Hızlı Git
Kentsel Peyzaj Kavramı
Peyzaj kavramı zaman içerisinde insanlara ve onların faaliyetlerine bağlı olarak değişen dinamik bir yapıdadır. Peyzajın iki çeşidi vardır: 1) Doğal Peyzaj 2) Kültürel peyzaj.
Doğal peyzaj alanlarında insan etkisi neredeyse hiç yoktur ve buralarda olan değişiklikler deprem, heyelan, yanardağ gibi doğal etkiler sebebiyle olur. Kültürel peyzajda ise insanların doğaya müdahalesi bulunmaktadır. İnsanların doğayı çeşitli sebeplerle kendileri için kullanması söz konusudur ve kullanım durumuna göre “Kırsal Peyzaj” ve “Kentsel Peyzaj” olmak üzere ikiye ayrılır.
Kırsal peyzaj: İnsanın doğa içinde, kentsel amaçların dışındaki faaliyetlerinin ortaya koyduğu çevrenin görünümüdür. Bu faaliyetler esas itibariyle tarımsal olabileceği gibi, rekreatif ve endüstriyel de olabilir.
Kentsel peyzaj: Bu alanlar kırsal peyzaj alanlarına göre yüzölçümü bakımından çok az bir alan kaplamalarına rağmen, nüfus yönünden çok daha yoğundurlar. Hangi amaçla olursa olsun insanların kümelenme, toplanma içgüdülerinin ortaya koyduğu bir yaşama mekanıdır. (1) Kentsel peyzaj insanların bir arada yaşadığı şehirler, il ve ilçelerde binaların, yapıların, yolların ve bunların yer aldığı açık alanın tamamıdır.
Kırsal Peyzaj Örneği (Url. 1) 
Kentsel Peyzaj Örneği (Url. 2)
Tarihi Çevrelerde Peyzaj Kavramı
Tarihi çevreler genellikle korunmak istenen, bozulmadan veya mümkün olduğunca az değiştirerek sonraki nesillere aktarılmak istenen bununla beraber ziyaretçi ve turist çekmesi bakımından ülkeye gelir sağlayan önemli alanlardır.(2)
Tarihi alanlar ülkenin prestij kaynağıdır. Bu alanlar toplumun tamamına aittir ve o coğrafyadaki insanların kendilerini oraya ait hissetmelerini sağlar. Geçmiş ile bugün arasında bir köprü oluştururlar ve halkın kenetlenmesinde rol oynarlar. Aynı zamanda turistik alanlar olmaları sebebiyle ülkeye ekonomik anlamda katkı sağlarlar. İşte tüm bu sebeplerle tarihi alanlardaki her türlü çevre ve peyzaj düzenlemeleri de oldukça önem kazanır.
Tarihi çevrelerin en baştan uygun planlanması veya yeniden düzenlenirken tarihi dokusuna dikkat edilip, kullanıcı istekleri de göz önünde bulundurularak düzenlenmesi alanı yeniden değerli hale getirecektir. Her milletin kendine ait tarihsel öge ve alanları vardır. Bu ögeler, yapılar ya da alanlar tek başına düşünülemez. Yakın çevresini de kapsayan tarihi peyzajı, yapıyla bir düşünmek gerekmektedir. Çevre peyzajına eklenen bir kent içi donatı elemanı bile bu alanı olumlu ya da olumsuz bir şekilde etkileyebilir. Eklenen her öge bir anlam ifade edeceğinden tarihi çevre peyzajlarında son derece önemlidir.
Kentsel Peyzaj Tasarımı Kapsamında Tarihi Peyzaj Önemi ve Korunması
Daha önce de bahsedildiği gibi tarihi alanlar ya da çevreler o toplumun aidiyet hissinin oluşmasına ve o mekanı benimsemesine yardımcı olur. Birçok ülke “toplumun hafızası” olarak gördüğü bu alanların ruhlarını kaybetmeden nasıl yeniden düzenlenmesi gerektiğine kafa yorar.
Kentlerde değişim kaçınılmazdır. Zamanla hızlı kentleşme, nüfus artışı ve plan değişiklikleri gibi sebeplerle bozulmalar meydana gelir. Önemli olan nokta bu tarihi alanların korunarak gerekli durumlarda oranın ruhunu kaybettirmeden odak noktası haline getirilerek yeniden düzenlenmesinin başarılmasıdır.
