Japon Çiçek Sanatı İkebana

İkebana Nedir?

Kelime anlamı “yaşayan çiçek” olan ikebana, farklı aranjmanlarla çiçekleri sanatsal olarak sergileme anlamına gelmektedir. İkebana sanatında kesme çiçek kullanılmasının nedeni; Japonya bir ada ülkesi olması sebebiyle park-bahçe gibi doğal alanlar için yeterli yer bulunmamaktadır. Ancak çiçekler Japonlar için çok önemlidir. Bunun için yetiştirdikleri çiçeklerini evlerinde, ofislerinde ve çalıştıkları yerlerde ikebana tarzında sergilemektedirler. Ortalama haftada bir ya da 10 günde bir çiçekleri yenilerler.

İkebana Hangi Ülkeye Aittir?

Japon sanatı olarak bilinen İkebana sanatı, ilk olarak Hindistan’da yayılan Budizm’in dini törenlerinde kullanılmıştır. 6. YY’da Budizm’in Japonya’ya girişi ile bu sanat Japonya’da da yapılmaya başlar. Budizm’de ibadet, ölmüşlerin ruhu için Buda’nın onuruna, sunağa çiçek koyarak yapılırdı. 10. yüzyıla doğru Japonya’da, çiçek sunumları farklı formdaki kaplar içerisinde yapılmaya başlandı.  Zamanla değişik okullar, ekoller artış göstermiş, stiller değişmiş ve ikebana toplumun her seviyesinde yapılmaya başlanmıştır. Japonya’da çay sumları İkebana sanatı ile birlikte yapılmaktadır.

İkebana Sanatının Ekolleri

İkebana Sanatı Örneklerine de yer verdiğimiz İkebana Stillerini şöyle açıklayabiliriz:

1- Ikenobo Ekolü

İkebana sanatının kökeni olmuştur.
Japonya’da Rokkakudo Tapınağı’nda yaklaşık 550 yıl önce başlayan İkenobo ekolü Prens Shotoku tarafından kurulmuştur.

2- Rikka Stili

Muromachi döneminde kurulan rikka ikebananın en eski tarzıdır. Dallar ve bitkiler ve Dört mevsim çiçekleri kullanılarak doğal peyzaj, tek bir vazo olarak ifade edilir. Rikka Shofutai ve Rikka shimputai olarak iki stili vardır.

3- Shoka Stili

Shoka geç Edo dönemine resmiyet kazanmış İkenobo ekolünün stil tarzıdır.
Rikka bitkiler arasındaki uyum içinde güzelliği ararken, Shoka bir bitkinin yaşamını anlaşılacağı shussho (bir bitkinin iç güzelliği) ya odaklanır.
Iki stili vardır; Shoka shimputai ve Shoka shofutai

4- Chiko Ekolü

Chiko Ekolü’nde yapılan ikebanada, çiçek malzemelerine ek olarak mevsim meyve ve sebzeleri, süs, bebek ya da diğer sanatsal veya  bazı aksesuarlar da kullanılır. Kum sık sık ikebana kompozisyonu ile birlikte derinlik ve hissi vermesi için tabanda serpilir.

5- Misho Ekolü

Misho Ekolü, Ippo Mishosai tarafından 1807 yılında Osaka’da kurulmuştur. Misho Ekolü’nün ikebana felsefesinde Yin-Yang ve beş elementin yanı sıra geometrik tasarımı ile oluşan kompozisyon formu vardır.

6- Ichiyo Ekolü

Ichiyo Ekolü İzleyiciye uyarıcı, beklenmeyen bir deneyim yaşatmak için, geleneksel ikebana kompozisyonlarından farklı bir şekilde duyu uyandırmak için tasarlanmıştır.

7- Ohara Ekolü

Mevsimlere göre doğal büyüme süreçleri içindeki bitkiler kullanılarak kompozisyon yapılır. Bitkilerin doğal ortamdaki güzelliğini vurgular. 

 

 

8- Ryuseiha Ekolü

Ryuseiha stili ikebanada aranjör kendi bireysel kişiliğini ifade eder, kompozisyonunun temelini serbest stil oluşturur. Bitkilerin özünü yakalamak, kendi hassasiyetine göre istediğiniz herhangi bir şekilde bunları düzenlemek ile oluşturulur.

9- Saga Goryu Ekolü

Günlük hayata görsel ve manevi zevk tanıtmaktır. Bu ekolü icra etmek için, sadece çiçek süsleme teknikleri değil, aynı zamanda çiçeklerin narin ve sofistike güzelliğini tanımak gerekir.

10- Shinpa Seizan Ekolü

Shinpa Seizan okulun sloganı “doğa en iyi öğretmendir” dir. Bu amaca ulaşmak için, doğayı gözlemlemek  daha sonra çiçek düzenleme yoluyla güzelliğini ifade etmek gerekir. 
Bu nedenle, kompozisyonlarında fiziksel güzellik arkasındaki, doğanın kalbini ve ruhunu anlamaya çalışmak yatmaktadır.

