Emprenye, ahşabın bünyesindeki nemin çekilip, farklı yöntemlerle çeşitli kimyasal maddeler emdirilmesi işlemidir. Bu işlemle ahşabın mantar, termit, küf, tahtakurusu, böcek, deniz kurdu, kurtçuk gibi zararlılardan korunması; yazın sıcağı, kışın neminden zarar görmesini engelleyerek ahşabın kullanım süresini uzatılması hedeflenmektedir.
Şehir gürültüsü, kalabalığı içersinde bir an önce hafta sonunun gelmesini bekleriz bazen. Hafta sonu gelse biraz dağ yürüyüşü yapsak, belki küçük bir kulübede uyuya kalsak.
Parlak yüzeyler şıklığı ve yeniliği anımsatsa da bir tarafımız daha sıcak bir ortam arar zaman zaman. Yapılaşmanın gün geçtikçe arttığı dünyamızda, bir ağaç görse koşup sarılacak gibi oluyor insan.
Gerek doğala yakın olma ihtiyacı gerek sağlıklı malzeme kullanma isteği, bizleri doğal kaynakları daha etkin kullanmaya yöneltir. Peyzaj tasarımlarında malzeme seçiminde doğal kaynak dendiği zaman ise akla ilk sıralarda gelen malzeme ahşap olsa gerek. Ahşap, dayanıklı, konforlu ve en önemlisi sağlıklı yapı anlamına gelir. Doğadan elde edilmesi kente kırsalı yaklaştırması açısından ekstra bir avantaj olması nedeniyle peyzaj projelerinde sıkça tercih edilen bir yapı malzemesidir. Depreme ve yangına dayanıklı uzun ömürlü bir mühendislik malzemesi olan ahşap, imalatındaki hızlılık ve denetim kolaylığıyla da dikkat çekerek kaynağı yenilenebilen ve karbon salınımı negatif olan benzersiz bir yapı malzemesidir. Yapıda bir metreküp ahşap kullanıldığında, atmosfere salınan karbondioksit miktarı iki ton azalır. Bu sebeplerdendir ki ahşap kullanımı doğaya dost bir uygulama olacaktır. Ahşabın kullanımında ortaya zaman faktörünün girmesiyle korunması da ayrı bir uzmanlık konusu olmuştur.
Emprenye nedir?
Emprenye, ahşabın bünyesindeki nemin çekilip, farklı yöntemlerle çeşitli kimyasal maddeler emdirilmesi işlemidir. Bu işlemle ahşabın mantar, termit, küf, tahtakurusu, böcek, deniz kurdu, kurtçuk gibi zararlılardan korunması; yazın sıcağı, kışın neminden zarar görmesini engelleyerek ahşabın kullanım süresini uzatılması hedeflenmektedir. İşlem, ahşabın türüne ve kullanıldığı bölgenin iklimine bağlı olarak 10-13 sene arasında olumlu etki göstermektedir. İşlemin kalitesi ise, ahşabın türüne ve kullanılan kimyasala bağlıdır. Ayrıca önemli bir konu da ahşabın toprakla temas edip etmemesidir.
Türkiye’de ilk emprenye işlemleri ağaç telefon ve elektrik direkleri, tren raylarının ara bağlantı elemanlarında kullanılmıştır ve zaman geçtikçe bu ürünün kullanımı yaygınlaşmıştır. Ahşabın tanıtımı ve korunması ile ilgili güncel Seminer, Konferans ve Sempozyumlar Ulusal Ahşap Birliği, Türkiye Orman Ürünleri İthalatçılar ve Sanayicileri Derneği (TORİD)’nin sitesinden takip edilebilir.
Avrupa ve Amerika Birleşik Devletleri’nde çeşitli hammaddelerin kullanımına dair meydana gelen değişiklikler ve bunlara bağlı değişen standartlar doğrultusunda Ahşap Koruma Endüstrisi için ileri teknoloji hammaddeler kullanılarak geliştirilen yeni nesil emprenye maddeleri yaygın olarak kullanılmaya başlamıştır. Bu gelişmeler ve Türkiye’nin Gümrük Birliği’ne girmesiyle birlikte TS 788 “Ahşap ve Ahşap Esaslı Malzemelerinin Dayanıklılığı” standardı TS788 EN599/1-2 olarak revize edilmiş ve Mart 1997 yılında yürürlüğe girmiştir.
Değişen ve yenilenen standartlar doğrultusunda 2009 yılı itibarıyla T.C. Bayındırlık Bakanlığı’nın birim fiyatlarına farklı ürün gruplarına ait emprenye maddeleri eklenmiş ve emprenye işlemleri tanımlanarak yürürlüğe girmiştir.
TANALİTH – E
Tanalith-E Bakır Triazol çözeltisine sahip su bazlı kullanılan maddedir. Organik kimyasallar içermesinden dolayı tercih edilme oranı yüksektir. Ayrıca doğal rengi yeşilin yanında pigment maddeleriyle kahverengi olarakta kullanılmaktadır. Tanalith – E maddesinin dezavantajları boyar maddesinin zaman içinde renk atıp balköpüğü rengine dönüşmesidir. CCB ise Krom, Bakır, Bor kimyasallarından oluşan bir tuzdur. Günümüzde en çok kullanılan emprenye maddesidir. Özellikle eskiden beri kullanılan ağaç tel direklerde bu emprenye maddesi kullanılmıştır ve halende kullanılmaya devam etmektedir. Doğal renginin hoş bir yeşil olması sebebiyle kent ve bahçe mobilyalarında da yaygın olarak kullanılmaktadır. Ancak çift renk seçeneği olmaması sebebiyle son zamanlar Tanalith-E karşısında kullanımı azalmıştır. Ayrıca CCB benzeri bir emprenye maddesi olan CCA ( Krom, Bakır, Arsenik ) Arsenik tuzu içermesinden dolayı yasaklanmıştır. Emprenyeli ürünlerin başlangıçta yeşil bir görüntüsü vardır; bu zamanla doğal bir bal kahverengisine dönüşür. Uzun bir süre güneşe maruz kaldıktan sonra ise hoş bir gri renk alır. Emprenyeli ürünler örtücü veya şeffaf ürünler ile boyanabilir. Bazı boya markalarının pratik emprenye setleri var. Bu setlerle kendi ürettiğiniz herhangi bir ahşabı basitçe emprenye ederek korumaya alabilir ve uzun seneler size hizmet etmesini sağlayabilirsiniz.
Ayşegül OKUR – Peyzaj Mimarı / ERZURUM
