Hızlı Git
Finlandiya, doğa dostu ve toplum refahına önem veren projeleri ile oldukça sık duyduğumuz Kuzey Avrupa ülkelerinden biridir. Tarihinin karşılaştığı tüm zorluklara rağmen gelişim gösteren ve Finlandiya’nın en önemli kültür, sanat, eğlence şehri ve başkenti olan Helsinki ise bugünkü araştırmamıza ilham kaynağı olmuştur. Ülkenin en eski ve önde gelen yükseköğretim kurumu olan Helsinki Üniversitesi’nin Kentsel Ekoloji Araştırma Grubu bünyesinde kentler için yeşil çatı ve duvarlardan faydalanarak çeşitli hizmetler vermekte olan bir araştırma ekibi bulunmaktadır.
Beşinci Boyut (Fifth Dimension) olarak adlandırılan ve biyologlar, sosyologlar ve bahçe uzmanları gibi birçok farklı meslek dallarından uzmanlardan oluşan bu ekip, iklim krizinin sonuçlarından en çok etkilenen yerler olan kentlerde yer alan yapıların çatı ve cephelerinin sahip olduğu potansiyelleri araştırmaktadır. Ek olarak araştırma ekibi özellikle tasarımlarında bitkilerin zenginliklerinden de faydalanarak Finlandiya için en uygun, bilimsel ve uygulanabilir çatı çözümlerini üretmektedir 1. Helsinki Üniversitesi bünyesinde yaptıkları araştırmalardan biri olan “Yeşilin En Yeşili Projesi (Fince: Vihreistä Vihrein)”, kentlerde sürdürülebilir projeler üretmeyi amaçlayan peyzaj ofisi LOCI Landscape Architects ve yenilikçi tasarımları ile Talli Architecture & Design ile birlikte uygulanmıştır.
Projenin Amaçları
Deneysel bir yeşil çatı ve yeşil cephe tasarımının araştırılması ile ortaya çıkan projenin amaçları kentlerdeki farklı özelliklerdeki binaların çatılarında yeşil altyapıdan faydalanılarak çevre düzenlemesinin uygulanabilirliğini göstermek, özellikle bölgenin sahip olduğu zorlu koşullarda farklı bitki türlerinin nasıl büyüme göstereceğini ve nelerden etkileneceğini araştırmaktır 2. Proje ile birlikte iklim krizinin sonuçlarının görüldüğü kentlerin, insanlar için sadece fiziksel olarak değil aynı zamanda ruhsal olarak da daha yaşanılabilir hale getirilmeye çalıştığı söylenebilir.
Kaynak: Loci.fi
Not: Peyzax tarafından Türkçeye çevrilmiştir.
Tasarım Bileşenleri
Yeşil Çatılar
“Yeşilin En Yeşili Projesi” içerisinde her biri kendine has karaktere ve düzene sahip yeşil çatılar planlanmıştır. Güneyde ve en üst katta yer alan ve araştırmalar sebebiyle özenle tasarlanan kısım Biyolojik Çeşitlilik Çatıları olarak adlandırılmıştır. Geniş bir çayır görevi gören bu teraslar özellikle milimetrik boyutlardaki böcekler için yaşam alanları oluşturur. Tasarımın ekolojik hedeflerinin ön planda olduğu bu kısım, habitat görevi gördüğü kadar araştırma ekibine inceleme ortamı da sunmaktadır.
Sekizinci kattaki çatılarda Meyve Bahçeleri bulunur, ayrıca sauna tesislerinin bitişiğinde bulunarak insanlar için rekreasyon alanı sağlamaktadır. Apartman sakinlerinin vakit geçirebilecekleri mekanlara ek olarak yedinci kattaki çatılarda kendi yiyeceklerini yetiştirebildikleri, bir kooperatif kurdukları ve çatı partileri gerçekleştirdikleri bir “Mutfak Bahçesi” bulunmaktadır. Ortak bir seranın ve çok sayıda geniş, ahşap saksının bulunduğu bu bahçe ile insanlara kent içerisinde ihtiyaç duydukları yeşil alanlar sağlanmaktadır 2. Tüm çatı bahçeleri apartman sakinlerinin kullanımına açıktır, böylece kişiler arasında birliğin ve topluluk algısının oluşmasına katkı sağlar.
