Hızlı Git
Bomontiada, 1890 yılında kurulan tarihi Bomonti Bira Fabrikası’nın avlusunda yer alan bir kültür ve eğlence kompleksidir.
1930-1950 yılları arasında fabrikanın avlusu, Alman “Biergarten” kültüründen esinlenilerek “Bomonti Bira Bahçesi”ne dönüştürüldü. Bu konsept sayesinde insanlar yemek yiyebilecek, taze damıtılmış bira içebilecek ve eğlenebilecek bir yer haline geldi.
Fabrika ve bahçenin kapatılmasının ardından yenileme çalışmaları başladı.
1. Bomonti Bira Fabrikası Tarihi
Bomonti Bira Fabrikası, İstanbul’un en eski semtlerinden biri olan Bomonti’ye adını vermiş olup Osmanlı İmparatorluğu’nda modern bira üretim tekniği ile imalata başlamış olan ilk bira üretim tesisidir. Sahibi, Efes Pilsen’dir.
Osmanlı İmparatorluğu’nun Batı’ya açılma sürecinde, bira üretimi de Osmanlı topraklarına girmiştir. 1840’lı yıllarda İstanbul’da ilk bira imalathaneleri kurulmaya başlanmıştır. 1896 yılında Osmanlı’da bira üretimi 12.000 hl idi. Bu oran hızla artmış ve 1913-1914 yılları arasında 9.9 milyon litreye ulaşmıştır. Türkiye Cumhuriyeti’nde bu rakama ancak 1940’lı yıllarda ulaşılmıştır.
İsviçreli Bomonti kardeşler tarafından 1890 yılında Feriköy’de kurulan fabrika, 1934 yılında TEKEL’e geçmiştir. 1902 yılında Bomonti kardeşler, işletmelerini günümüzde İstanbul Tekel Bira Fabrikası, eski adıyla Bomonti Bira Fabrikası’nın bulunduğu yere nakletmişlerdir. 1912 yılında Bomonti ve rakipleri olan Nektar Şirketleri birleşerek Bomonti-Nektar Birleşik Bira Fabrikaları şirketini kurdular.
Bomonti Bira Fabrikası ana binasına zaman içinde yeni üniteler eklenmiştir. Bu ünitelerle fabrika bugün 40 dönümlük bir arazi üzerinde yer almaktadır. Bu ünitelerden biri olan Bomonti Bira Bahçesi 1930’lu yıllarda hizmete açılmış ve 1950’li yıllara kadar faaliyet göstermiştir. Fabrika 1938 yılında Tekel yönetimine girmiş, uzun bir süre sonra Efes Pilsen tarafından satın alınmıştır.
1976 yılında 37 milyon litre üretime ulaşan fabrikada 1991 yılında üretim durdurulmuş ve boşaltılmıştır. Binayı ve arsasını alan “IC İçtaş İnşaat”, 2010 yılında bu alan üzerinde yeni bir otel projesine başlamıştır. 2015 yılından itibaren bina eğlence merkezi olarak kullanılmaktadır. 2015 yılından itibaren ayrıca ŞANALARC tarafından mimari ve peyzaj tasarımı çalışmaları başlamıştır.
2. Peyzaj Tasarım Sürecine Giden Yollar
1.Making Place projesi
Proje Künyesi
Yıl: 2016
Durum: Tamamlandı
İşveren: Bomontiada
Hizmet: Bölücü duvar, kent mobilyası, sahne, bahçe mobilyası ve servis tasarımı
İŞBİRLİKÇİ: FAI, FUTURE ANECDOTES, ŞANALARC, STUDIO PER SE
Bomontiada: Making Place, İstanbul’un Bomonti semtinde bulunan tarihi Bomonti Bira Fabrikası’nın avlusunda yer alan bir mimari ve peyzaj projesidir. Proje, 2015 yılında ŞANALARC tarafından başlatılmış ve 3 fazdan oluşmaktadır.
Birinci Faz (2015)
Birinci fazda, paletlerden ve iskele malzemelerinden yükselen bir sahne, bahçe ve oturma fonksiyonları sağlayan bir bölücü duvar projesi oluşturulmuştur. Bu aşamanın konsepti Bomontiada ve kiracılarının tasarım ekiplerince tasarlanmış ve –trak tarafından üretilmiştir.
İkinci Faz (2016)
İkinci fazda, ilk fazda oluşturulan duvar projesinin genişletilmesi ve geliştirilmesi gerçekleştirilmiştir. Bu fazda kullanılan bütün yapılar ve ürünler ilk fazdan dönüştürülmüştür. Sahne kısmı 6 ila 12 aylık bir süre için tasarlanırken, kent bahçesinin sonbahar dönemi açıkhava programı ‘ekim-biçim’ etkinliğine kadar kalması planlanmıştır.
Üçüncü Faz (2017)
Üçüncü fazda, ikinci fazda kullanılan paletlerin, ‘durumu iyi olanlarına’ ek yapılarak çalışmanın toplamda kapladığı alan büyütülmüştür. Bu fazda, inşaat iskele sisteminden totemler tasarlanmış ve arkada servis yolu ile depo, personel dinlenme alanı ve çöp alanı birbirine bağlanarak ortak alandan ayrıştırılmıştır. Bununla birlikte, rüzgarın çok olduğu ön görülerek ana sahne kısmında 2 katman halinde paletler uygulanmış ve rüzgarın oluşturduğu etki aza indirilmiştir.
Projenin Amacı
Bomontiada: Making Place projesinin amacı, tarihi Bomonti Bira Fabrikası’nın avlusunu, kullanıcıların çeşitli etkinliklere ve deneyimlere katılabilecekleri bir kamusal alan haline getirmektir. Proje, mobil, modüler ve geçici elemanlar kullanarak, tekdüzeleşen senaryolara mevcudu sorgulayan bir tasarıma sahiptir.
Projenin Etkileri
Bomontiada: Making Place projesi, tarihi Bomonti Bira Fabrikası’nın avlusunu, İstanbul’un en popüler kültür ve sanat merkezlerinden biri haline getirmiştir. Proje, çeşitli etkinliklere ve deneyimlere ev sahipliği yaparak, bölgenin sosyal ve kültürel hayatına önemli katkılar sağlamaktadır.
2. Kent Bahçeleri: Buğday Derneği
Bomontiada’da kent bahçesi oluşturma hedefiyle, kent içi ekimin yapılabileceği bir peyzaj tasarımı ve işleyişle ilgili sistem tasarımı gerçekleştirildi
Proje Künyesi
YIL: 2016
YER: BOMONTİADA AVLU
DURUM: TAMAMLANDI
İŞVEREN: BOMONTİADA
HİZMET: KENT BAHÇESİ TASARIMI, SİSTEM TASARIMI
İŞBİRLİKÇİ: BUĞDAY DERNEĞİ
Bomontiada projesinin 2. ve 3. fazlarında tasarlanan istinat duvarında, toprak yüksekliği 60 cm olan kasalar eklenerek peyzaj tasarımı uygulandı.
Kent Bahçesi’nin işleyişine dair sistem tasarımı yine -trak tarafından gerçekleştirilen projede, alanın kullanıcılara tanıtılması ve ev/kent bahçeciliği konusunda eğitilmesi amacıyla Buğday Derneği ile iş birliği yapıldı. Buğday Derneği tarafından toplam 12 ders verilen bu eğitimler, her iki Pazar’da olmak üzere 3 ay boyunca düzenlendi.
Eğitimlerin sonunda katılımcılarla birlikte alanda ekim yapıldı. Ancak, workshop katılımcılarının farklı bölgelerden gelmesi nedeniyle ekim sonrasında ekili alanın bakımı sürdürülemedi.
Projenin devamında öngörülen aşamalar arasında, ekim yapılan saksıların mahalleye yayılması ve yakın çevrede yaşayanların veya çevre okulların öğrencilerinin alanı benimsemesi bulunmaktadır. Ancak, bu aşamalar henüz gerçekleştirilemedi. Ekim alanının sürdürülebilirliği için bakımlar Bomontiada çalışanları tarafından yapılmaktadır.
3. Peyzaj Tasarımı
Proje Künyesi
TASARIM: BASED Landscape Architecture
YER: Bomonti, Şişli, İstanbul, Türkiye
TÜR: Geçici strüktür/Enstalasyon
YIL: 2022
DURUM: Tamamlandı
MİMARİ ÇALIŞMA: BARN arch.
