Hızlı Git
Anadolu’nun kalbinin derinliklerinde, bozkırın en farklı halini görebileceğiniz, tarih boyunca birçok medeniyete ev sahipliği yapmış “Güzel Atlar Ülkesi” olarak bilinen tüm Dünya’nın ortak miras saydığı kırsal bölge: Kapadokya.
Her yıl milyonlarca turistin ilgisini çeken Kapadokya hakkında bugüne dek sayısız blog yazısı yazıldı, yüzlerce seyahat vlogları çekildi. Bu yazımızda Nevşehir Kenti’ne daha farklı bir gözle bakacağız. Bölgenin tarihi geçmişini ve jeomorfolojik yapısını inceleyebilmek, kültürel birikimini irdeleyerek bugünkü Nevşehir’in kent işleyişini anlamak için günümüzde çekilen analog fotoğraflar ışığında, geçmişe dair izleri günümüz perspektifi ile ele alacağız.
Göreme, Nevşehir
Güzel Atlar Diyarı “Kapadokya”
Kapadokya Bölgesi’nin en ilgi çekici yanı şüphesiz ki uçsuz bucaksız bozkırın orta yerinden çıkan “Peri Bacaları” diye tabir edilen ilginç jeomorfolojik yapılardır. Turistik açıdan büyük öneme sahip, ilginç görünümleri ile birer doğal anıt niteliği taşıyan peri bacaları İç Anadolu volkanik karmaşığı içerisinde seçici erozyon etkisinin gözlendiği jeomorfolojik bakımdan büyük öneme sahip yer şekilleridir.
Peri bacası, kurak iklimin hakim olduğu kırsal bölgelerdeki vadi yamaçlarından akan su veya rüzgarların su tutma kapasitesi düşük, ince materyal toprak strüktürüne sahip kayaçları aşındırmasıyla oluşan kaya yapısına denir.
Kapadokya bölgesinin Avanos, Ürgüp, Ortahisar ve Uçhisar yerleşimleri arasında Ürgüp formasyonu olarak adlandırılan kesimde en yaygın görülen aşınım Kırgıbayır **Kırgıbayır, daha yumuşak olan tortul kayaçların ve kil bakımından zengin toprakların, rüzgar ve su tarafından büyük ölçüde aşındığı bitki örtüsünden yoksun kurak bir arazi türüdür.** şeklindedir.
Uçhisar, Nevşehir
Tarih boyunca birçok medeniyete ev sahipliği yapan Nevşehir; Hititler, Persler ve Makedonların sonrasında ise Bizans ve Roma İmparatorluklarının egemenliği altında kalan uygarlıkların izlerini Kapadokya’nın coğrafyasında görmek mümkün. Öyle ki bölgenin jeomorfolojik avantajının çok iyi kullanıldığını günümüze kadar ulaşan çok sayıda kayalara oyulmuş yerleşim yerleri, kiliseler, manastırlar, şapeller ve yer altına inşa edilen şehirlerde görmekteyiz.
Çavuşin, Nevşehir
Turizmin Merkezi: Göreme
Nevşehir kent merkezine 12 km mesafede olan Göreme yerleşkesi, jeomorfolojik yapısı üzerine kurulmuş yapıları ile turizm merkezi olarak Kapadokya bölgesinde önemli tarihi ve kültürel değere sahiptir.
Sıcak hava balonları ile Nevşehir kentinin en hareketli bölgelerinden olan Göreme yerleşkesi adeta açık hava müzesi niteliği taşımakta. Tarih boyunca Kapadokya bölgesinde yaşayan medeniyetler jeomorfolojik yapıyı barınmak, ibadet etmek gibi çeşitli faaliyetlerini sürdürebilmek amacıyla kullanmışlardır. Günümüzde ise Kapadokya bölgesinde en sık görülen yapıların başında kayalara oyulmuş evler ve otel işletmeleri gelir. Uçhisar yokuşundan aşağı inerken sarımtırak kayalara oyulmuş turizm işletmelerini görebilirsiniz.
