Hızlı Git
Peri Bacaları Nedir? ve Nasıl Oluşur?
Peri bacası, volkan tüfü gibi su tutma kapasitesi düşük ince materyal toprak strüktüründen oluşan, kurak iklim gösteren bölgelerde vadi yamaçlarından inen sel sularının ya da rüzgarların yeri aşındırmasıyla (erozyon) oluşan bir kaya yapısına denir.
Peri bacalarının ucuna doğru çıkıntılanan yapıda olmalarının nedeni gövdelerinin (genellikle) yumuşak minerallerden ve tepesinin daha sert kayadan oluşmasıdır. Gövdeleri genellikle konik yapıdadır. Peribacası şekli erozyonun biçimine göre farklılaşır. Yapısını oluşturan farklı mineraller farklı renklerde peri bacaları oluşturur. Örneğin Ürgüp’te daha çok kahverengi-gri tonlarında peri bacaları görülmekteyken, Erzurum Narman’daki kırmızı yapıdan oluşmaktadır.
Çapları 1 ile 15 metre arasında değişir, bu sınırlamanın dışına çıkan oluşumlar peri bacası olarak sınıflandırılmazlar. Peri Bacaları esas olarak kuru ve sıcak bölgelerde bulunur. Ülkemizde İç Anadolu bölgesinde yaygındır.
Peri bacalarının yükseklikleri 2 metreden 30 metreye kadar değişebilir. Şekillerini kaya katmanlarının sert veya yumuşak oluşu ve erozyon tipi belirler. Eğer bir peri bacası farklı renklerden oluşuyorsa içerisinde barındırdığı mineraller farklıdır.
Türkiye’deki Peri Bacaları Nerededir?
Peri bacaları ülkemizde birçok şehirde görülmektedir. Bunların en meşhurları Nevşehir-Ürgüp bölgesinde bulunan Kapadokya‘dır. Ancak ülkemizin birçok şehrinde peri bacaları bulunmaktadır. İşte bilinen en önemlileri:
Kuladokya Peri Bacaları / Kula – Manisa
İlk okuduğunuzda kapadokya diye anlaşılabilir ancak burası Kuladokya’dır. Şiddetli sağanak ve kuvvetli esen rüzgarların yumuşak kayalıkları aşındırması sonucu oluşmuş Gediz Vadisi boyunca uzanan jeomorfolojik şekildeki doğal güzelliklerden bir tanesidir. 2000 yıl önce Anadolu’yu gezen tarihçi Strabon ”‘Burada hiç ağaç yok, toprağın yüzü dağlık ve kayalık olan ülke sanki yangından olmuş siyah renkte…” der ve buraya yanık ülke adını verir. 2012 yılında tabiat anıtı olarak ilan edilmiş olup Avrupa’nın 58. dünyanın 100. jeoparkı olarak kayıtlara geçmiştir.
Vanadokya Peri Bacaları / Başkale – Van
Van’ın Başkale ilçesine bağlı Yavuzlar Köyünde Yiğit Dağı’nın püskürttüğü kayaçların; yağmur suları ve sert rüzgarların aşındırarak oluşturduğu peri bacaları turizm açısından önemli bir yere sahiptir. Yöre halkı tarafından ”Vanadokya” olarak anılan alan özellikle yaz mevsimlerinde yerli ve yabancı turistlerin ilgi odağı haline gelmiştir. Son yıllarda yağışların etkisiyle ortaya çıkan, metrelerce uzunluktaki çok sayıda tünel ve mağarayla da dikkatleri çekiyor.
Narman Peribacaları / Narman – Erzurum
Kırmızı rengi ile ülkemizdeki diğer peri bacalarından biraz farklı olan ”Kırmızı Periler Diyarı” olarak da adlandırılan bu doğa harikası yer Erzurum’da bulunmaktadır. Narman-Pasinler otoyolunun 7. kilometresinde bulunan peri bacaları Rüzgar ve yağmurun aşındırması sonucu oluşmuştur.
Narman ilçesinde bulunan bu alan şehir merkezine 90 kilometre uzaklıktadır. Amerika’daki Colorado Kanyonu’na benzerliği ile dikkat çeken peri bacaları Erzurum Valiliği, Kalkınma Ajansı ve Narman Belediyesi işbirliği ile koruma altına alınarak turizme kazandırılmaya çalışılmaktadır. Şu an bölgeyi turizme kazandırabilmek amaçlı düzenlemeler yapılmaktadır.
Kapadokya’daki Peri bacaları ile Narman’daki Peribacaları, oluşumları bakımından birbirinden ayrılmaktadır. Kapadokya’daki Peri bacaları volkanizma sonucu oluşmuştur, Narman’daki ise günümüzden 2,5-3 milyon yıl önce, akarsuların bir çökelme havzasına taşıdığı malzemelerin zamanla aşınması sonucunda oluşmuştur.
