Hızlı Git
Yıllar önce kullanım dışı kalmış bir endüstriyel alan olan bu bölge, 2012 yılı Olimpiyat Oyunları’na Londra adına ev sahipliği yaptığında tüm dikkatleri üzerine çekmiştir. Bunun sebebi yaklaşık 110 hektarlık alanıyla, neredeyse 150 yıldan beri Avrupa’da tasarlanan en büyük park olan Kraliçe Elizabeth Olimpiyat Parkı’dır (1). Büyük bir bölümünün yeşil alanlara ayrıldığı, çeşitli sporların ve yarışmaların gerçekleştirildiği olimpiyat parkı, kazanılan ödül ve başarılar ile taçlandırılmıştır. Londra Belediye Başkanı’nın “Oyunların Galibi” olarak adlandırdığı ve sürdürülebilirlik fikrinin her aşamada vurgulandığı Kraliçe Elizabeth Olimpiyat Parkı ile ilgili yazımızı sizler için hazırladık.
Kraliçe Elizabeth Olimpiyat Parkı
2012 Olimpiyat Oyunları için hazırlanan Kraliçe Elizabeth Olimpiyat Parkı’nın tasarımında; yüzyıllardır süregelen İngiliz park geleneğinin, post-endüstriyel peyzaj alanların mevcudiyeti, sürdürülebilirlik ve dayanıklılık düşüncesiyle sentezlenmesi ile 21. yüzyıla uygun, çığır açıcı yeni bir park türü yaratmak hedeflenmiştir. Olimpiyatlardan önce son derece kullanışsız ve verimsiz olan, suç ve işsizlik oranlarının da oldukça yüksek olduğu bu bölgenin kalitesi Olimpiyat Oyunları’nın etkisi ile arttırılmak istenmiş ve bu amaçla tasarım alt yapısını sürdürülebilirlik fikrinin oluşturduğu üç adet masterplan hazırlanmıştır. Bu planlardan birincisi 2012 Olimpiyat Oyunları için, ikincisi 2014 yılında açılan kent parkı için ve sonuncusu ise 2030 yılına kadar uzun vadeli planlanan çalışmalar için hazırlanmıştır (2).
Tasarım Ekibi ve Hedefleri
2008 yılında Hargreaves Associates, LDA Design iş birliği ile, Londra’daki olimpiyat parkının peyzaj tasarımını üstlenmiştir. Radio 4’e konuşan LDA Design’ın yöneticilerinden Andrew Harland, hedeflerinin son derece güzel, iyi planlanmış ve yüksek beklentili bir park yaratmak olduğunu belirtirken, John Hopkins ise parkın tasarımı ile ilgili farklı lezzetler tatmak isteyen insanlar için bir ikram benzetmesi yapmıştır (3). Böylece, bu devasa parkın herkese hitap eden, çok yönlü ve kullanışlı olduğu yorumunda bulunabiliriz.
Tasarım Bileşenleri
Londra’nın batısında, Lea Nehri havzasında yer alan Kraliçe Elizabeth Olimpiyat Parkı; sulak alanlar, bataklıklar, endüstriyel kullanımdan kalan terk edilmiş alanlar, geniş çayırlıklar ve gelişmesine izin verilmiş doğal alanlar içeren bir bölgede yer almaktadır (4). Lea Nehrinin restorasyonuna odaklanan park, kendi içerisinde doğal süreçlerin gerçekleştiği Kuzey Parkı ve oyunlarla ve farklı ülkelerden gelen ziyaretçiler ile etkileşim kurulmasını sağlayan Olimpiyat Bahçelerinin sergilendiği bir Güney Parkı içermektedir.
Kuzey Parkı
Yapay bir kanal içerisine hapsedilen Lea Nehri ve kollarının doğallaştırılmış bir nehir koridoruna dönüştürülmesi fikri ile şekillenen Kuzey Parkı, parkın sürdürülebilirlik ve doğallık ilkelerinin önemli ölçüde uygulanmasının bir sonucudur. İçerdiği geniş çayırlıklar, sulak alanlar, toplanmalar için çim alanlar, manzara seyretmek için tasarlanan kıyı şeridi gibi kullanımlar ile hem arazinin geçmişte sahip olduğu çevresel değerlere hem de Londra’nın 2012 Olimpiyat Oyunları için ön plana çıkardığı “En Yeşil Oyunlar” adlandırmasına vurgu yapılır.