Tarihi çevrelerde yapılan her hata buralarda uyumsuzluğa sebep olmakta ve buranın etkileyiciliğinin yitirilmesine sebep olmaktadır. Böylece tarihi alanlar sıradanlaşıp ülke çapında ve uluslararası anlamda prestij kaybına uğramaktadır.
Cohen (2001)’e göre tarihsel çevre koruma hedefleri için önem taşıyan beş ana kalite ölçütü bulunmaktadır; bunlar kentsel yerleşme, mekan duygusu, iç bağlantılar, stil ve tasarım, zanaat / ustalıktır.
Kentsel Yerleşme
Kentsel yerleşme, sınırları açık ve net olarak tanımlanmış, çevresiyle bütün alandır. Bu sınırlar, kolayca belirlenebilmektedir. Alanın doğallığı fiziksel ve kuramsal olarak tanımlanabilmektedir. Alanın çevrede odak noktası olması gerekmektedir, kentsel yapısına bağlı olarak bu daha kalabalık ve geniş olabilmektedir.
Mekan Duygusu
Mekan duygusu; görüntü, belirli kentsel temaların varlığı, konfor, gölgeleme, rahatlama, doğaya, topografyaya ve bitkilendirmeye bağlı olma gibi duygusal ve tarihsel birliktelikle tanımlanmaktadır. Bunlara ek olarak; kentsel algılama ve anlaşılır mekansal lokasyon ve bunların kimlik oluşturmadaki etkisi de mekan duygusu kavramını oluşturmaktadır.
İç bağlantılar
Kentsel çevrede, mekanların ve bağlantıların tekilliği bulunmaktadır, buna kentsel açık alanlar ve bloklar da dahildir. Çevre kapsamındaki öğelere, pozisyonlara, cadde ölçüsü/uzunluğu/boyuna hakim olan mekansal tasarım (sadece binalar olarak değil) çok sık görülmemektedir ve geçicidir.
Stil ve Tasarım
Bu kriter; binalar arasındaki benzerlikler ve farklılar da dahil olmak üzere; renk, materyal, doku ve siluetleri içermektedir. Bütün bu unsurlar çok önemli, eşsiz ve dikkat çekicidir. Belirli bir ölçek gibi; üç boyutlu, karakteristik ve sanatsal stil bu kavramda baskındır ve bölgesel özellikler için belirsiz değildir.
Zanaat / Ustalık
Yapılarda kullanılan materyaller onları orijinal ve otantik yapmak için belirli bir süreç geçirmektedir. Bunlar; kemer, kubbe, duvarların sıvası ve özellikle işlenmiş taş gibi özellikleri de içermektedir. Yapım metodları kentsel elemanları tamamlamaktadır. Bu metodlar, sadece tek yapılarda değil çevresiyle beraber devamı olan bir süreç oluşturmaktadır.
Bu beş merkezi kalite ölçütü, tarihi çevre koruma alanlarını belirlemede ve bunun için bir altyapı oluşturmada çok önemlidir. Koruma için de bu kalite kriterlerinin değerlendirilmesi bir sebep oluşturmaktadır. (3)
Kaynakça
- Gül, A., 2000. “ Peyzaj-İnsan İlişkisi ve Peyzaj Mimarlığı”,2000. SDÜ Orman fak. Dergisi
- Kahya &Sağsöz, 2004. “Kentsel Sitlerde Değişim: Doğu Karadeniz Bölgesi Kentsel Sitleri”
- Tüfekçioğlu, H., 2008, Tarihsel çevrede görsel peyzaj kalite değerlendirmesi: İstanbul Yedikule örneği, İ.T.Ü Fen Bilimleri Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi
- URL.1 : https://pixnio.com/tr/manzara/tepe/peyzaj-alan-kirsal-mavi-gokyuzu-doga-tarim-yaz
- URL.2 : https://tr.wikipedia.org/wiki/Dosya:Champ_de_Mars_from_the_Eiffel_Tower_-_July_2006_edit.jpg
