Keltler Kimdir?
Keltlere dair günümüze kalan en eski referanslar çok kısa ve gelişigüzeldir. Keltler, MÖ sekizinci yüzyıldan MS birinci yüzyılın ortalarına kadar Avrupa’nın bazı bölgelerinde yaşayan bir halktı. Romanlar tarafından Gauls olarak adlandırılırken, Yunanlılar tarafından Keltoi olarak bilinmekteydiler. Keltler göçebe bir hayat sürmüşlerdir. Kendileri ile ilgili hiçbir şeyi yazıya dökmemişler ancak göçebe bir hayat sürdürdüklerinden dolayı birçok medeniyet onların varlığına şahit olmuş ve onları birçok şekilde ifade etmiştir.
Kelt Mitolojisinde Ağacın Yeri
Ağaçlar, yaşamın fışkırmasıyla ilişkilendirildiği için antik Kelt zihniyetinde büyük bir sembolik öneme sahipti. Doğa tanrısı Cernunnos, orman evini ve geyiklerini sembolize etmesi için doğal olarak bir ağaçla gösterilirdi. Ağaçların sembolizmi, belirli insan değerlerinin belirli ağaç türlerine atfedildiği Neo-Kelt İnançlarında ele alınmış. Druidler (Kelt rahipleri), evreni, kökleri toprağın derinliklerine, dalları göklerin yüksekliklerine uzanan bir ağaç olarak tasvir etmişlerdir. Kelt dünyası üzerine Romalı yorumcular kutsal bahçelerden bahseder. Strabon, Galatya’daki (Türkiye) üç kabilenin yeniden birleşmesinin kutsal meşe ağaçları korusunda gerçekleştirildiğini söyler. (Galatya, günümüz Türkiye’sinin Ankara ve Eskişehir illerini kapsayan, orta Anadolu tepeliklerinde bulunan antik bir bölgedir.)
Kelt mitolojisinde ağaçların yeri ve önemi saymakla bitmeyecek kadar çok fazla. O kadar fazla ki, bu halk arasında anlatılan masallarda bile yerini almış. Kara Annis olarak bilinen kökeni Keltlere kadar dayanan mavi yüzlü ve demir pençeli çok uzun boylu bir yamyam cadıdan bahsedilir. İngiltere, Leicestershire’daki Dane Hills’deki bir mağarada yaşadığı söyleniyor. Söylentiye göre adayı işgal eden Romalı bi askerin biri, bir Kelt büyücüsünün çocuğunu öldürür. Mağaranın girişinde büyük bir meşe ağacı olduğundan ve Kara Annis’in başıboş çocuklar ve kuzuların üzerine atlayıp onları yutmak için ağaçta saklandığı söylenirmiş.
Naturalis Historia (Doğa Tarihi) ‘yı yazmasıyla tanınan, yazar ve doğa tarihçisi Pliny’nin anlatımlarına göre ay döngüsünün altıncı gününde hazırlanan bir ziyafetten bahseder. Druidler kutsal bir meşe ağacına tırmanmalarını ve altın orak kullanarak bir ökseotu dalını kesmelerini ve beyaz bir pelerin içinde yakalamalarını aktarır.


Ağaçlara yüklenen anlamlar Kelt halkı için inançlarının temelini oluşturuyordu. Örneğin; Kelt mitolojisinde elmanın yeri oldukça önemliydi. Ölümsüzlük ağacı olan yeraltı dünyasının efsanevi ağacı, birçok kültürde ortak bir semboldü. Eski Kelt mitolojisinde, Kral Arthur’un ölüme götürüldüğü Avalon Adası, ya bir ölüler adası ya da Yeraltı Dünyası’na açılan bir portaldı. “Elma” anlamına gelen Eski Galce afal sözcüğünü düşünüldüğünde “Avalon” kelimesi “meyve bahçesi” anlamına gelmektedir. Avalon, kahramanların ve kralların dinlenme yeriydi: elma ağaçlarından oluşan özel bir tür kutsal koru.

