alınarak planlanıp Kasım ve Aralık ayları tercih edilse de; sıcaklıklar ortalama 45° seyrinde ilerledi. Bu sebeple statların hepsi klimalı. 5 ayrı şehirde 8 ayrı stat kullanılan Dünya Kupası’nda; final maçının oynandığı Luseyl Stadyumu da dahil olmak üzere 6 stadyum bu turnuva için inşa edildi. Birbirinden farklı mimarileriyle ve kapasiteleriyle dikkat çeken bu stadlar için elbette ki FIFA‘nın belirlediği standartlar ortaktı.
( https://theathletic.com/ )
Lusail Stadyumu (Lusail şehrinde), en geniş kapasiteli stad olup 80.000 izleyici ağırlayabilmekte. El-Beyt Stadyumu (Havr şehrinde) ise 60.000 kişi kapasiteli olarak inşa edilmiştir. Devamında yer alan 6 stadın tamamı 40.000 kişi kapasiteli olup 32 takımın finale dek süren kıyasıya mücadelesine ev sahipliği yapmıştır. Bu büyüklükleri anlayabilmek için şu kıyası yapalım:
- Beşiktaş’ın Vodafone Park Stadyumu 42.290 kişilik,
- Galatasaray’ın Ali Sami Yen Stadyumu 52.280 kişilik,
- Fenerbahçe’nin Şükrü Saraçoğlu Stadyumu ise; 50.530 kişiliktir. Yani bizim 3 büyük takımımız stadyumları ile eşdeğer 6 stadyum ayrıca da 2 daha büyük stadyum inşa edilmiştir.
Futbol Sahası Standartları
Bir futbol sahasından bahsederken yapım ve bakım standartları olarak basitçe ikiye ayırabiliriz. Yapım standartları için stat inşaatının yapılacağı arazi, kullanılan çim malzemeleri, ekipmanlar ve saha testleri sayılabilir. Bakım standartlarında ise sulama, çim biçme, toprak havalandırma hizmetleri sayılabilir. Yapım standartları FIFA Quality Standartlarına uygun olup sertfikalandırılması gerekirken bakım standartları için bir rehber hazırlanmıştır.
Futbol sahalarını çim türlerine göre; sentetik çim saha, doğal çim saha ve hibrit çim saha olarak 3’e ayırarak ilerleyelim. Sentetik çim saha; altyapı tabakasının üzerine FIFA standartlarına uygun sentetik halı serilerek oluşturulur. Doğal çim sahada altyapı tabakasının üzerine rulo çim serilir veya tohumlama yöntemi kullanılarak çimlendirme işlemi tamamlanır. Hibrit çim sahalar ise son yıllarda yükselişte olan bir seçenek olarak; daha seyrek sentetik çim halısının aralarına çim tohumlarının atılmasıyla oluşturulan karma bir çim saha uygulamasıdır.
Sahalarda kullanılan ekipmanlara bakıldığında ise kısaca; nizami ölçülerde (7.32 x 2.44 m) futbol kalesi, korner direkleri, yedek oyuncu kulübeleri, hakem veya sağlık kulübesi, oyuncu çıkış körüğü, saha arkalarında gerilen koruma ağı sayılabilir. Bu ekipmanlar profesyonel maçların oynandığı nizami ölçülerdeki tüm sahalarda bulunmaktadır.
Temelde bakıldığında herhangi bir fonksiyon için tasarım yaparken dikkate aldığımız birçok detay; futbol sahaları için de geçerli. Yağış, güneşlenme süresi, rüzgar yönü ve şiddeti gibi iklim verileri, konumun ulaşılabilir bir noktada olması, ihtiyacı karşılayacak büyüklüğün doğru hesaplanması, ekonomik ve sürdürülebilir malzemelerin kullanılması gibi konular burada da geçerli.
Çim Türlerine göre Futbol Sahaları
Doğal Çim Saha
Doğal çim sahalar, FIFA standartlarına uygun olarak turnuva ve maçlara uygun olan sahadır. Vejetasyon tabakası üzerine canlı çimin serilmesi ile (ya da tohumlama yöntemiyle) elde edilen sahalardır. Drenaj sistemi, sulama sistemi kurulduktan sonra çimlendirme metoduna göre tamamlanır. Sahalarda çimlendirme işlemi; sıcak aylara denk gelirse süreci zorlaştırır.
Doğal çim sahaların sulama, gübreleme, biçme, silindirleme, kök havalandırılması, ara ekim yapılması, kumlama, hastalık ve zararlılarla mücadele ve gerekirse ilaçlama, yabani ot mücadelesi gibi aylık ve günlük bakım programları vardır.
Doğal çim saha yapımı maliyeti tribünler ve çevre düzenleme hariç; zemin düzenlemesi, altyapı işleri, doğal çim ürününün rulo olarak serilmesi veya yerinde ekilmesi şeklinde hesaplanmaktadır.
Katar’da Dünya Kupası maçlarının yapıldığı tüm sahalar ise doğal çim sahadır.
