Peyzaj Mimarlığı Öğrencilerinden Deprem Parkı Önerileri (Van YYÜ)

6 Şubat 2023 tarihinde saat 04.17’de, merkez üssü Kahramanmaraş’ın Pazarcık ilçesinde meydana gelen ve 10 ili etkileyen deprem, hepimizi derinden etkiledi. Bu olay, afetlere karşı daha etkili önlemler almanın önemini bir kez daha hatırlattı. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Mimarlık ve Tasarım Fakültesi Peyzaj Mimarlığı bölümü üçüncü sınıf öğrencileri olarak, Deprem Parkları konusunda detaylı bir araştırma gerçekleştirdik ve beş soru üzerinden deprem parklarının ideal tasarımı hakkında değerlendirmelerde bulunduk.

Deprem Parkı Nedir?

Deprem parkları, gündelik yaşamda halkın park ihtiyaçlarını karşılayan alanlar olmasının yanı sıra, deprem anında acil ihtiyaçlarını karşılamak üzere tasarlanmış fonksiyonel ve estetik parklardır. Bu parklar, barınma, toplanma, yeme-içme, sıhhi tesisat gibi temel yaşamsal ihtiyaçların deprem anında karşılanabilmesi amacıyla dizayn edilir. Bu özellikleri nedeniyle deprem parkları, dönüşüm parkları olarak da nitelendirilirler.

Deprem parkları ayrıca deprem eğitimi, farkındalık oluşturma ve toplumun afetlere hazırlıklı olmasını sağlama amacıyla özel olarak tasarlanmış alanlardır. Bu parklarda, depremle ilgili öğrenme ve deneyimleme fırsatları sunulur.

Deprem parklarında genellikle aşağıdaki unsurlar bulunabilir:

• Simülasyon alanları: Deprem anını canlandıran simülasyonlar ve interaktif deneyimler sunar.
• Eğitim panoları: Deprem ve afetler hakkında bilgi sunan panolar ve infografikler içerir.
• Toplanma alanları: Acil durumlarda toplanma ve organize olma alanları sağlar.
• Barınma alanları: Geçici barınma ihtiyacını karşılayacak yapılar veya bölgeler bulunabilir.
• Ekipman ve malzeme: İlk yardım malzemeleri, su kaynakları gibi gerekli araç gereç sağlanabilir.
• Deprem örnekleri: Gerçek veya yapay olarak oluşturulmuş deprem sonuçlarının sergilendiği alanlar olabilir.
• Farkındalık etkinlikleri: Deprem riski hakkında farkındalık oluşturan etkinlikler düzenlenebilir.
• Eğitim merkezleri: Deprem bilinci ve afet hazırlığı eğitimleri sunulan merkezler bulunabilir.

ÖZLEM BÜYÜKTAŞ’ın Tasarımı:

Peyzaj Mimarlığı üçüncü sınıf öğrencisi Özlem Büyüktaş, 150 dönümlük deprem parkı öneri projesinde 12 farklı kullanım alanı belirlemiştir. Park, insanların ihtiyaçlarına yönelik mekanlarla donatılmıştır (Şekil 1’de gösterildiği gibi).

Özlem Büyüktaş, peyzaj projelerinde görsel estetiğe büyük bir önem veren biri olarak, deprem parkı tasarlarken temel ihtiyaçları karşılamak kadar görsel estetiğe de dikkat etmenin önemli olduğunu vurgulamaktadır. Bir deprem parkı, acil durumlar ve temel ihtiyaçların karşılanmasının ötesinde, insanların ruhsal rahatlaması ve huzur bulması için de bir alan olabilir. Ancak, görsel estetik ve fonksiyonel kullanım arasında denge sağlamak kritiktir. Parkın tasarımı, acil durumlar için gereksinimleri karşılarken aynı zamanda estetik açıdan da çekici olmalıdır. Bu dengeyi sağlamak için doğru malzemelerin, renklerin ve peyzaj unsurlarının seçimi önemlidir. Estetik tasarım, insanların parkı daha iyi kullanmalarını teşvik edebilir ve parkın toplumda daha etkili olmasına yardımcı olabilir.

