Hızlı Git
Kökleri kavramsal sanat ve hatta 20. yüzyıl başındaki Marcel Duchamp’ın hazır-yapımları ve Kurt Schwitters’e kadar giden enstalasyon sanatı, diğer adıyla yerleştirme sanatı, çağdaş sanatta mimarlık ve performans dışında birçok başka görsel sanat disiplininden de destek alan melez (hibrid) bir tarzdır. Uygulanmasında sanat eserinin sergileme veya gösterim aşamalarını vurgulayan yerleştirme, 1970’lerde şekillenmiştir (Vikipedi, 2020).
Enstalasyon Sanatı Nedir?
“Enstalâsyon” Fransızca bir kelime olan “installation”dan dilimize geçmiştir. Enstalasyon Sanatı yerine “yerleştirme sanatı” kavramı da kullanılmaktadır. Dilimizde, “tesis etme, döşeme, yerleştirme, kurulum” gibi anlamlara da gelmektedir.
1960’larda ‘bir çevre olarak sanat eseri’ fikri, izleyicinin sadece bakmakla kalmayıp dünyada yaşadığı gibi sanat eserinin içinde ‘yaşaması’, hatta zaman zaman onun bir parçası olması beklentisini getirdi. Bu konudaki önemli kişilerden biri Robert Smithson’dır. Yer (daha büyük bir mekân içinde belirli bir yer) ve yer olmayan (bu yerin galeride fotoğraf, harita, çeşitli malzeme ve dokümanlarla yeniden sunumu) arasında bir ayrım yapmıştır. Bu ayrım önemliydi. Çünkü Smithson ve Michael Heizer, Nancy Holt, James Turrel ve Walter de Maria gibi diğer arazi sanatçıları galeri dışında çalışmalarına rağmen işleri galeri sistemi tarafından sağlanan çerçeveye bağımlı kalmıştır (Vikipedi, 2020).
Enstalâsyon sanatları, çok çeşitli olup dünyada ve ülkemizde yönelimin fazla olduğu bir sanat dalıdır. Enstalâsyon sanatları, açık veya kapalı mekânlarda, birbirinden bağımsız nesnelerin kullanılması ile meydana gelmektedir. Mekân ve nesne ilişkisi kurulmaktadır. Yani mekânı kullanarak mekân içinde çeşitli nesnelerle belli bir amaç güden yeni mekânlar oluşturulmasıdır. Mekân ile iç içe ve özdeşleşen nesneler, ziyaretçilerin katılımı ile tamamlanmış olur.
Enstalâsyon sanatı, doğa, doğal ve insan, yapay arasında bağlantı kurulmasına olanak sağlamaktadır. Enstalâsyon sanatının, günümüzde sadece görsel hayranlık ve sanat zevki dışında daha birçok işlev ve amacı vardır. Bu tür çalışmalar ile edebiyat, tarih, ekonomi, ekolojik sorunlar, açlık, kuraklık, savaş, dönem şartları, insanlığı olumlu olumsuz etkileyen olaylar gibi aklımıza gelebilecek her türden güncel konun işlenebildiği bir özelliğe sahiptir. İfade etme biçimi olarak kullanılabilmektedir. Enstalâsyon sanatçılarının eserlerinin geneli bir düşünceyi barındırmaktadır. Neredeyse hepsinin bir kavramdan yola çıktığı görülebilmektedir. Ayrıca bu sanatın yapıldığı kentlerde enstalasyon eserleri kentin sembolü olabildiği gibi kentin belleğinde de yer edinir.
Bu akımda birçok nesneyi ve malzemeyi kullanmak mümkündür. Bunlardan bazıları ışık, ses, heykel, geri dönüşümlü atıklar, resim, fotoğraf, video gibi sanat için kullanılabilecek her türlü materyaldir. Yaratıcılığın ön planda olduğu bu akımda, aklımıza gelen her tür malzeme ve materyal kullanımı görülmektedir. Bu bağlamda sanatçı duygularını, düşüncelerini enstalasyon sanatı ile izleyicilere ileterek onlarla iletişimde bulunabilmektedir.
Enstalasyon Sanatı Örnekleri
Ülkemizde enstalasyon sanatçıları giderek artmakta ve bu alana yönelim yoğunlaşmaktadır. Kent içerisinde meydanlarda karşımıza çıkan figüratif heykeller, sokaklarda bina aralarına asılan renkli ışıklar, renkli şemsiyeler gibi örnekler giderek çoğalmaktadır. Bunun yanında dünyadan birçok enstalasyon sanatçısı ülkemize gelerek eserlerini burada sergilemektedirler.
