Hızlı Git
Son zamanlarda dünya bu trendi konuşuyor. Bir yandan betona teslim olan bir yandan ormansızlaştırılan şu günlerde kentler için yeni bir çözüm mevcut. Kentlerin “nefes alma kaynağı” olmaya aday gösteriliyor “yaşayan duvarlar”. Diğer bir deyişle yeni “bahçe tabloları” . Ortalama 500 tür kullanılıyor, çeşit çeşit kompozisyonlar. Peyzaj dünyasının son akımı olan “dikey bahçeler”ilk kez Paris’te uygulandı ve büyük hızla Avrupa, Ortadoğu ve hatta Afrika’ya yayıldı.
TOPRAKSIZ, AZ IŞIKLI ORTAMDA YETİŞEBİLİYORLAR
Dikey bahçelerin fikir babası ünlü Fransız botanikçi PatrickBlanc’in hikayesi şöyle : 13yaşındayken akvaryum suyunu temizlemek için bir bitki ararken Philodendronerubescens(sarmaşıkdevetabanı) bitkisinin topraksız, yalnızca balık dışkısıyla beslenip büyüyebildiğini fark ediyor. Daha sonra araştırmalarını Malezya’daki yağmur ormanlarında sürdürüyor. 8.000 türden 2.500’ünün topraksız ve az ışıklı ortamlarda, ağaçlarla kayaların üzerinde, yalnızca nemden beslenerek yetiştiği çekiyor dikkatini. Yıllar boyunca sürdürdüğü doğa gözlemleri ve araştırmalardan yola çıkarak kentlerde de bu tip bitkileri yetiştirmeyi planlıyor.
DUVARLARA ÇİÇEK AÇTIRDI
Patrick ‘yaşayan duvarlar’ adını verdiği uygulamasını ilk kez 1994’te Chaumont Bahçe Festivalinde beğeniye sunuyor. Yoğun ilgi karşısında bu çalışmaları sürdürme kararı alıyor. Yeşillendirdiği duvar sayısı şimdiden 200’ü bulmuş. Botanikçi, araştırmacı ve ödüllü bir bilim insanı olan Patrick, 1982’den bu yana Fransa Ulusal Bilimsel Araştırma Merkezinde (CNRS) çalışıyor, mimar ve peyzaj mimarlarının istekleri doğrultusunda projeler üretiyor. Aynı zamanda ‘’Dikey Bahçeler’’ adlı bir kitabı mevcut.
HER DUVARDA UYGULANMA İMKANI
Dikey bahçe sistemleri üç aşamadan oluşuyor: Metal bir çerçeve, PVC katman ve keçe tabakası. İlk olarak ısı ve ses yalıtımı da sağlayacak metal çerçeve duvara monte ediliyor. Daha sonra üzerine perçinlenen 10 mm kalınlığındaki PVC levha, konstrüksiyona stabilizasyon sağlayıp su geçirmez hale getiriyor. Son olarak poliamid’ den yapılmış keçe tabakası PVC’ye tutturuluyor. Keçe küflenmiyor ve homojen su dağılımına izin veriyor. Keçeye delikler açılıp tohum veya fide halindeki bitkiler buraya çeşitli şekil ve desenlerde yerleştiriliyor. Bu tabaka sayesinde kökler sabit tutuluyor ve hava sirkülâsyonu sağlanıyor. Bitkinin yetişme ortamında toprak kullanılmadığı için yük metrekare başına 20- 30 kilogram arasında. Bu bulgu dikey bahçelerin hiçbir boyut kısıtlaması olmadan kolaylıkla her yere uygulanabileceğini gösteriyor.
KENDİ EKOSİSTEMLERİNİ YARATIYORLAR
Bitkiler damla sulama sistemiyle sulanıyor. Panellerin arkasında suyu doğrudan bitkilere ileten bir sulama sistemi mevcut. Otomatik olarak kontrol edilen bu sistem paneldeki bitki miktarı, türlerin su isteği, gölge-güneş durumuna göre çalışıyor. Bitkilerin sağlıklı büyümeleri için suya gübre ve besin eklenmesi de mümkün. Dikey bahçede kullanılan türlerin seçimi duvarın konumuna, güneş ışınlarının geliş şekline ve yörenin iklimine göre değişiyor. Yosunlar, tırmanan, sürünen, sarkan bitkiler ve herdemyeşiller kompozisyonu oluşturuyor. Bu kompozisyona örnek verecek olursak, sarılıcı-tırmanıcı olarak; Amphelopsisquinquefolia(Amerikan sarmaşığı), Campsisradicans(Acem borusu), Hederahelix(Duvar sarmaşığı), Humuluslupulus(Şerbetçiotu), Jasminumofficinale(Beyaz çiçekli yasemin), Roserampicanti(Tırmanıcı güller), Wisteriasinensis(Mor salkım) sayılabilir. Bunun dışında ise Eğreltiler, Papatyagiller, Petunyalar, Süs lahanaları ve Bromeliadlar ve daha birçok bitki türü. Blanc bitki türlerini birbirleriyle yaşayabilme yeteneklerine göre seçiyor, uygulama başına ortalama 500 tür kullanıyor. Türler çoğaldıkça duvar hastalıklara ve böcek zararlılarına karşı bir o kadar güçleniyor. Yetişme ortamına yerleşen mikroorganizmalar ve mantarlar bozulan kökleri ve solan yaprakları çürütüp yapay keçede besleyici humus tabakasının oluşmasını sağlıyor. Bir başka deyişle, dikey bahçeler kendi ekosistemlerini yaratıyorlar.