Özlem Büyüktaş’ın vurguladığı gibi, görsel estetiği fonksiyonellikle bir araya getirerek, deprem parklarının hem ihtiyaçları karşılayan hem de insanların keyif alabileceği alanlar olmasını sağlamak mümkündür.

Deprem Parklarında Görsel Estetiğin Önemi ve Dikkat Edilmesi Gereken Faktörler:

Deprem parklarında görsel estetik önemli bir faktördür çünkü parkın ziyaretçilere çekici gelmesi, hoş bir atmosfer sunması ve deprem bilincini etkili bir şekilde iletebilmesi gerekmektedir. İşte deprem parklarında görsel estetiğe dikkat edilmesi gereken bazı faktörler:

Bitki Düzenlemeleri: Bitki seçimi ve düzenlemeler, parkın görsel cazibesini artırabilir. Renk uyumuna dikkat etmek, mevsimsel çeşitlilik ve bakım önemlidir.

Heykeller ve Sanat Eserleri: Heykeller veya sanat eserleri, parka özgünlük ve estetik katabilir.

Renk Seçimi: Uyumlu renk paletleriyle parkın atmosferi belirlenebilir.

Yolu İşaretlemeleri: Ziyaretçilerin rahat hareketi için estetik işaretlemeler tasarlanmalıdır.

Aydınlatma: Işıklar, gece ve gündüz estetiğini artırabilir.

Su Özellikleri: Su özellikleri, görsel çekiciliği yükseltebilir. Bakımı unutulmamalı.

Mimari Unsurlar: Oturma alanları, çardaklar gibi unsurlar eklenerek park estetiği artırılabilir.

Sadelik ve Düzen: Sadeliği koruyarak parkın estetiği en iyi hâle getirilebilir.

Tematik Tasarım: Parkın teması, semboller ve detaylarla güçlendirilebilir.

Bakım ve Temizlik: Düzenli bakım, görsel estetiği korumada önemlidir.

SEMA NUR DİREK‘in Tasarımı:

Peyzaj Mimarlığı üçüncü sınıf öğrencisi Sema Nur Direk, deprem parkları konusundaki proje paftasını özenle tasarlamıştır. Bu projede, deprem parklarının insanların ihtiyaçlarına yönelik doğru ve etkili kullanım alanlarını içermesi gerektiğine söylemiştir. Sema Nur Direk’in proje paftası, deprem parklarının sadece görsel estetik değil, aynı zamanda işlevsel ve kullanışlı olması gerektiğini anlatan bir yaklaşımı yansıtmaktadır. Projede yer alan pafta, çeşitli bölümler ve alanları içerirken, bunların her biri deprem anında ve sonrasında karşılaşılabilecek ihtiyaçlara uygun olarak düşünülmüştür. Sema Nur Direk’in yaklaşımı, deprem parklarının sadece afet durumlarına yönelik değil, aynı zamanda günlük yaşamda da halka hizmet etmesi gerektiğini belirtmektedir. Böylelikle, deprem parkları sadece acil durumlar için değil, toplumun günlük ihtiyacını karşılamak amacıyla da kullanılabilecektir. Sema Nur Direk, deprem parklarının insanların güvenliği ve ihtiyaçları için tasarlanması gerektiği fikrini vurgulayarak kentlerde en az 2 tane olması geleceğe yönelik bir ihtiyaç olduğunu söylemiştir.

Deprem Parklarında Kullanılmasını Önermediğimiz Kullanım Alanları:

Bungalov Evler: Deprem parklarında genellikle bungalov evler kullanılmaz. Bu parklar, afet farkındalığı, hazırlık ve eğitim amacıyla tasarlanmıştır. Ancak bazı parklarda afet sonrası yaşam koşullarını anlatmak için bungalov ev benzeri yapılar sergilenebilir. Bu yapılar, ziyaretçilere afet sonrası barınma ve yaşam ihtiyaçlarını anlatmayı amaçlar. Deprem parklarının ana hedefi farkındalık oluşturmak ve toplumu hazırlıklı hale getirmektir, bu nedenle bungalov evler genellikle konut amacıyla kullanılmaz.