Enstalasyon sanatı için verilebilecek örnekler oldukça fazladır. Ülkemizde de örnekler giderek artmaktadır.
Sonsuzluk Bisikleti (Forever Bicycles) Enstalasyon Sanatı – Ai Weiwei
Dünyaca ünlü Çinli sanatçı ve aktivist Ai Weiwei’in 2013’te Toronto’da imza attığı bu dev 3 boyutlu yapı, yaklaşık 3144 bisikletten yapılmıştır.
Toronto’nun Nathan Phillips Meydanı’nda art arda konularak üç boyutlu bir görüntü elde ederek kurulan bu enstalasyon, meydanın büyük bir bölümünü kaplamıştır. Enstalasyonun ismi ise “Forever Bicycles”. Sanatçı daha sonraları aynı enstalasyonun daha küçük hallerini dünyanın farklı yerlerinde de göstermiş.
Siponto Bazilikası (Basilica of Siponto) Enstalasyon Sanatı – Edoardo Tresoldi
İtalya’nın Puglia bölgesinde 13. Yüzyıldan kalma Siponto Bazilikası tarihi açıdan önemli bir yapıdır. İtalyan sanatçı Edoardo Tresoldi, bazilikanın eski biçimini tekrar canlandırırken tel örgü kullanmıştır. Bazilikayı eski görünümüne kavuştururken tel örgüleri bazilikadan kalan kalıntılar üzerine yerleştirmiştir. Burada tel örgüler ile bazilikayı tamamlarken eski ile modern zaman arasındaki bağlantıyı kurmuştur. Bu enstalasyon, bazilikanın bulunduğu Siponto Tarihi Parkı’na ayrı biz vizyon katarken, parkın önemini de vurgulamaktadır. Gündüz oluşan transparanlık algısı, dinamiklik hissini tetiklerken, gece ışıklar desteklenen çalışma tam bir görsel şölen meydana getirmektedir.
On Water Enstalasyon Sanatı – Ayşe Erkmen
Ayşe Erkmen 2017 yılında Skulpture Projekte Münster daveti üzerine “On Water” adlı enstalasyonu ile katılmıştır.
Enstalasyon için mekân olarak Münster’in iç limanını kullanarak, canlı bir bölge olan Nordkai (kuzey iskelesi) ile sanayileşmiş Südkai (güney iskelesi) arasındaki su yüzeyinin hemen altında, iki nehir kıyısını birbirine bağlayan bir iskele kurdu. Bu bağlamda sahnesinde görünür aktörler haline gelen ziyaretçilere suda yürüyormuş hissi veren sanatçı, sosyolojik ve şehir planlaması gibi sorunlara da dikkat çekiyor.
Kaynakça Dizini
- AHLAT, Yunus Furkan. 2017. ENSTALASYON NEDİR? Tasarım Günlükleri. [Son erişim tarihi: 29.07.2020] http://www.tasarimgunlukleri.com/2017/12/04/enstalasyon-nedir
- Akademi, Aykırı. 2017. Ai Weiwei’nin Çalışmalarından Örnekler. Aykırı Akademi. [Son erişim tarihi: 29.07.2020)] http://aykiriakademi.com/sanat/aykiri-akademi-sanat-gorsel-sanatlar/ai-weiwei-nin-onemli-sanat-calismalari
- MUNRO, Bruce. Bruce Munro: Field of Light Uluru, Northern Territory, Australia. Bruce Munro. [Son erişim tarihi: 29.07.2020] https://www.brucemunro.co.uk/exhibitions/bruce-munro-field-light-uluru-northern-territories-australia-april-1-2016-march-31-2017
- UĞUR, Erdal. Enstalasyon Sanatı Nedir? Bilgi Ustam. (Son erişim tarihi: 29.07.2020) https://www.bilgiustam.com/enstalasyon-sanati-nedir
- URL 1: http://www.tasarimgunlukleri.com/2017/12/04/enstalasyon-nedir/
- URL 2: https://www.xoxodigital.com/gallery/6796/10-ayna-enstalasyonu?page=10
- URL 3: https://archello.com/project/forever-bicycles-installation
- URL 4: https://www.architonic.com/en/project/edoardo-tresoldi-basilica-of-siponto/5105163
- URL 5: http://www.saha.org.tr/projeler/proje/ayse-erkmen-on-water