Güney Parkı
Olimpiyat Oyunları’na katılan ülkelerin yerel bitkilerinin sergilendiği Olimpiyat Bahçeleri, Güney Parkı’nın festival ve eğlence ihtiyacını karşılarken ziyaretçilere sosyalleşme olanakları da sunmaktadır. 2012 yılındaki olimpiyat oyunlarından sonra, Kraliçe Elizabeth Olimpiyat Parkı’nın güney kısmının dönüşüm projesi, peyzaj ofisi James Corner Field Operations tarafından ünlü peyzaj mimarı Piet Oudolf ile birlikte gerçekleştirilmiştir. İki katına çıkartılan yeşil alanlar içerisine tasarlanan bu Güney Park Meydanı; Oyun Stadyumu, Su Sporları Merkezi ve Anish Kapoor imzalı Arcelor Mittal Orbit arasında yer almaktadır ve Güney Parkı’ndaki orijinal 2012 Olimpiyat Bahçeleri ile bağlantı kurmaktadır. Malzeme olarak bölgenin endüstriyel kullanımından kalan topraklar ve parkın inşaatından geri dönüştürülen beton kalıntılarının kullandığı parkta; tırmanma direkleri, kum havuzları ve salıncaklar ile oluşturulmuş bir çocuk oyun alanı da bulunmaktadır (2).
Foto 3: Robin Forster
Sürdürülebilir Bitkisel Tasarım
Çok geniş bir arazi üzerine uygulanan Kraliçe Elizabeth Olimpiyat Parkı’nın bitkisel tasarımı, hem sürdürülebilirlik fikri ve olimpiyat teması yönü, hem de işlevsel olarak mekanların ayrılması amacı ile projenin en önemli kısmını oluşturur. Hargreaves Associates ve LDA Design tarafından gerçekleştirilen bitkisel tasarım, Sheffield Üniversitesi profesörleri James Hitchmough ve Nigel Dunnett ve bahçe tasarımcısı Sarah Price tarafından da desteklenmiş ve “sürdürülebilir bir bitkisel tasarım” anlayışı ortaya çıkmıştır (5).
Yerel türlerden oluşan çayırlıklar
Yüksek biyoçeşitlilik değeri ve önemli polinatör kaynakları içeren, park içerisindeki renkli ve doğal görünümlü geniş kır çiçeği çayırlıkları yaban hayatını desteklemektedir. Ayrıca kuraklığa dayanıklı bitki türleri tercih edilerek su tasarrufu sağlanmış, gübre ve bakım ihtiyacı azaltılmıştır.
Olimpiyat Bahçeleri
Dünyanın farklı bölgelerinden getirilen biyoçeşitlilik açısından zengin bitkiler ile Kuzey Amerika, Asya, Avrupa ve Güney Yarımküre Bahçeleri olmak üzere dört bitki habitatı ve iklim kuşağı temsil edilmiştir. Parkın bu kısmında, geleneksel tekil bitkilendirme hareketi yerine bitki toplulukları tasarlama ve bu gruplar arasında iletişim kurma sağlanmıştır.
Foto: Sarah Price
Kuzey Parkı’ndaki sulak alanlar
Olimpiyat Oyunları için restore edilen su yolları ve canlı yaşamı için son derece önemli olan sulak alanlar ile hem taşkınlara karşı bir engel oluşturulmuş hem de ziyaretçilere doğal ve göz alıcı eğimler ve çayırlıklar sunulmuştur.
Güney Parkı içerisinde yer alan tasarım bahçeleri
Güney Parkı Meydanı’nın bir parçası olan ve Piet Oudolf tarafından hayata geçirilen tasarım bahçeleri ana yürüyüş yolundan ayrılarak oluşturulan farklı boyutlarda sekiz ayrı dış mekânı oluşturmaktadır. Bu mekanlar bir su labirenti, atlıkarınca, tiyatro odası, oyun odası, müzik odası ve stadyum tarzı ahşap merdivenler içermektedir. Sınırları yabani otlar ile belirlenen bu odalar için Piet Oudolf farklı renk, doku ve şekillerdeki bitki türlerini kullanmıştır.
İngiliz Bahçe Tasarımı
Ziyaretçilerin, Olimpiyat madalyalarının renklerini yansıtan Bronz, Gümüş ve Altın olarak üç farklı temalı bahçeden geçtiği İngiliz Bahçe Tasarımı, Sarah Price ve iki amatör bahçe tasarımcısı tarafından gerçekleştirilmiştir. Persicaria amplexicaulis, Stachys officinalis ve Veronicastrum gibi süs çimlerinden ve çok yıllık bitkilerle bir dizi farklı mekân oluşturulmuştur.