Yeşil Cephe
Proje kapsamında farklı yükseklikteki çatılarda ortaya çıkartılan yeşil doku, binanın cephelerine doğru da yayılmaktadır. Cadde tarafındaki cepheler, sarmaşıkların büyümesi için ahşap ve çelik kafeslerle kaplanmış ve büyük çelik dikim kutuları ile işaretlenmiştir. Ayrıca, nitrojen dioksiti emmek için özel beton yer kaplaması kullandıkları orta bahçedeki çatıda ise bir adet küçük oyun alanı ve araştırma alanları bulunmaktadır 3.
Sulama Sistemi
Bu projenin karşılaştığı en büyük zorluklardan biri bölgenin sert iklim koşulları olarak gösterilmektedir. Baltık Denizi’ne bakan kıyı şeridinde yer alması ve zemin seviyesinin üstünde olması sebebi ile bölgede rüzgarlar genellikle şiddetlidir ve güneşin Kuzey şehirlerine göre daha kavurucu etkisi olabilir. Ancak buna rağmen kent içerisinde yeşil çatı projeleri ile iklimin zorlayıcı etkisine karşı mücadele edilmektedir. Yeşil çatı projesinin önemli bir parçası olan binanın yeşil cephesinin sulama sistemi manuel olarak gerçekleştirilmektedir. Ayıca, cephedeki her bir ahşap kutuda bitkilere yeterli miktarda su sağlamak için iki sulama tankı bulunmaktadır. Sulama ve gübreleme olmadan kullanmak amacıyla tasarlanan Biyoçeşitlilik Çatısı hariç diğer tüm çatılarda su tutma ve drenaj elemanı bulunmaktadır 2. Projenin ilerleyen dönemlerinde yeşil katmanlardan oluşan bir tasarım ortaya çıkması amacıyla sulama sistemi dikkatlice planlanmıştır.
Bitkisel Tasarım ve Biyoçeşitlilik
Projeden elde edilen bilgilerle, ekolojik ve sosyal olarak sürdürülebilir ve doğa temelli çözümlerin tasarlanmasına olanak sağlayan Yeşil Çatı Projesi’nde bitkisel tasarım detaylarına da önem verilmiştir. Temel olarak geleneksel bahçe bitkileri kullanılan projede Finlandiya’nın doğasına uygun bitkilere de yer verilmiştir. Proje ile ayrıca yeşil yüzeylerin kentsel yüzey akışında, enerji verimliliğinde ve dolayısıyla kullanıcıların refahında ne kadar etkili olduğu araştırılmıştır 2.
Dayanıklı ancak çeşitli olacak şekilde planlanan bitki örtüsü; elma, söğüt, ardıç, üvez gibi ağaçlar, asma, şerbetçi otu gibi sarmaşıklar, kuş kirazı, yaban mersini, kızılcık gibi çalılar örnek olmak üzere 200’den fazla bitki türüne sahiptir 4. Birçok çiçekli ve meyveli bitkilerin bulunduğu çatılar, insanlar için olduğu kadar kuşlar ve diğer canlılar için de çekicidir. Yuva yapmayı desteklemek için eklenen taş yığınları, alçak taş duvarlar ve ağaç gövdeleri gibi yapılar çatılar boyunca yerleştirilmiştir. Çatılar ve duvarlar hepsi farklı pH seviyelerine, besin değerlerine ve bileşime sahip altı farklı alt tabaka karışımını oluşturmakta ve biyoçeşitliliğe katkı sağlamaktadır 2.
Ödüller
Her geçen gün önem kazanan ve daha da karmaşık tasarım detaylarına sahip olan yeşil çatı projelerinin güncel örneklerinden biri olan “Yeşilin En Yeşili Projesi”ni inceledik. Ekolojik ve mimari yanlarıyla dikkat çeken proje; 2017 yılında örnek olabilecek bina projelerini vurgulamak için her yıl verilen Rakentamisen Ruusu Ödülü‘ne, 2018 yılında ise İskandinav Yeşil Altyapı Derneği tarafından verilen İskandinav Yeşil Çatı Ödülü’ne layık görülmüştür 3.
Kaynaklar
- https://www.helsinki.fi/en/researchgroups/fifth-dimension-vegetated-roofs-and-walls-in-urban-areas
- http://landezine.com/index.php/2020/09/vihreista-vihrein-the-greenest-of-the-green/
- https://loci.fi/fi/works/details/vihreista-vihrein-asuinkortteli/