Merkeze doğru yaklaştıkça coğrafyaya uyumlu yapılar ve oldukça bakımlı klasik otomobiller sizi karşılar. Sokakları dolaşacak olursanız eski yapıları veya restore edilerek toprağa uygun yapılmış onlarca yapı ile karşılaşırsınız. Bu yapıların arasında bir anda ortaya çıkan kayaçları görebilmeniz mümkün. Öyle ki bazı yapılar kayaların içerisine bazıları ise tümleşik olarak yapılmış durumda.
Artan turizm işletmeleri ve ziyaretçi sayısı ile bölge baskı altında olduğundan ne yazık ki tahrip edilmiş doğal yapıları da görmekteyiz. Göreme merkezi Kentsel Sit alanı incelendiğinde yapıların çok büyük oranda turizm işletmesi olduğu ve 1990 yılından günümüze kadar geleneksel yapıların dönüşerek yerini turizm işletmelerine bıraktığı görülmekte. Bu durum her ne kadar bölgenin ekonomik anlamda gelirini büyük ölçüde arttırsa da özgün kullanıcıların ve yerel yaşamın bir süre sonra silineceğini düşündürmekte. Geleneksel dokunun korunabilmesi ancak sürdürülebilir turizm anlayışıyla; fiziksel ve sosyal anlamda özgün değerlerin korunması ile sağlanabilir.
Geleneksel yaşamın izlerini hep kıyıda köşede arar, bir sokaktan girer girintili çıkıntılı taşlar beni nereye götürürse oradaki saklı güzellikleri ortaya çıkarmaya çalışırım.
Kiliseli Vadi: Çavuşin
Göreme’ye 2 km uzaklıkta bulunan Çavuşin bölgenin en eski yerleşimlerinden birisidir. Vaftizci Yahya adına yapılan kilise yerleşimin en hareketli bölgesindedir. Vadinin yamaçlarına oyulmuş dini yapılar, Göreme’den Avanos’a giderken uğramanız için güzel bir neden. Son yıllarda fazlaca tahribata uğrayan kilise avlusunun kopması sonucu eski görünümünü yitirmiştir. Hristiyan toplulukların yaşadığı bölgede birçok eski yapının izlerini görebilmeniz mümkün.
Kızılırmak’ın Kıyısında: Avanos
Türkiye’nin denize dökülen en uzun nehridir Kızılırmak. 1355km uzunluğunca Sivas’ın doğusundan kaynağını alıp; bozkırın orta yerinden, yarı kurak İç Anadolu platolarından geniş bir yay çizerek kuzeye yönelir ve ardından Karadeniz’e dökülür.
Adına yakışır bir şekilde kızıl renge sahip tüf ve kil içeren toprakların kızıllığını günümüzde ne yazık ancak yöredeki çömlekçilerde görebilmekteyiz. Barajların yapımının ardından kızıllığını kaybeden Kızılırmak yine de Avanos’a güzel bir kıyı oluyor. Çömlekçilikle ünlü Avanos yerleşkesinde Roma dönemi ve Selçuklu dönemi eser ve izlerine rastlanıyor. Avanos yerleşimini büyük oranda etkileyen Kızılırmak ise kentin hem kıyısı hem de merkezi olacak kadar büyüleyici.
Analog Vizör Duvar Kağıtları
Aşağıda bulunan birbirinden güzel nevşehir karelerini sizin için derlerdim, telefonlarınızda duvar kağıdı olarak kullanabilirsiniz :)
*Tüm fotoğraflar tarafımdan Analog fotoğraf makinesi ile çeşitli filmler kullanılarak çekilmiş olup dijital ortama aktarılmıştır. Hiçbir fotoğrafta herhangi bir değişiklik yapılmamıştır.
Kaynaklar
[1] Özmen, B. A. (2020). Nevşehir kent peyzajının yeşil altyapı yaklaşımı ile değerlendirilmesi (Master’s thesis, Bartın Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü).
[2] Şakar, F. S. (2020) Kapadokya Kültürel Miras Alanlarının Değişimi Ve Yorumlanması 1960-2020 (İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü).