 

11- Sogetsu Ekolü

Sogetsu Stilinde bitkiler oldukları gibi güzeldir fakat insanların yardımıyla, daha anlaşılır etkili bir tarzda düzenlenebilir.

 

 

İkebana Tekniği

İkebanada çiçek düzenleme stilleri;

• Rikka stili
• Seika stili
• Nagaire stili
• Moribana stili olmak üzere gruplandırılır.

İkebananın özelliği olan üç esas dal vardır. Bunlar:

• En büyük dal ŞİN; gökyüzünü, yüceliği, cenneti
• İkinci dal SO; insanı
• Üçüncü dal HİKAE (TAİ); toprağı simgeler.

Bu üç ana dalın yanında farklı stillerde, farklı şekilde küçüklü büyüklü dallarda kullanılır.

 

 

İkebana Sanatında Temel İlkeler

Çiçek düzenleme sanatında üç ana ilke vardır. Bunlar; birlik, ölçü ve ilgi merkezidir. Diğer ilkeler ana ilkeler olmadan olmaz.

Birlik

Kompozisyonun bütün olarak bir birlik oluşturması, ayrı ayrı kısımların bir bütün olarak görünüm kazanmasıdır.

Ölçü 

Çiçek düzenlemede çiçekler, yapraklar, kullanılan kap, kullanıldığı yerle uyumlu olmalıdır.Çiçek sapları uzun bir kapta kabın yüksekliğinin yaklaşık bir buçuk iki katı, geniş bir kapta ise genişliğinin bir buçuk katı olduğu zaman en iyi şekilde görünür.

İlgi merkezi

Bir kompozisyonun dikkat çeken ve ilgi toplayan kısmına, ilgi merkezi denir. İlgi merkezinin mutlaka, desenin ortasında olması gerekmez. Bu bir renk, özel bir çiçek ya da eklenecek ilgi çekici bir gereç olabilir. Göz, doğal olarak desenin o noktasına takılır. İlgi merkezinde vurgu yapılarak tüm dikkatleri ortaya toplamaktadır. Ve ilk bakıldığında herkesin oraya odaklanmasını sağlamaktadır.

Denge

Çiçek düzenlemede denge, kompozisyonun parçalarının ne sağa, ne de sola eğim göstermemesi ile sağlanır. Bunu elde etmek için, düzenlemede kullanılan gereçler ortada var sayılan dik bir çizginin çevresinde ağırlık bakımından eşit olarak görülecek şekilde dağıtılmalıdır. Denge de kullanılan parçaların ritmik şekilde artmalı ya da azalmalıdır. Böylece denge oluşturulmaktadır.

Uyum (Armoni)

Kompozisyonu yaparken kullanılacak dallar ve çiçeklerin mümkün olduğu kadar birbirine uygun olması gerekir. Bir kompozisyondaki parçaların birbiriyle ilişkilerindeki uyuma karşı her insan farklı tepkiler gösterir. .

Ritim

Çiçek düzenlemede ritim, dondurulmuş hareket olarak ifade edilebilir. Burada yapılan düzenlemeye bakan kimse, baktığı şeyler hareketsiz durduğu hâlde bir hareket varmış duygusuna kapılır. Ritim de belirli sayılarda ve örüntüde kullanılarak hareketlilik oluşturulmaya çalışılır.

İkebana Nasıl Yapılır?

Uluslararası İkebana Birliği

Dünyada İkebana çeşitli sebepler ve vesilelerle pek çok ülkede uygulanmaktadır. Ancak bir sebep var ki çok önemlidir. Dünya savaşlar ile boğuşurken “Uluslararası İkebana Birliği” üyeleri, “çiçek vasıtasıyla dostluk” başlığı altında, kar amacı gütmeyen bir kuruluş olarak, Japonya ve diğer ülkeler arasında hiç bir farklılık gözetmeksizin dostluk ve barışı yaymak için İkebana’yı dünyaya tanıtma ve öğretme çalışmaları yapılmaktadır.

Türkiye’nin üye olmadığı bu kuruluşun sloganı şöyledir:

 İkebana yoluyla kişiler, yaşamlarının derin anlamlarını keşfetmekte, ruhları tatlılık, huzur, cömertlikle dolmakta ve tüm çevrelerine ışık, neşe ve güzellik getirmektedir. Hep beraber İkebana tohumlarını ekelim, yarın onlar tüm dünyada çiçek açacak ve barışçı ve daha iyi bir dünyaya zemin oluşturacaktır.

Çiçek düzenleme sanatı adına daha fazla bilgi edinmek isterseniz aşağıdaki kaynaklarda verdiğimiz Öğretim Görevlisi Elif Durmuş Kınık’ın hazırladığı belgeyi okuyabilirsiniz.

Faydalanılan Kaynaklar

1. Öğr. Gör. Elif DURMUŞ KINIK – Çiçek Düzenleme Sanatı (PDF)
2. https://fakirkene.blogspot.com/2019/05/ikebana-japon-cicek-duzenleme-sanat.html
3. https://www.plantdergisi.com/t-fusun-gulec/ikebana-japon-cicek-duzenleme-sanati.html