Hızlı Git
Sözlük anlamına bakıldığı zaman tasarım bir şeyin biçimini kafada oluşturma işi ve bu yolla düşünülmüş biçimdir. Tasarım duyumsal ve zihinsel bilginin etkileşimi sonucunda zihnimizde biçimlenmesiyle ortaya çıkan nesnelliktir. Bir tasarım çevresiyle tutarlı bir oluşuma ve planlamaya ihtiyaç duyar. Tasarlama eylemi ise tasarımcının bilgi birikimi, yaşam deneyimleri, algıları, zekası ve düşünme, olaylar arasında bağlantı kurma yetisine bağlıdır.
Tasarım, zihnimizde var olan fikirleri somut bir halde ortaya koyma ve bu somut ürün için gerçekleştirilen süreç ve planlamalar bütünüdür. Tasarımcının aklından geçenleri göstermesi, betimlemesidir. Bu betimleme yapılırken sağlıklı sonuçların elde edilebilmesi ve sonuç ürünün ihtiyaçları karşılayabilir nitelikte olması için mimari tasarım süreci izlenerek sonuca gidilmelidir.
Mimari Tasarım Süreci Nedir?
Mimari Tasarım süreci, bir sorunun belirlenerek araştırılması, tanımının yapılması çevresiyle ilişkileri göz önünde bulundurularak çözüm önerileri getirilmesi ve bu çözümlerin uygulanması sürecinde sağlıklı sonuçlar elde edebilmek için geçen zaman ve gerçekleştirilen eylemlerin bütünüdür. Tasarım süreci genel olarak 5 adımda gerçekleştirilir. Bunlar:
- Sorunun/Problemin Tanımlanması
- Veri Toplama
- Analiz
- Değerlendirme
- Sentez
olmak üzere tasarım süreci genel olarak beş adımda tamamlanır.
1. Sorunun/Problemin Tanımlanması
Bir tasarımın var olabilmesi öncelikle ortada bir konunun veya ihtiyacın var olmasıyla mümkündür. Bu konu genellikle sorun olarak karşımıza çıkıyor ve bu yüzden tasarım sürecinin ilk adımı sorun-problem tanımlaması olmaktadır. Konu ya da sorunun belirlenmesinde mal sahibi (iş veren), tasarımcı ve kullanıcı üçlüsü önemli görevler üstlenir. İş veren istekte bulunan taraf, tasarımcı sorunu ortadan kaldırmakla yükümlü kimse, kullanıcı ise belirtilen sorundan ve buna getirilecek olan çözümden en çok etkilenen taraftır. Konu/sorunun tanımlanmasında sağlıklı olan bu üçlünün koordine bir şekilde çalışmasıdır. Tasarımcı iş veren ve kullanıcı arasında köprü görevi görürken ürettiği çözümler ile her iki tarafı da memnun etmek sorumluluğunu üstlenmiş olur. Konu/sorunun tanımlanmasından sonra tasarımcı ham program elemanlarını oluşturur.
Ham program; Belirlenen alan içinde ne tür aktivitelere ve kullanım alanlarına ne ölçüde yer verileceğinin belirlenmesidir. Ham program elemanlarının belirlenmesiyle beraber tasarım sürecinin ilk adımı tamamlanmış bulunuyor.
2.Veri Toplama
Mimari tasarım süreci veri toplama adımında fiilen başlamış olur. Veriler; harita, ölçüm, yasa ve yönetmelikler, hava fotoğrafları, uydu görüntüleri, anket sonuçları, örnek ve numuneler, bireysel çözümler gibi birçok yöntem ve kaynaklardan elde edilir. Elde edilen veriler sonucunda doğal, kültürel, algısal, sosyal ve ekonomik çevreyle ilgili mevcut durumu yeterince anlaşılır kılacak bilgilere sahip olmalıdır.
3.Analiz
Çevreye ilişkin mimari tasarım sürecinin ikinci aşamasında toplanan veriler bir araya getirilerek objektif olarak değerlendirilir. Bu değerlendirme sonucunda artı yönler ve eksi yönleri çevre analizi olarak ortaya konur. Oluşturulan çevre analizi; Doğal çevre (toprak, su, flora, fauna, iklim, topoğrafya, jeolojik yapı, eğim, bakı…), Kültürel Çevre (ulaşım, alt yapı, arazi kullanımı, doğal ve kültürel yapılar…), Sosyal Çevre (kullanıcı portföyü, yasa ve yönetmelikler, kültürel değerler…), Ekonomik Çevre (maliyet, ekonomik yeterlilik…) ve Algısal Çevre (algılanan çevrenin olumlu ve olumsuz değerlendirilmesi) olmak üzere bu verilerin artı ve eksi yönleri değerlendirilir. Analiz aşamasında birinci adımda belirlenmiş olan ham program elemanları artık netleştirilerek ihtiyaç ve olanaklar dahilinde program elemanları arasında bağlantılar sağlanarak işlev şeması oluşturulur.
4.Değerlendirme
Değerlendirme aşaması mimari tasarım sürecinin en kritik aşamasıdır. Bu aşamada toplanan veriler yani alanda halihazırda bulunan aktiviteler ve alanda olmasına karar verilen aktivitelerin kararlaştırılıp en uygun çözüm yolunun belirlendiği aşamadır. Belirleme aşamasında tasarımcının değer yargıları, tasarım algısı, olaylara çözüm getirme yetisi, kullanıcının arzu ve beklentileri ve iş verenin istekleri sonucunda birçok seçenek arasından en uygun sonucun üretildiği aşamadır. Üretilen sonuç için her tasarımcının kendine özgü ancak belirli tasarım kuralları ve ilkeleri ışığında program elemanlarının nerelerde ne büyüklükte kullanılacağının belirlendiği leke diyagramı veya örgütleme şeması olarak adlandırılan şema oluşturulur.
5.Sentez
Mimari tasarım sürecinin son aşaması olan sentez aşamasında birinci aşamadan itibaren yapılan veri toplamaları sonucunda geliştirilen ham program elemanları ve veri toplama aşamaları sonucunda elde edilen, leke diyagramında oluşturulan fikirler kullanıma uygun olacak şekilde yine tasarımcının ve tasarım kabullerinin ışığında, plan veya tasarım olarak ortaya konur. Geliştirilen tasarım ayrıntıya girilmeden avan (ön) proje olarak somut ürün ortaya çıkarılır. Ancak avan(ön) proje kesin proje değildir ve uygulama için yeterince ayrıntı içermediği unutulmamalıdır. Kesin proje ve detay projeleri çizildikten sonra tasarım süreci tam olarak tamamlanmış olur.
Kaynakça
Özkan, B., Küçükerbaş, E., 1994. Mimarlık Bilgisi Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları Teksir No: 37, E.Ü. Ziraat Fakültesi Ofset Basımevi, Bornova/İzmir.
Görsel 1: Songül Tosun
Görsel 2: Pekin Ulusal Stadyumu , https://sosyalmedya.co/dogadan-ilham-alan-10-mimari/3/
Görsel 3: İşlev Şeması, pinterest.
Görsel 4: Leke Diyagramı, pinterest.
Görsel 5: Avan/Ön Proje, pinterest.
