Hızlı Git
Bitkilerden yüzyıllardır çok çeşitli amaçlarla faydalanıyoruz. Yüzyıllardır hayatımızda yer eden bitkilerin yaprak, kök, gövde ve çiçeklerini besin, mobilya, ilaç ve kozmetik, sanayi ve boyacılık gibi çok çeşitli alanlarda kullanıyoruz. Elma ağacının (Malus sylvestris) meyvelerini besin olarak kullanırken, Ceviz ağacının (Juglans regia) gövdesinden ise mobilya üretiyoruz. Bitkilerin bin bir renkteki ve çeşitteki çiçeklerini ise genellikle açık ve kapalı mekanlarda dekoratif amaçla kullanıyoruz. Fakat bu rengarenk çiçekleri kullanmanın bir yolu daha var: Yemek.
Yenilebilir çiçekler salatalarda, kokteyllerde renk ve tad vermesi için kullanılabilir, pistil ve stamenleri çıkarılıp soslanarak tüketilebilir, içeceklere aroma ve tad vermesi için buz küpleri içinde dondurulabilir, bazılarının çayı yapılabilir, aroması yüksek olanlardan soslar, yağlar ve jöleler elde edilebilir. Aslında bir çok seçenek var. En yaygın kullanımlarından biri ise kristalize ya da şekerlenmiş olanlarıdır. Basitçe çiçeklerin üzerine yumurta akı sürüldükten sonra çok ince toz şeker serpilip fırınlarda kurutulma işlemi denebilir. 1
Kristalize edilmiş çiçek
Burada dikkat edilmesi gereken en önemli konu hangilerinin yenilebilir olduğudur. Aksi takdirde bu güzel görünümlü çiçekler ciddi zehirlenmelere ve rahatsızlıklara yol açabilirler. Her çiçek yenmez, ayrıca doğada birbirine çok benzeyen çiçek türleri mevcuttur. Bu sebeple yenilebilir çiçeklerin doğru tespiti önemlidir. Bundan emin olmadan tüketmekten kaçınmalısınız. Bu önemli hatırlatmayı yaptıktan sonra yenilebilir çiçekler hakkında daha detaylı bilgilere devam edelim.
Çiçeklerin süslemek ve yemek amaçlı kullanılması aslında Roma Dönemine ve Çin, Orta Doğu ve Hint kültürüne dayanmaktadır. Kraliçe Victoria Döneminde sıkça görülmekteydi, son zamanlarda ise yeniden popülerleşmiştir. 2 Bu yenilebilir çiçekleri kullanırken hazırlanan yemeğin sade ve çiçekle uyumlu olması bu işin püf noktasıdır. Her çiçeğin tadı farklı olabilir. Örneğin; menekşe, gül ve lavanta çiçekleri tatlımsıyken, hibiskus çiçeği biraz ekşimsidir. 3
Şimdi hep beraber en sık kullanılan yenilebilir çiçeklerin özelliklerine ve kullanımlarına göz atalım!
1. Hibiscus – Ebegümeci
Yüzlerce türü vardır fakat en popüler yenilebilir türü ‘Hibiscus sabdariffa’ dır. Çiçekleri kırmızı ya da sarıdır. Bu çiçeği direkt çiğ olarak salatalarda tüketebileceğiniz gibi çayını da yapabilirsiniz. Hibiscus latincede “bedene şifa veren” anlamına gelmektedir.
2. Kabak Çiçeği
Çiçekler uzun çan şeklinde sarı renklidir. Kabağın hasadını etkilememek için genellikle erkek bitkiden toplanırlar. Bu çiçek salatalara konabilir ya da içi peynirle doldurularak kızartılabilir. Ancak ülkemizde en çok dolması yapılır. Özellikle Ege bölgesinde kabak çiçeği dolması oldukça yaygındır.
3. Hercai Menekşe (Viola spp.)
Çok farklı renkleri mevcuttur fakat en çok mor, mavi ve sarı tonları yaygındır. Genellikle salatalarda süs olarak, çayı demlenerek ya da kek gibi tatlılara konularak tüketilir.
4. Hodan Çiçeği (Borago officinalis)
Karadeniz ve Ege mutfağında yer etmiş bir bitkidir. Çiçeği mavi renkli, yıldız şeklindedir. Hem yaprakları hem çiçekleri yenebilir. Salatalık ve balı andıran hafif tatlımsı bir tada sahiptir. Salatalarda, tatlılarda, kokteyllerde, çorba ve soslarda kullanılır. Ülkemizde yapraklarıyla beraber kavrularak tüketimi yaygındır. Yaz limonatasına çiçekleri serpilirse güzel bir aroma verir. Tıbbi açıdan da oldukça faydalı olduğu bilinmektedir. Yağı ise yanıklara ve cilt lekerine karşı kullanılır.
5. Gül (Rosa spp.)
Çok fazla türü vardır fakat hemen hepsi yenilebilir. Tadı meyvemsi ve aromatiktir. Gül kurusundan granola yapılabilir, salatalara çiçeklerin yaprakları serpiştirilebilir, reçeli yapılabilir veya çay olarak tüketilebilir. Çok eski yıllardan beri Türk mutfağında olan bir bitkidir.