Peyzaj projelerinde düşünülmesi ve planlanması gereken en önemli kısım olan bitkisel tasarım, olimpiyat parkı tasarımcılarının da çok dikkatli ve titiz çalıştığı bir süreç olmuştur. Öyle ki olimpiyat oyunlarından yıllar sonra bile olimpiyat parkı içerisindeki bitkisel uygulamaların hala dikkat çekici halde bulunması ve vaat ettiği gibi biyoçeşitlilik, topluluk yaşamı, yaban hayatı gibi özellikleri ile sürdürülebilirliği desteklemesi projenin bitkisel tasarım yönünden başarısını göstermektedir.
Kraliçe Elizabeth Olimpiyat Parkı’nın genelinde sürekli vurgulanan “sürdürülebilirlik” kavramı sadece bitkisel tasarım ile değil mimarı uygulamalar ile de hayata geçirilmiştir. Olimpiyat Parkı içerisindeki birimleri ve sürdürülebilirliğe yaptıkları katkıları inceleyelim.
Copper Box Arena
Londra 2012 Oyunları sırasında Copper Box Arena, özellikle yüksek dayanıklılık gerektiren modern pentatlonun eskrim bölümü, çeşitli engelli gruplarından sporcuların katıldığı ve Paralimpik Oyunlar olarak adlandırılan çok sporlu oyunlara ve bir dizi spor mücadelesine ev sahipliği yapmıştır. Sürdürülebilirliğin ön planda olduğu Copper Box Arena’nın cephe tasarımında 3.000 m2’lik yüksek geri dönüştürülmüş bakır malzeme kullanılmıştır ve buna ek olarak sürdürülebilir aydınlatma elemanları ile enerji maliyetlerinde %40’a varan tasarruf sağlanmaktadır (6).
Londra Su Sporları Merkezi
2012 yılında ünlü mimar Zaha Hadid tarafından tasarlanan ve başlangıç seviyesinden şampiyonluğa kadar her durumdan yüzücünün katılabildiği çeşitli yarışma ve etkinliklerin gerçekleştirildiği Londra Su Sporları Merkezi, mümkün olduğu kadar minimum enerji ve su kullanımına olanak sağlayan sürdürülebilir bir yapı olarak karşımıza çıkmaktadır. 2014 yılından beri 601 ton karbondioksit tasarrufu sağlayan ve her geçen gün karbondioksit kullanımının azaltıldığı bu tesis, su tüketiminde de %18’lik bir düşüş sağlamıştır (7).
Alan içerisinde bulunan doğal ve yapay olarak sınıflandırabileceğimiz farklı arazi türlerinin şehir ölçeğinde ele alınması ve peyzaj tasarım ilkeleri ile entegre edilmesi peyzaj mimarlığı açısından önemli bir çalışmadır. Olimpiyat Oyunlarına ev sahipliği yaparak hem vatandaşlarına hem de dünyanın farklı ülkelerinden gelen ziyaretçilerine birbirinden farklı birçok etkinlik imkânı sunması Kraliçe Elizabeth Olimpiyat Parkı’nın başarısının bir göstergesidir. Ama onu daha da önemli yapan böyle büyük ölçekli bir etkinliğin alt yapısı olarak “sürdürülebilirlik” ve “yeşil dostu” fikirlere yönelik çalışma gösterilmesi olabilir.
Kaynaklar:
- Landezine.com. 2016. “Queen Elizabeth Olympic Park”. http://landezine.com/index.php/2016/07/queen-elizabeth-olympic-park-by-hargreaves-associates/. (Erişim Tarihi: 08.09.2020)
- Sgd.org.uk. 2017. “Return to Olympic Park”. https://www.sgd.org.uk/garden_design_journal/features/90/return_to_olympic_park/. (Erişim Tarihi: 08.09.2020)
- GardenVisit.com. “Queen Elizabeth Olympic Park London”. https://www.gardenvisit.com/gardens/london_olympic_park. (Erişim Tarihi: 08.09.2020)
- Wikipedia.com. 2020. “Queen Elizabeth Olympic Park”. https://en.wikipedia.org/wiki/Queen_Elizabeth_Olympic_Park. (Erişim Tarihi: 08.09.2020)
- Land8.com. 2016. “The Award-winning Queen Elizabeth Olympic Park in London: Top 5 Features Showcasing the Future of Sustainable Design”. https://land8.com/the-award-winning-queen-elizabeth-olympic-park-in-london-top-5-features-showcasing-the-future-of-sustainable-design/. (Erişim Tarihi: 08.09.2020)
- QueenElizabethOlympicPark.co.uk. “COPPER BOX ARENA”. https://www.queenelizabetholympicpark.co.uk/the-park/venues/copper-box-arena. (Erişim Tarihi: 08.09.2020)
- QueenElizabethOlympicPark.co.uk. “LONDON AQUATICS CENTRE”. https://www.queenelizabetholympicpark.co.uk/the-park/venues/london-aquatics-centre. (Erişim Tarihi: 08.09.2020)
