Gezegenimizin Nefesi Orman Çeşitleri ve Özellikleri

Orman, TDK anlamıyla“Ağaçlarla örtülü geniş alan, bu ağaçların tümüne verilen ad.” olarak geçmekte. Biraz detaylandırırsak “Belirli yükseklikteki ve büyüklükteki çeşitli ağaçlar, çalılar, otsu bitkiler, mantarlar, mikroorganizmalar, böcekler ve hayvanlar bütününü içeren, topraklı alanda genellikle doğal yollardan oluşmuş bir kara ekosistemidir” tanımını yapabiliriz. Ormanlar, dünya var olduğundan bu yana insanlığa gıda, yakıt, barınak, temiz hava ve su, ilaç, gelir kaynağı, istihdam, dinlenme, peyzaj gibi maddi-manevi birçok ekonomik, ekolojik, sosyokültürel faydalar sunan doğal bir kaynaktır.

• 

• 

Ülkelerin tüm topraklarının ormanla kaplı kısmının yüzdesini ifade eden harita ve uydu görüntüsüyle gezegenimiz incelendiğinde Güney Amerika, Orta Afrika, Rusya ve Kuzey Amerika ülkelerinde orman yoğunluğu fark edilebiliyor. İklim ve yer şekilleri etkisi başta olmak üzere birçok değişken bu yoğunluğu etkilemektedir. Tüm dünyayı düşününce, değişik iklimler, kimi zaman yıl boyu yağışlar, kimi zaman tek tip ağaçlar, kimi dönemi yapraksız geçiren ormanlar çıkıyor karşımıza ve farklı özellikleri ön plana çıkıyor. İncelemeye başlayalım…

1. Tropikal Yağmur Ormanları

Ekvatorun 10° güney ve 10° kuzeyinde bulunan ormanlardır. Tüm yıl büyüme devam edebilmektedir. Kökleri gelişmiş ağaçların 50-70 metreye kadar uzayabildikleri gözlemlenmiştir. Biyolojik çeşitlilik oldukça fazladır.

Güney ve Orta Amerika’da, Afrika’da, Okyanusya’da (Avustralya civarındaki adalar) ve Asya’da tropik yağmur ormanları bulunmaktadır. Tropik ormanlar dünya yüzeyinin yaklaşık %7’sini kaplamaktadır. En büyük yağmur ormanları Amazon Nehri Havzası (Güney Amerika), Kongo Nehri Havzası (Batı Afrika) ve güneydoğu Asya’nın büyük kısmında bulunmaktadır.

• 

• 

Tropikal yağmur orman çeşitleri temelde 3 alt sınıfa ayrılır.

1-Mangroven Ormanları

Gelgit dönemlerinde oluşan haliçlerde, tuzlu bataklıklarda ve çamurlu kıyılarda sık ormanlar oluşturan bazı ağaç ve çalı türlerine ve oluşturdukları ormanlara verilen addır. En önemli özellikleri tuzlu suya dayanıklı bitkilerden oluşmasıdır. Bu bitkiler bünyelerine giren fazla tuzlu suyu atabilecek mekanizma geliştirmişlerdir. Bangladeş ve Hindistan civarında bu ormanların en büyük örnekleri görülebilmektedir.

• 

2-Bambu Ormanları

Bambu ormanları Amerika, Asya ve Afrika’da bulunmaktadır. Bu orman türleri 1000’den fazla farklı bambu cinsi içeren ormanlardır. Bambular zor yetiştirilen bir ağaç türüdür. Ormanlar, 15 santimetreden 45 metreye kadar uzayan çok çeşitli bambuları bir arada bulundurur. Kalınlıkları 80 santimetreye ulaşabilen bu ağaçlar çok geniş köklenme yapabilmektedir.

• 

3-Tropik İğne Yapraklı Ormanlar

Güneydoğu Asya’da ve Orta Amerika’da, çeşitli çam türlerinin meydana getirdikleri bu geniş ormanlar, bilhassa dağlık yerlerin fakir topraklarında yaygındır. En belirgin ağacı Araucaria araucana yani maymun çıkmaz ağacıdır.

• 

2- Muson Ormanları

Bu orman türü muson ikliminin yani yaz boyu yağışların yaygın olduğu bölgelerde yetişirler. Yazları yeşil yapraklıdırlar. Kışları ise yapraklarını dökerler. Muson ormanlarının ağaçları, yazın aşırı suya, kışın da kuraklığa karşı dayanıklı ağaçlardır. Güneydoğu ve Doğu Asya’da yani Hindistan, Japonya, Tayland, Vietnam, Endonezya, Doğu Çin, Kore; Avustralya’nın kuzeybatısı, Filipinler ve Güneydoğu Afrika’da muson ormanlarına rastlanır.

• 

3-Yazın Yeşil Yapraklı Ormanlar

Kuzey yarım kürenin belirli derecede serin kışlara sahip olan ve yazlarla kışlar arasında mevsim farkları gösteren enlemlerinde görülür. İnce ve yumuşak olan yaprakların sonbaharda dökülmesi kış donlarından korunmanın bir tedbiridir. Yaz ormanları bilhassa Orta Avrupa’da, yazları zengin yağışlı bölgelerde görülür. Türkiye’de denizden yüksek olmayan yerlerde yaygın olan orman türüdür.

• 

4- Sert Yapraklı Ormanlar

Sert yapraklı ormanlar, yazları sıcak ve kurak, kışları ılıman ve yağışlı bölgelerde yayılış gösterir. Daimi yeşil yapraklıdır. Yaz mevsiminin kuraklığı sebebiyle bilhassa kuru topraklarda büyümede duraklama görülebilmektedir. Bu orman tipinde maki denilen bulunduğu toprağı tamamen sararak erozyona karşı önemli bir koruma sağlayan, boylu veya bodur çalı türleri de önemli bir yer tutar. Yayılışı, başta Akdeniz iklim bölgesi ve Kaliforniya ile Şili’dir.

• 

5- İğne Yapraklı Ormanlar

Kuzey yarım kürenin kışları sert, düzenli kar ve don olayları gösteren yüksek enlemlerinde görülür. Kısa süren yaz döneminde yani kısa süren vejetasyon devresinde, sıcaktan en yüksek derecede faydalanmayı mümkün kılan mekanizma geliştirmiştir. Tundraya  (yani uzun süre karlarla kaplı ağaçsız ovalar) ulaşan son orman sınırı bu ormanlardır. İğne yapraklı ormanlar, Kuzey Avrupa ve Asya’dan Kuzey Amerika’nın kuzeyine kadar, 20 enlem genişliğindeki bir şerit halinde yayılış gösterir. 

• 

6- Galeri Ormanları

Afrika, Güney Amerika ve İç Anadolu’nun yağmurca fakir, kurak bölgelerinde akarsular boyunca, dar veya geniş şeritler halinde oldukça kuvvetli büyüyen ormanlar meydana gelir. Buna galeri ormanları denir. Sürekli nemli ve yeşil kalabilen ormanlardır.

• 

Kaynakça;

1. www.ogm.gov.tr / Günümüzde Orman Varlığı
2. http://www.fao.org/forest-resources-assessment
3. https://tr.wikipedia.org/wiki/Orman
4. İstanbul Üniversitesi-Cerrahpaşa / Kırsal Peyzaj Dersi, Bitki Sosyolojisi Dersi; Ders Notları