6. Latin Çiçeği (Tropaeolum majus)
Yapraklarının ve çiçeklerinin hafif biberli ve baharatlı tadı vardır ve ikisi de tüketilebilir. Çiçek renkleri parlak turuncu, kırmızı veya sarıdır. Bunun için salatalarda oldukça dikkat çekici görünür, bunun dışında kek, ekmek gibi hamur işlerine çok uygundur. Üstelik de oldukça faydalıdır. İştah açar, C vitamini deposudur, enerji verir, diş etlerini güçlendirir…
7. Karahindiba (Cichorium endivia & Cichorium intybus)
Çiçekleri oldukça küçüktür ve sarı çiçekleri vardır. Aslında pek önemsemediğimi, yol kenarlarında kendiliğinden biten bu bitkilerin tüm bölümleri yenebilir. Tek başına çiğ olarak, salatalarda, ekmek hamuruna konularak tüketilebilir. Ayrıca jöle ve şarap yapımında da kullanılır. Hatta karahindiba kahvesi bile vardır! Yalnız burada yol kenarında yetişen karahindibaları toplayıp yememek gerektiğini hatırlatalım. Zira yol kenarında yetişenler çok fazla çevresel etkiye maruz kalmaktadırlar.
8. Lavanta (Lavandula angustifolia)
Lavanta bitkisini bilmeyen yoktur. Genellikle bahçeleri süslemek için saksılarda yetiştirir ve cildimize iyi geldiği için lavanta yağı olarak kullanırız. Bunun dışında iyi bir sakinleştirici olduğu için çayını yapıp içeriz. Tüm bunların dışında lavantanın yoğun aromatik özelliğini ve kokusunu kümelenmiş çiçeklerini bitkiden ayırarak çikolatalı kekler ve tatlılar üzerine birkaç adet kullanabiliriz. Sadece tatlılarla değil, tuzlularla ve bazı içeceklerle de çok iyi uyum sağlar. Yalnız kullanırken ölçülü olmakta fayda var, yoğun aroması sebebiyle neredeyse parfümlü gibidir. Kozmetik ve parfüm ürünlerinde de kullanılmasına şaşırmamak gerek.
9. Calendula (Calendula officinalis)
Altın turuncu, parlak sarı renklere sahip çiçekleri vardır. Yemekleri ve salataları renklendirirler. Tadları acımsı, biberli veya keskin olabilir. Özellikle çiçek yaprakları çorba, makarna, pirinç gibi yemeklerde kullanılır. Çırpılmış yumurtaya ise ilginç bir renk katarlar.
10. Ayçiçeği (Helianthus annuus)
Ayçiçeğinin büyük parlak sarı renkli çiçeklerini herkes bilir. Her ne kadar bu çiçeği yemeklerde yağ olarak kullansak da başka şekillerde de kullanılabilir. Özellikle çiçekleri tomurcuk halindeyken tadı enginara çok benzer. Bu sebeple enginar gibi buharda pişirilerek yenmektedir. Ayrıca açmış çiçeklerin yaprakları çorbalara ve salatalara eklenebilir.
Bunlar dışında mutfakta en sık kullanılan çiçeklerden bazıları; Safran çiçeği, semizotu çiçeği, leylak çiçeği, mürver çiçeği, sarı papatya, hanımeli, begonya, krizantem, bezelye bitkisi çiçeği vs. şeklinde devam eder. Yazımı sonlandırmadan önce bazı önemli ve gerekli hatırlatmaları yeniden yapmak istiyorum.
- Bütün bitkilerin çiçekleri yenilebilir değildir. Hatta bazıları zehirli bile olabilir. Bunun için bir çiçeği mutfakta kullanmadan önce yenilebilir olduğundan emin olun.!
- Ayrıca doğada bazı bitki türleri birbirlerine çok benzer ve ayırt etmesi bu konuda bilgili insanlar için bile zor olabilir. Bu yüzden bitki türünden tamamen emin olmadan tüketmeyin.!
- Fidanlık ve çiçekçilerde genellikle süs amacıyla, bahçe ve parklarda kullanmak için bitki yetiştirilir. Bu sebeple bitkilere ilaçlama yapılabilir. İlaçlanan bitkilerin çiçekleri kesinlikle yenmemelidir. Güvenilir yerlerden çiçek temin edilmelidir.!
- Çiçekler yenmeden önce iyice yıkanmalı ve çiçeklerden stamen ve pistils çıkarılmalıdır. Yemeklerde ve tatlılarda ölçülü kullanılmalıdır.!
- Alerji, astım gibi durumlara sahip insanlar çiçekleri tüketmekten kaçınmalı ya da en azında kontrollü tüketmelidir.!
- Yol kenarlarındaki bitkilerin çiçeklerini toplayıp yemeyin. İlaçlı ya da çevresel kirliliğe maruz kalmış olabilir.!
Yararlanılan Kaynaklar:
- https://www.diynetwork.com/made-and-remade/make-it/10-ways-to-use-edible-flowers
- https://whatscookingamerica.net/EdibleFlowers/EdibleFlowersMain.htm
- https://www.thespruceeats.com/cooking-with-edible-flowers-1809248
- https://blog.ciceksepeti.com/yenilebilir-cicekler-nelerdir/
- https://www.diyetasistan.com/yenilebilir-cicek-turleri.html
- https://www.westcoastseeds.com/blogs/garden-wisdom/list-of-edible-flowers