Doğal çim futbol sahası uluslararası maçlar için 105 metre uzunluğunda ve 68 metre genişliğinde olmalıdır. Nizami sahalarda bu ölçüler belirli bir aralıkta esneyebilir. Saha kenar boşlukları ise 2 m ve kale arkası boşlukları 2.5 m ölçülerinde olmalıdır. Bu kenar boşlukları da aynı özelliklerde genellikle doğal çim zemin ile yapılmaktadır. Bu boşluklar hakem koridoru olarak da bilinmektedir.
Doğal çim sahalar; genellikle haftada 2 maç oynamaya izin vermektedir. Çimlerin daha sağlıklı sürdürülebilmesi için sulama, güneşlenme, biçme, havalandırma gibi bakımların rutin olarak yapılması gerekmektedir.
Sentetik Çim Saha
Sentetik çim sahalar; FIFA’nın akredite ettiği laboratuvarlardan onaylı en son teknolojiye göre geliştirilmiş, sentetik çim halıların kullanıldığı saha türüdür. Bu sahalarda üst lig maçları oynanmaz. Sentetik çim sahalar amatör kulüplerde, antrenman sahalarında ya da kapalı spor salonlarında kullanılır. Doğal ve canlı bir çim zeminden bahsetmediğimiz için bakımı daha kolaydır. Fakat bu sunilik sağlığa zararlı olabilmektedir. Suni çimin üzerinde koşmak elektriğin toprağa verilmesinden ziyade kişiye zarar verebilmektedir. Ayrıca suni halının özellikle kapalı ve havasız ortamda fazla solunmasıyla da ciğerlere zarar verdiği bilinmektedir.
Sentetik sahalarda, sahanın ölçüleri standart olmadığı gibi kale de sahaya uygun olarak küçülebilir. Daha çok antrenman amaçlı tercih edildiği için tribünün olmadığı bu sahalarda tel çit ile sınırlandırma yapılır. Saha etrafında ısınma için koşu pisti olabilmektedir.
Sentetik çim saha yapımı maliyetinde ise; zemin düzenlemesi, altyapı işleri, sentetik çim halının temini şeklinde hesaplanmaktadır. Sentetik çim sahalarda özellikle açık havada sıcak günlerde sulama rutin olarak yapılmalıdır. Sulama ihtiyacı doğal veya hibrit çim sahalar kadar olmamakla birlikte halının nemli tutulmasıyla daha sağlıklı bir oyun alanı oluşturulmuş olur. Haftalık bir oyun sayısı kısıtlaması yoktur.
Hibrit Çim Saha
Hibrit çim sahalar, son zamanlarda doğal çim ile sentetik çimin birlikte kullanılmasıyla yapılan yeni nesil sahalardır. Hibrit halı için özel tasarlanmış suni çim halı ve üzerine ekilen doğal çim tohumlarının birleşmesi ile elde edilen bu sahalar FIFA standartlarına uygundur.
Ülkemizde Beşiktaş, Galatasaray, Fenerbahçe ve Olimpiyat Stadyumları hibrit çim sahalara örnek olarak verilebilir.
Hibrit çim sahalar için bilinen iki uygulama yöntemi vardır. Bunlardan birinde sahaya görece daha seyrek bir sentetik halı serilir ve aradaki boşluklardan çıkıp zemini tamamlaması için çim tohumları atılır. İkinci yöntem ise doğal çim sahada aralıklarla sentetik ipliklerin dikilmesiyle oluşturulur. Dikiş makinesi gibi düşünülebilir. Sentetik iplikler toprağa saplanır, zaman içinde sahadaki doğal çimlerin kökleriyle birbirine sarılırlar.
Sentetik halının içine atılan çim tohumlarıyla oluşturulan bu sahaların son yıllarda popülerleşmesinin sebebi bakımının zor ve daha pahalı olmasına rağmen haftada 4 maça kadar izin verebilmesi ve daha kaliteli oyun sunabilmesidir. Sahada sentetik çimler doğal çimlere koruma görevi görmektedir. Ayrıca sentetik lifler ve doğal çimlerin köklerinin birbirine tutunmasıyla daha sağlam bir zemin oluşmuş olur.
Son Olarak;
Futbol tarihinden bu yana yıllar ve teknolojinin değişimiyle devamlı gelişmeler olmuştur. Sahaların günümüzde geldiği nokta ise bu şekildeyken iyileşme ve kalitenin arttırılmak istenmesiyle daha farklı yenilikleri de görebileceğimizi söyleyebiliriz. Nihayetinde futbol hem ülkemizde hem dünyada popülaritesini yitirmeyen bir spor dalıyken hızlı gelişmeler için devamlı bir araştırma-geliştirme süreci arka planda sürmektedir.
Yeni gelişmeler, yeni dünya kupaları ve şampiyonluklarda bu yazıyı güncellemek üzere şimdilik futbol sahalarına burada nokta koyuyorum. Bu arada, her yerde olduğu gibi futbolda da en güzel renkler siyah-beyaz :)
Kaynakça:
