Dış Mekanda Aydınlatma Kullanımı

Teknolojinin gelişmesiyle birlikte aydınlatma elemanları hayatımızın her yerinde kullanılmaya başlandı. Rengarenk ışık saçan, farklı boyutlarda, farklı türlerde özelleştirilmiş aydınlatma elemanları artık dış mekanda da çok yaygın olarak kullanılıyor. İç mekanda olduğu gibi dış mekanda aydınlatma da yalnızca fonksiyonel olarak değil, estetik (dekoratif) olarak da dikkat çeken bir uygulamadır. Son yıllarda aydınlatma piyasasında ortaya çıkan farklı ürünler aydınlatma elemanlarını da peyzaj tasarımın bir parçası haline getirmiştir.

Dış Mekanda Aydınlatma için Dikkat Edilmesi Gereken Özellikler

• Aydınlatacak yer, amaca uygun çözümleri bünyesinde barındırmalı. Ayrıca ilgili mevzuatlara bağlı kalınıp, uluslararası aydınlatma komisyonu takip edilmelidir.
• Dış Mekanda Aydınlatma yapılacak yerin genişliği ve hangi armatür tipinden kaç adet kullanılması gerektiği bilinmeli.
• Tercih edilecek aydınlatma ürünleri kaliteli olmalı ve sürekli bakım gerektirmemelidir.
• Aydınlatmadan tam anlamıyla verim almak için ışık kaynağını gizleyip, ışığın yaydığı enerjiden faydalanmak doğru olur. Bu tarz estetiklikler, dekoratif amaçlı aydınlatmalar için uygundur.
• Aydınlatmaların dış mekan montajları sırasında iş kolaylığı ve güvenliği açısından yağış olmayan havalarda uygulama yapılması tavsiye edilir.
• Dış Mekanda Aydınlatma, olumsuz hava koşullarına uygun dizayn edilmeli ve koruma altına alınmalıdır.

Armatür Nedir? Çeşitleri Nelerdir?

Aydınlatma armatürü, bir veya birden fazla lambayı bünyesinde taşıyarak onlara dekoratif bir görünüm veren, aynı zamanda da olumsuz dış etkilerden koruyan aydınlatma araçlarıdır. Dış Mekanda Aydınlatma armatürleri farklı şekillerde ve farklı amaçlar için aydınlatma sağlar¹.

Işığın kaynağını gizleyen sadece ışık enerjisini çevreye yayan armatüre ‘Gömme Armatürler’ denir. Genellikle 40 cm ile 1 metre arası armatürler ise yürüyüş – geçiş yollarını betimler. Işık kaynağı da yaydığı ışık enerjisinin çıkış noktası da belli ise bu tarz armatürlere ‘Toprak Üstü Armatürler’ denilmektedir. Açık alanda oturma birimleri olarak kullanılan çardak, kamelya ve benzeri donatıları, mekanları tanımlamak için kullanılan sarkıtlar. İstinat Duvarları, merdivenleri betimlemek rahat yürüyüş yapmak ve estetik algı oluşturmak amacı ile bu tarz yapı elemanlarında da ‘Gömme Armatürler’ kullanılır.

Amaçlarına Göre Dış Mekanda Aydınlatma Türleri

• Dekoratif Amaçlı Aydınlatma: Daha çok öne çıkarılmak istenen cisimler için estetik algı, vurgu yaratmak için kullanılan aydınlatma türleridir.
• Fizyolojik Amaçlı Aydınlatma: Estetik algıdan ziyade gece cisimleri, renkleri, boyutları fark edebilmemiz için standartlara, mevzuatlara uygun planlanan aydınlatma türleridir. Yol aydınlatmaları, spor sahalarının aydınlatmaları, tünel aydınlatmaları ve benzeri aydınlatma türleri bu gruba girmektedir.
• Dikkat Çekmek Amaçlı Aydınlatma: Bütün ilgiyi, dikkati herhangi bir odak noktasına toplamak için çevresine yoğun aydınlatmalar, yanıp sönen ışıkların kullanıldığı aydınlatma türleridir. Reklam amaçlı pano aydınlatmaları bu gruba girer.

Park ve Bahçelerin Aydınlatılması

Hem güvenliği sağlama hem de var olan bitki popülasyonları, geçiş yollarını vurgulamak, estetik algıyı alanda toplamak için çeşitli armatürler kullanılarak park ve bahçelerde aydınlatma uygulanır. Vurgu elemanları önceden işaretlenir, belirlenir. Belirlenen vurgu elemanlarına yönelik aydınlatma kullanılır. Bu vurgu elemanları bir ağaç, çalı, ilginç özelliklere sahip bir bitki, alan kültürünü simgeleyen bir anıt olabilir.

Park içerisinde bulunan yürüyüş yolları, gömme armatürler ile alanın sirkülasyonunu estetik ve işlevsel biçimde betimler. Kullanılan armatürlerin tesisat bakımlarının sürekli güncellenerek belli periyotlar dahilinde bakımlarının yapılması gerekmektedir.