Ayrıca bu bölgenin dağları mineral zenginlikleriyle öne çıkmaktadır. Özellikle yakın bölgede bulunan Gökkuşağı Tepeleri olarak adlandırılan tepeler turizme kazandırılmak için uğraşılmaktadır. Bu bölge zengin yeraltı kaynakları nedeniyle yoğun madencilik çalışmalarının yürütüldüğü alanlardandır. Gökkuşağı Tepeleri hakkında daha fazla bilgi için NTV’nin haberini buradan izleyebilirsiniz.
Simav Peri Vadisi / Simav – Kütahya
2011 yılında sit alanı ilan edilen Simav Peri Vadisi çok az bilinmektedir. Sel sularının yeryüzünü aşındırması sonucu oluştuğu bilinmektedir. Gövdeleri yumuşak, minerallerden ve tepesi sert kayaçlardan oluşmaktadır. Bölgeye yöre halkının bir kısmı ‘Peri Vadi’, bir kısmı ‘Yeniköy Peribacaları’ bir kısmı da ‘Simav Peribacaları’ demektedir.
Frig Vadisi / Seydiler Peri Bacaları – Afyonkarahisar
Afyon, Kütahya ve Eskişehir il sınırları içinde bulunan bölge Frigya medeniyetinden izler taşıyan peribacaları görenleri kendine hayran bırakmaktadır. Henüz turizme açılmamış olan peri bacaları Afyonkarahisar-Ankara yolunun biraz içerisinde yer almaktadır. Vadinin farklı noktalarına yayılan peri bacalarının yanı sıra, sel sularının neden olduğu, farklı aşınma sürecinde oluşan coğrafi şekiller de oldukça etkileyicidir.
Patika yolu bile olmayan bu vadilerde yürümek oldukça zor ve yorucudur. Kasabadan vadinin olduğu yere gelmek için yaklaşık 45 dakikalık bir yürüyüş gerekmektedir. Yapılan zorlu yürüyüş sonrası elde edilen manzara tüm yorgunluğunuzu unutturmaktadır.
Seben / Bolu Peribacaları
Bolu’nun güneyindeki Aladağ Çayı Vadisi’ndeki Seben geçmişten günümüze, Friglerden kalma esrarengiz yerleşim alanlarını bünyesinde saklamaya devam ediyor. İlçeye 3 kilometrelik mesafede olan Solaklar Köyü’nde yer almaktadır. Volkanik bir arazide oluşmuş kayaların yüzlerce yılda aşınmasıyla oluşmuş buradaki peribacaları, mağaralar, ilginç kanyonlar ve koni biçimindeki kayaçlarla kaplı bir coğrafyadır.
Selime Peribacaları / Aksaray
Selime, Nevşehir’e yakınlığı ve toprak yapısı benzerliği ile peribacalarına rastlanılan bir yerdir. Özellikle Kapadokya’nın giriş kapısı olarak kabul edilen Aksaray’ın Selime beldesi yakınlarındaki peribacalarına ülkemiz ve dünyanın dört bir yanından bir çok turist akın etmektedir. Yaklaşık 1700 yıl önce Hristiyanların ilk yüksek sesli ayini gerçekleştirdiği selime katedrali de buradadır.
Meşeli Köyü Peribacaları / Şavşat – Artvin
Artvin’in Şavşat ilçesine bağlı Meşeli köyünde bulunan yıllar önce ormanlık alanda meydana gelen heyelan sonucu oluştuğu bilinen peribacalarını andıran kayalar uçurum kenarında yer almaktadır. İlçeye 25 kilometre uzaklıkta, Karagöl Tabiat Parkı’na 15 dakika yürüme mesafesinde olan ve yemyeşil bir doğanın içinden yükselen kayalar, görüntüsüyle ilgi çekiyor. Önceden çok fazla bilinmemesi ile birlikte son zamanlarda tur rotalarına eklenmiştir.
Sakaeli Gelincik Kayası Peribacaları / Orta – Çankırı
Çankırı’ya 68 km mesafedeki Orta İlçesinin 8 km. kuzeydoğusunda yer alan Sakaeli Köyün 3 km. kuzeydoğusunda Gelincik kaya peribacası oluşumları ile Delikçi güneyi önü mevkii civarında 20 kadar kaya oyuğu yer almaktadır. Peribacaları konglomera ve tüflü kayaç yapısının rüzgarlar ve suların aşındırması sonucunda oluşmuştur.
Kapadokya / Nevşehir – Ürgüp
Birkaç milyon yıl önce, aktif volkanların küllerinin kapladığı yeryüzünde, rüzgar ve yağmur suyunun aşındırdığı sıkışmış küllerin, yumuşak parçalarını dökerek geriye volkanik karataşlarını bırakmasıyla oluşmuştur
Kapadokya, tarih boyunca çok sayıda uygarlıklara ev sahipliği yapmış. Bölgenin bu yapısının avantajı kullanılarak çok sayıda kayalara oyulmuş yerleşim yerleri, evler, manastırlar, kiliseler, şapeller, ve yer altı şehirleri inşa edilmiş. Peri bacaları ayrıca güvercinlik olarak da kullanılmış. Döneminde burada yaşayan halk bu oyuklara yem koyup kuşları beslemeye ve kuşlardan elde ettikleri gübreleri bağlarında ve tarlalarında kullanarak son derece verimli ürünler elde etmiş.