Morg Yerleri: Deprem parklarında morg alanlarına yer verilmemesi, ziyaretçilerin psikolojik olarak olumsuz etkilenmesini önlemeye yönelik bir yaklaşımdır. Ancak, bazı deprem parklarında buz pistleri deprem sonrası morg alanı olarak kullanılabilmektedir. Bu uygulama Türkiye ve dünya genelinde görülmektedir.

Mezarlık Yerleri: Deprem parklarının tasarımında, depremzedelerin duygusal ihtiyaçları da göz önünde bulundurulmalıdır. Bu nedenle, depremzedelerin psikolojisi düşünülerek parklarda mezarlık alanlarına yer verilmesi önerilmez. Zira depremzedelerin zaten zorlu bir deneyim yaşadığı düşünüldüğünde, bu tür alanlar onların duygusal travmasını daha da artırabilir.

CAN SAKINCI’nın Tasarımı:

Peyzaj Mimarlığı üçüncü sınıf öğrencisi Can Sakıncı, Deprem Parkı Öneri Projesi’ni tasarlarken ayrıntılı bir araştırma yapmış ve 2011 yılındaki Van depremi deneyimini projeye yansıtmıştır. 160 dönümlük Deprem Parkı projesindeki her ayrıntıyı göz önünde bulundurmuş ve tasarımını bu temel üzerine oturtmuştur. Can Sakıncı’nın projesinde dikkat çeken noktalardan biri, kullanım alanlarının dönüşümlü şekilde tasarlanmasıdır. Önerdiği Deprem Parkı, normal zamanlarda halkın günlük ihtiyaçlarını karşılayabileceği kullanım alanlarına sahiptir. Ancak deprem anında bu alanlar, acil ihtiyaçları karşılamak üzere tasarlanmış şekilde kullanıma geçecektir. Projede öne çıkan öneriler arasında, spor alanlarının deprem sonrası seyyar mutfak alanına dönüştürülmesi, meydan alanının toplanma bölgesine dönüştürülmesi, buz pistlerinin morg alanlarına, amfi alanının helikopter pistine, mesire alanlarının barınma alanlarına ve cafe ile oyun alanlarının yemek dağıtım ünitesi alanlarına dönüştürülmesi bulunmaktadır.

Can Sakıncı, Deprem Parkı’nın dönüşümlü ve işlevsel kullanımını vurgulayarak, deprem öncesi ve sonrası ihtiyaçlara yönelik çözümler sunmayı amaçlamaktadır. Bu yaklaşım, deprem anında halkın güvenliği ve ihtiyaçlarının karşılanmasına yönelik sağlam bir tasarım sunmaktadır.

Deprem Parklarında Ticari Hizmetler kullanılabilir mi?

Deprem parklarında ticari alanlar kullanılabilir. Ancak, ticari alanların tasarımı ve kullanımı deprem parkının temel amacını desteklemelidir. Ticari alanlar, deprem parkının sürdürülebilirliğini sağlamak, ziyaretçilere hizmet sunmak veya gelir elde etmek amacıyla düşünülebilir. Örneğin, bir cafe veya hediyelik eşya dükkanı, ziyaretçilere konfor ve hizmet sağlayabilir. Ancak, ticari alanların deprem parkının ana amacını engellememesi önemlidir. Deprem parkları öncelikle afet durumlarında toplanma, barınma, acil hizmetler gibi ihtiyaçları karşılamak üzere tasarlanır. Ticari alanlar bu amaçları desteklemeli ve parkın özelliğini korumalıdır.

NİLÜFER YILMAZ‘ın Tasarımı:

Peyzaj Mimarlığı 3. sınıf öğrencisi Nilüfer Yılmaz, Deprem Parkı proje önerisinde bitki kullanımına büyük bir özen göstermiştir. Deprem parklarının sürdürülebilirliği için bitkilerin yerleştirileceği alan ve iklim koşullarının dikkate alınması gerektiğini vurgulamıştır. Bu kapsamda, yerel bitki türlerinin seçimi, su tasarrufunu teşvik eden bitki örtüsünün tercih edilmesi gibi stratejilerin projede önemli bir yer tuttuğunu görmekteyiz. Nilüfer Yılmaz, çevreye uyumlu ve dayanıklı bitki seçimleriyle deprem parklarının hem görsel açıdan çekici hem de uzun süre korunabilir şekilde tasarlanmasına katkı sağlamayı amaçlamaktadır.