ESTETİK HARİKASI
Peki kentlerde doğayı gündelik yaşamımıza entegre eden bu tasarımı neden tercih edebiliriz? Gün boyu mat renkler ve yapılar arasında gezip duruyoruz. Etrafımız duvarlarla sarılı durumda. Beton yığınları arasında yeşile hasret kalmış durumdayız. Dikey bahçeler işte bu hasrete son verecek çözümlerdir. Yapıların cephelerini daha estetik hale getirmek ve doğayı kente taşımak için mükemmel bir çözümdür. Zamanınızın çoğunu geçirdiğiniz bahçenizde ya da yarı kapalı terasınızda gri boş bir duvar görmektense yeşilliklerle kaplı güzel bir duvar görmek istemez miydiniz? Sadece sağladığı estetik faydalardan dolayı bile tercih edilebilir dikey bahçeler. Yüksek tempolu, yorucu ve stresli kent yaşamında rahatlatıcı etki yaratıyor, aynı zamanda da tam bir biyolojik çeşitlilik harikası.
HAVA TEMİZLEME FİLTRESİ
Panellerdeki yapraklar, kökler ve mikroorganizmalar geniş bir hava temizleme yüzeyi sağlıyor. Havanın içindeki kirletici partiküller keçe tarafından tutulup yavaşça ayrıştırılıp bitkisel gübreye dönüştürülüyor. Ayrıca havadaki karbonu tutup, karşılığında oksijen veriyorlar.
ENERJİDEN VE SUDAN TASARRUF EDİN
Evinizin dış cephesinde ya da bahçenizde dikey bahçe tercih etmeniz için bir sebep daha. Dikey bahçe sisteminin ısı yalıtımı yapıp kış aylarında binayı daha sıcak, yaz aylarında ise daha soğuk yapıp, 3 ile 7 ⁰C arasında sıcaklık değişimine sebep olduğu gözlenmiştir. Bu da haliyle enerjiden tasarruf etmenizi sağlayacaktır. Tüm kenti düşündüğümüzde giderek ısı adaları haline gelen şu günlerde, kullanılan dikey bahçeler mikro-klima etkisi yaratarak bunu bir nebze de olsa önlemeye çalışacaktır.
Sanılanın aksine dikey bahçelerin su isteği fazla değildir. Suyun yukarıdan aşağı hareket etmesi buharlaşmayı minimum düzeyde tutmakta, ayrıca yeterli sulama yapıldığı takdirde damlama sulama yönteminde fazla su kullanımı söz konusu olmayacaktır. Sulama sisteminde atık su kullanımı da mümkündür.
SIRTINIZI YASLAYIN VE KEYFİNİ ÇIKARIN
Dikey bahçelerin bakımı ise oldukça kolay ve zahmetsizdir. Otomatik sulama ve gübreleme sistemine sahip dikey bahçelere belirli periyotlarda besin maddesi verilmesi yeterli olacaktır. Mevsimsel budamaları da unutmamak gerekir. Bunlar olduğu sürece size keyfini sürmek kalıyor.
TÜRKİYE’DE FİRMALAR MEVCUT
Yurtdışındaki bazı firmalar “yaşayan duvar panelleri” üretmeye başladı. Bu panellerin en önemli özellikleri kuruluş kolaylıkları, geri dönüşebilir olmaları, bitkilerin değiştirilip tekrar kullanılabilmeleri ve kavisli duvarlara kurulabilmeleridir. Dünyanın son trendlerinde dikey bahçeler ilk olarak Paris’te uygulandı ve buradan tüm Avrupa’ya yayıldı. Bu kentler arasında sadece New York, Tokyo, Sydney ve Londra gibi metropoller değil, bazı Afrika ve Ortadoğu ülkeleri de mevcut. Ancak Türkiye’de dikey bahçe projeleri yapan firmalar olmasına rağmen, Patrick Blanc tasarımları söz konusu değil. Ayrıca Türkiye’deki projelerin uygulaması hakkında da bilgilere ulaşılamıyor. Ancak Patrick Blanc, iç ve dış mekan dikey bahçelerini topraksız ortamlarla tasarlamıştır.
BAHÇEDE TABLO ESİNTİSİ
Artık yeşil alanlar görmek için yere bakmanıza gerek kalamayacak. Oturduğunuz yerden de etrafı yeşil ve bir o kadar güzel göreceksiniz, yerçekimine direnen bu yeşil alanlarla; alacağınız keyif de cabası. Bu trendi evinizde her yere taşımanız mümkün. İç mekândan, yarı kapalı teraslarınıza ve bahçelerinize kadar her yerde kullanmanız mümkün. Patrick Blanc’in yaptığı ve estetik açıdan son derece etkileyici olan dikey bahçelerde bitki renk, form ve tekstürleri ön plana çıkmaktadır. Bu tasarımlar özenle işlenilen bir tablo gibi duracaktır bahçenizde. Bu tablolarıamatör olarak kendiniz yaratabileceğiniz gibi peyzaj mimarlarından profesyonel yardım alarak da farklı alternatifleri deneyebilirsiniz.
Yazar: Çağlar Demir – Peyzaj Mimarı