Biyolojik gölet, Betonarme havuz ve benzeri ufak çaplı su ögelerinin bulunması da aydınlatma elemanlarına ihtiyaç duymaktadır. Farklı renklere sahip aydınlatma elemanları kullanılarak su ögelerini betimler ve estetik anlamda değer katar.

Yol Aydınlatmaları

Yol aydınlatmalarında temel amaç, gece yolların konforlu görüş olanakları sağlamaya yardımcı olmaktır. Kullanılacak aydınlatma birimleri sürücülerin gözünü yormayacak enerji aktarımına sahip olmalıdır. Çok fazla ışık yayan aydınlatmalar kullanıcıları rahatsız eder ve tehlikeli kazalara yol açar. Bu nedenle planlamalarda mevzuatlara uluslararası şartnameleri takip etmek durumundayız.

Planlanan Aydınlatma projelerinin başarılı olması çok fazla ışık elemanının kullanımı ile değil az ışık kaynağının geniş alanı aydınlatabilmesi ile mümkündür.

Yürüyüş (Yaya) Yollarının Aydınlatılması

Genellikle yürüyüş yollarının aydınlatılmasında, gömme armatürler veya toprak üstü armatür kullanımları yaygındır. Yaya yollarında emniyetli, konforlu bir gece yürüyüşünün sağlanması için aydınlatma kullanılır. Kullanılan ışık, sirkülasyonu baştan sonu betimler ve yön gösterici etkisi vardır.

Yürüyüş yollarının aydınlatılmasında dikkat edilmesi gerekenler:

• Kullanılan ışık kaynağının rengi gün ışığına yakın olmalıdır. Gözü yoran, değişkenlik gösteren renklerden kaçınılmalıdır.
• Estetik amacı ön planda tutmak istiyorsak gömme armatürler kullanarak, ışık kaynağını gizlemeliyiz.
• Işık kaynağı olumsuz hava koşulları göz önünde bulundurarak dayanıklı olmalı ve bakımları dikkatli bir şekilde takip edilmelidir.
• Fonksiyonel olmalı ve amaca hizmet etmelidir.

Otopark Aydınlatmaları

Otoparkta kullanılan aydınlatmalar araçlara yön gösterici etkisi, araçların park sınırlarını belli etme gibi amaçlara hizmet eder. Bu alanda kullanılan aydınlatmalar da mevzuata uygun olmalı ve gözü yormayacak biçimde sıralı ve düzgün uygulanmalıdır. Armatürler, zemin yüzeyinden en az 4 metre yüksekliğe sahip olmalıdır.

Zemin yüzeyi ışık yansıtıcı özelliğe sahip olmamalıdır. Bu sebeple kullanılan materyal çeşidi de aydınlatma planlamalarında dikkat edilmesi gereken önemli bir husus olarak karşımıza çıkar.

Bitki Aydınlatmaları

Ağaçlar üzerinde kullanılacak olan aydınlatmalar, kullanıcı gözünü aşağıdan yukarıya doğru bir düşey izlenim aksı oluşturur (Spot Aydınlatmalar). Bu da mekanı büyük algılamamızı sağlar. Bunun sebebi olarak da gözümüzün düşey alanda harcadığı enerjinin yatay alanda harcadığı enerjiden fazla olması ile bağdaştırılır.

Aydınlatma, gece peyzajını mükemmel bir şekilde açıklamaya yardımcı olur. Özellikle sonbahar-kış aylarında yapraklarını döken türlerin dalları ile uyum sağlar. Bu sayede ağacın belli bölümleri ve kütlesi algılanır. Yukarıdan aşağıya doğru bir aydınlatma kullanılmışsa, bitkinin yapraklarını, dallarını güneş ışığından gölge oluşumunun sağlanması gibi gece de zemin yüzeyine gölgesinin düşmesine olanak sağlar.

Tünel Aydınlatması

Gündüz vakti tünele giren sürücülerin gözleri aydınlıktan karanlığa geçtiklerinde alışabilmeleri için kullanılan ışık kaynakları güçlü enerji yaymamalı ve aralarında belli mesafeler bırakılarak planlanmalıdır. Aydınlatma şiddetleri tünel dışı havaya, aydınlığa bağlı olarak değişebilmelidir. Tünele giren her aracın hızı farklı olacağı için trafik hızlarına bağlı olarak gün içerisinde değişkenlik gösterir.

Bazı bölgelerde bulunan uzun tünellerde kullanılan ışık kaynakları araç kaputuna yansımamalı ve sürücü gözünü yormamalıdır. Yansıyan ışık sürücünün gözünü monotonluğa alıştırır ve kötü sonuçlar doğurabilir. Monotonluğu kırabilen aydınlatmalar kullanılmalı, tünel sonunda kadar aynı ışık şiddeti ile yayılım yapan aydınlatma birimleri tercih edilmemelidir. Bu alanda planlama yaparken çok dikkatli olunmalı her opsiyon değerlendirilmeli, olacaklar önceden öngörülerek bilinçli bir şekilde uygulama yapılmalıdır.