Deprem Parkında Kullanılacak Bitkilerde Dikkat Edilmesi Gerekenler:

Deprem parklarında kullanılan bitkilerin seçimi, parkın amacına, bölgenin iklim koşullarına ve sürdürülebilirliğe göre değişebilir. Ancak genel olarak şu tür bitkilerin tercih edilmesi önerilir: Dayanıklı ağaçlar, Az bakım ihtiyacı olan bitkiler, yerel bitkiler ,düşük büyüme ve engelsiz görüş, çalılar ve çiçekler, aromatik bitkiler, yerel ekosistemi destekleyen bitkiler, su tasarruf, düşük alerjen ve engelli erişimi düzenlemesi olan bitkiler. Bu faktörler göz önünde bulundurularak deprem parkında bitki seçimi yapılırken, parkın amacı ve kullanımı da dikkate alınmalıdır.

Deprem Parkında Kullandığımız Bitkiler:

İĞNE YAPRAKLILAR:

• PİCEA PUNGENS
• CUPRESSUS LEYLANDİİ
• THUJA OCCİDENTALİS SMARAGD
• PİNUS SYLVESTRİS
• CUPRESSUS ARİZONA FASTİGİATA
• CEDRUS DEODORA PENDULA

YAPRAK DÖKEN AĞAÇLAR:

• SALİX BABYLONİCA
• AESCULUS HİPPOCASTANUM
• ACER PLATANOİDES
• TİLİA CORDATA
• POPULUS ALBA
• ELAEAGNUS ANGUSTİFOLİA
• FRAXİNUS EXCELSİOR
• ROBİNİA PSEUDOACACİA
• ROBİNİA HİSPİDA L.
• PRUNUS CERASİFERA
• MALUS FLORİBUNDA
• PRUNUS SERRULATA
• ALCEA ROSEA
• MORUS NİGRA PENDULA
• BETULA PUBESCENS EHRH.
• MALUS DOMESTİCA
• PYRUS COMMUNİS
• PRUNUS DULCİS

ÇALI GRUBU:

• ROSA L.
• EUONYMUS JAPONİCUS VARİEGATA
• CHAENOMELES JAPONİCA
• BUXUS SEMPERVİRENS BALL
• VİBİRNUM SP.
• LANTANA CAMARA
• WEİGELA FLORİDA
• SYRİNGA VULGARİS

MEVSİMLİK BİTKİLER:

• BRASSİCA OLERACEA VAR.
• PETUNİA İNTEGRİFOLİA
• TAGETES PATULA
• CARYOPHYLLACEAE DİANTHUS

SEDEF YİĞİT’in Tasarımı:

Peyzaj Mimarlığı üçüncü sınıf öğrencisi olarak, PeyzaX dergisinde yazarlık yapmaktayım. Literatürde Deprem Parkları konusunda Türkçe kaynakların sınırlı olduğunu fark ettik. Bu durum, gelecekte bu alanda araştırma yapacak öğrencilere rehberlik sağlamak amacıyla bu yazıyı kaleme almamıza ilham verdi. Deprem parkları konusu, afetlere karşı hazırlıklı olma ve toplumun güvenliği açısından büyük önem taşımaktadır. Bu yazının, gelecek araştırmacıları bilgilendirmesini ve bu alandaki çalışmaların gelişmesine katkı sağlamasını umuyoruz.

Deprem Parkında Kullanılmasını Önerdiğimiz Kullanım Alanları:

Deprem parkları, afetlere karşı toplumu hazırlamak ve afet durumlarında gereksinimleri karşılamak amacıyla tasarlanmış özel alanlardır. Bu bağlamda, deprem parklarının kullanım alanlarının özenle seçilmesi büyük önem taşımaktadır. Deprem parklarında önerdiğimiz kullanım alanları, toplumun güvenliği, ihtiyaçları ve afet farkındalığına yönelik unsurları içermelidir. Bu bağlamda, önerdiğimiz kullanım alanları şunlar şeklinde sıralanabilir:

• Otopark: Ziyaretçilerin güvenli şekilde araçlarını park edebilmesi için geniş ve düzenli otopark alanları tasarlanmalıdır.
• Yönetim Binası: Parkın yönetimi ve organizasyonunun sağlandığı bir merkez olmalıdır. Acil durum koordinasyonu için de kullanılabilir.
• Eğitim Alanı: Depremlere ve afetlere karşı eğitimlerin verildiği bir alan olmalıdır. Seminerler, atölye çalışmaları gibi etkinlikler burada düzenlenebilir.
• Deprem Simülasyon Merkezi: Gerçekçi simülasyonlarla deprem anının deneyimlenebileceği bir merkezdir. Ziyaretçilere afetler karşısında nasıl tepki verileceği öğretilebilir.
• Su Deposu: Acil durumlarda su ihtiyacını karşılamak için su deposu bulunmalıdır.
• Yiyecek Deposu: Deprem sonrası yiyecek ihtiyacını karşılamak üzere yiyecek deposu veya dağıtım alanı düşünülmelidir.
• Çadır Alanı: Afet durumlarında geçici barınma için çadırların kurulabileceği bir alan olmalıdır.
• Kayıp Toplanma Alanı: Deprem sonrası ayrılmış olan ailelerin buluşabileceği bir toplanma noktası olmalıdır.
• Hayvan Barınağı: Evsiz hayvanların barındırılabileceği bir alan tasarlanmalıdır.
• Jeneratör Odası: Elektrik kesintilerine karşı jeneratörlerin bulunduğu bir oda olmalıdır.
• Wc/Duş: Temizlik ve hijyen ihtiyaçlarını karşılayacak tuvalet ve duş alanları düşünülmelidir.
• Çocuk Oyun Parkı: Ailelerin çocukları için güvenli bir oyun alanı tasarlanmalıdır.
• Çamaşırhane: Afet sonrası temizlik ihtiyacını karşılamak üzere çamaşırhane düşünülmelidir.
• Bulaşıkhane: Yemek sonrası bulaşıkların yıkanabileceği bir alan tasarlanmalıdır.
• Helikopter Pisti: Gerektiğinde acil tıbbi yardım veya tahliye amaçlı kullanılabilecek bir helikopter pisti bulunmalıdır.
• Sağlık Ünitesi: İlk yardım ve basit sağlık hizmetlerinin sunulabileceği bir birim olmalıdır.
• Psiko-Sosyal Destek Ünitesi: Afet sonrası psikolojik destek sağlayan bir birim tasarlanmalıdır.
• Yemek Dağıtım Alanı: Deprem sonrası yemek dağıtımı için uygun bir alan düşünülmelidir.
• Anne-Bebek Emzirme/Bakım Yeri: Anne ve bebeklerin ihtiyaçlarını karşılayabilecek özel bir alan olmalıdır.
• Kültür Merkezi: Eğitim, kültürel etkinlikler ve topluluk etkileşimi için kullanılabilecek bir merkez tasarlanmalıdır.

Deprem parkları, afet öncesinde ve sonrasında dönüşümlü olarak kullanım alanları sunar.

Afetten Önce	Afetten Sonra
Yeşil Alan	Çadır Alanı
Etüt Merkezi	Yönetim Binası
Kapalı Spor Alanı	Su ve Yiyecek Deposu
Cafe	Sahra Hastanesi (Sağlık Ünitesi)

Sonuç olarak, deprem parkları, afetlerin etkilerini somut şekilde deneyimleme fırsatı sunarak toplumsal farkındalık oluşturan ve acil durum hazırlıklarını teşvik eden önemli alanlardır. Bu parklar, interaktif simülasyonlar ve görsel materyaller aracılığıyla afetlere karşı bilgi ve beceri kazandırmakla kalmaz, aynı zamanda toplumsal dayanışma ruhunu güçlendirir. Bizler, beş arkadaş olarak, Van kentin de deprem parkının nasıl olması gerektiği konusunda önerilerde bulunduk ve modellemelerle destekledik. Amacımız, bu çabalardan deprem parklarının etkili tasarımıyla ve toplumun gelecekteki afetlere hazırlıklılığıyla ilgili farkındalığın artmasını sağlamaktır.