FOTOĞRAF: ©Studio So-Alt
1994 yılında üretimin durmasının ardından boş kalan bira fabrikası, 2015 yılında Anıtlar Kurulu’nun onayı ile Bomonti şirketine kiralandı ve orijinal yapısı korunarak yeniden işlevlendirildi. Bu restorasyonun ardından fabrika binaları ve bira bahçesinin adı Bomontiada olarak değiştirildi. Yenilenen bira fabrikası binaları, insanların toplandığı, yemek yediği, içtiği, etkinliklere ev sahipliği yapan, sanat alanları ve birçok atölyenin bulunduğu güzel bir kompleks işlevini yerine getiriyor. Kompleksin halka açık avlusu, tüm kullanıcıları farklı etkinlik ve mekanlarla buluşturuyor. Bomontiada’nın önemli bir parçası olan avlu, kompleksin ilk açılışından altı yıl sonra, kullanıcıların ihtiyaçlarına ve kamusal yaşamın devamlılığına katkı sağlayacak şekilde yeni bir senaryoya ihtiyaç duyuyor.
Bu yeni senaryo ile Bomonti Bira Fabrikası yerleşkesinin tarihsel süreçteki yeniden inşa ve dönüşüm ilkeleri, mimari ve peyzaj tasarımında da kendini gösterdi. Endüstriyel ve kültürel mirasın korunmasını amaçlayan avlu için geliştirilen yeni proje, biçim ve malzeme açısından yenilikçi ve deneysel bir yaklaşımla, kamusal yaşamı dinamik, esnek ve yenileyici kılmak amacıyla tasarlandı.
Bitkilerden oluşan bir iskele yapısıyla oluşturulan geçici peyzaj düzenlemesi,önümüzdeki 10 yılın senaryosuna ve yeni gelişen ihtiyaçlara birlikte cevap vermek,mevcut avlu yaşamını güçlendirmek için oluşturulan ek bir mekandır. İskele yapısındaki bitkiler peyzaj kurulumunun rolünü oynuyor ve cephe şu farklı kullanım senaryolarının önünü açıyor:Bir performans sahnesi ve etkinlikler sırasında yiyecek ve bira satışı için pop-up mağazalar olarak iki kule.Dikey bahçe,geri dönüştürülmüş ahşap paletlere yerleştirilen ve forkliftlerle iskelenin her katına yerleştirilen bitkilerle oluşturuldu.
Bitkilerden oluşan iskele yapısıyla oluşturulan geçici peyzaj düzenlemesi, Bomontiada’nın avlusunda, önümüzdeki 10 yılın senaryosuna ve yeni gelişen ihtiyaçlara cevap vermek ve mevcut avlu yaşamını güçlendirmek için oluşturulan ek bir mekandır.
İskele yapısındaki bitkiler, peyzaj kurulumunun rolünü oynamaktadır. Cephe, bu sayede bir performans sahnesi veya etkinlikler sırasında yiyecek ve bira satışı için pop-up mağazalar olarak kullanılabilmektedir.
Dikey bahçe, geri dönüştürülmüş ahşap paletlere yerleştirilen ve forkliftlerle iskelenin her katına yerleştirilen bitkilerle oluşturulmuştur.
4. Peki 2016 yılında yapılan çalışmalar ile 2022 yılında yapılan çalışmalar arasındaki fark nedir?
2016 yılında yapılan Making Place projesinin sahne çalışmaları, 2022 yılı için oldukça sürdürülebilir bir durum göstermiştir. Ancak peyzaj düzenlemelerine bakıldığında, bitkilerin bakım maliyeti 6 yıl öncesine göre daha yüksek olmuştur. Buğday Derneği’nin yaptığı Kent Bahçesi çalışması ise ziyaretçiler ve mahalle sakinleri için büyük bir dayanışma oluşturmuş, farklı bitki çeşitlerini görmemizi sağlamış ve projenin çevreci yönünü göstermiştir.
2022 yılında yapılan peyzaj düzenlemesine bir bütün olarak baktığımızda, bir zamanlar açıkta bulunan bitki kasaları forklift desteğiyle iskele katmanlarına yerleştirilmiş ve üzeri örtülmüştür. Bu sayede, bitkinin bakım maliyeti sulama sistemleriyle beraber en aza indirilmiştir. Sadece bitki üzerinden konuya bakmayacak olursak, seçilen malzemeler çok dayanıklı olup yıpranma durumu daha azdır. Aydınlatmalar ise ziyaretçinin yönünü bulmasını kolaylaştırmış ve aynı ortama bir dinamizm kazandırmıştır.