Kelt mitolojisi için önemli bir diğer ağaç ise, dişbudak ağacıdır. Dişbudak, yaratılan ilk ağaç olduğu söylenir. Kelt mitinde, dişbudak ormanın kraliçesidir; meşe ise kralıdır. Dişbudak, dalları gökyüzüne yükselirken, yerin derinliklerine iyice nüfuz eden bir kök sistemine sahip devasa bir ağaçtır. Ruhsal büyümenin ve bütünleşmenin sembolü olarak kabul edilir. Bu ağaç, üç dünyayı – Cennet, Dünya ve Yeraltı – bir arada tutar ve bununla birlikte en büyük ve en hırslı vizyonları sembolize eder.
Kelt mitolojisinde önemli bir yere sahip diğer bir ağaç ise fındıktır. Fındık ağacı bilgi anlamına gelmekte ve içlerinde büyük bir bilgelik taşıdığına inanılırmış. Fındık ağacı nemli yerleri tercih eder. Suyla ilişkili ağaçlar (suya yakın yaşamayı “seçtiği” düşünülür), Kelt inancında su bulmak için Fındık dallarının kullanılmasının nedeni de budur.
Daha önce ökseotunun Keltler için yerinden bahsetmiştim. Biraz daha konuyu açacak olursak, her zaman yeşil ve kışın meyve verdiğinden dolayı güçlü bir yaşam sembolü olarak görülüyordu. Çobanpüskülü ve sarmaşık gibi kış meyveleri olan diğer yaprak dökmeyen bitkiler de semboliktir ve üçü de Noel süsleri olarak sembolik kalmıştır. Üçünün de kökenleri Hristiyanlık öncesi gelenek ve inançlarına sahiptir ve bu nedenle üçü de “pagan bitkisi”dir ama özellikle ökse otu, bir kilisenin içine asılmayacak kadar pagan seçilmiştir. Ökse otu, Druidlerin klasik tanımı ve bitkiye olan ilgileri nedeniyle hala güçlü pagan ilişkisini korumaktadır. Bitkinin bazı özelliklerinden tahmin etmek mümkün olsa da, Druidlerin (Kelt rahipleri) buna neden bu kadar büyük önem verdiği bilinmiyor. Ökse otu, kışın yaprak dökmeyen ve meyve vermesinin yanı sıra yerde değil gökte yetişir: Cennetten gönderilen bir bitkidir. Aynı zamanda, Druidler için en kutsal ve en sembolik ağaç olan meşe ağacına da tüner. Adlarını, meşe ağacının Kelt dilindeki adı olan duir’den almıştır ve Meşe, Öteki Dünya’ya açılan sembolik bir kapı olarak görülüyordu.

Keltler için ağaçların yeri o kadar önemli bir yere sahiptir ki, her biri karakteri farklı bir ağacı simgeleyecek bir alfabe geliştirdiler. Bu alfabeye ise ‘Ogham’ adını verdiler. Ogham işaretleri alfabe karakterleridir. Bu karakterleri duran taşlar üzerine yazmak için kullanmışlardır. Taşların bir kenarı yazı çizgisi olarak kullanılmış ve bundan sağa veya sola veya her ikisine kısa yatay çizgisel işaretler yapılmıştır. Tek tek veya en fazla beşli gruplar halinde oyulmuştur. Bu şekilde 20 farklı karakter oluşturulmuş. Alfabenin temeli dikey bir çizgi olduğundan ve karakterler ondan sağa ve sola dallanan çizgiler olduğundan, sistem bir ağaç gibi düşünülmüş ve bazen Ogham Ağacı olarak da adlandırılmıştır. Daha sonra ise bu fikir, karakterlere ağaçların isimlerini vermelerine neden oldu. Ogham alfabesinin ilk harfi B veya İrlandaca-Galce Beithe, Birch’tür (Huş). Huş ağacı da başlangıcı, yenilenmeyi ve gençliği temsil eder. Tek tek ağaçlar yüksek sembolik öneme sahipti, bu nedenle orman alfabesi bir bilgelik deposu olarak kabul edildi. “Bilgi” kelimesi aynı zamanda “ağaç” anlamına da gelir. Sistemin tamamı ise şu şekildeydi:

Ogham: Ağaçlar ve onların anlamları
- B Beithe = (Birch: Huş) Başlangıç, Yenilenme, Gençlik
- L Luis = (Rowan: Üvez) Üretim, İfade, Bağlantı
- F Fern = (Alder: Kızılaağaç) Dayanıklılık, Güç, Hırs
- S Sail = (Willow: Söğüt) Hayal gücü, Önsezi, İmgelem
- H Huath = (Hawthorn: Geyik Dikeni) Çelişki, Sonuç, İlişkiler
- D Duir = (Oak: Meşe) Güç, İstikrar, Asillik
- T Tinne = (Holly: Çobanpüskülü) Eylem, Tastik, Tarafsızlık
- C Coll = (Hazel: Fındık) Yaratıcılık, Saflık, Dürüstlük
- Q Quert = (Apple:Elma) Güzellik, Sevgi, Cömertlik
- M Muin = (Vine: Üzüm asması) İçebakış, Rahatlama, Derinlik
- G Gort = (Ivy: Sarmaşık) Kararlılık, Değişiklik, Sabır
- NG Ngetal = (Reed: Kamış) Uyum, Sağlık, Büyüme
- STR Straif = (Blackthorn: Kuş Eriği) Disiplin, Kontrol, Bakış açıcı
- R Ruis = (Elder: Mürver Ağacı) Bağlantı, Evrim, Süreklilik
- A Ailm = (Fir: Köknar) Netlik, Başarı, Enerji
- O Onn = (Gorse: Karaçalı) Dönüşüm, Beceriklilik, Keşfetme
- U Ur = (Heather: Süpürge Çalısı) Hayaller, Aşk, His
- E Edad = (Poplar or Aspen/Kavak ya da Titrek Kavak) Zafer, Dönüşüm, Öngörü
- I dad =(Yew: Porsuk Ağacı) Saydamlık, Akış, Hayal