Hızlı Git
Bahçeler, tarihin tüm zamanları boyunca insanlar için ayrı bir öneme sahip olmuştur. Gerek tarım amaçlı olsun gerek zevk, rahatlık bakımından olsun insanlar için öncelikli bir saha konumundadır. Peki tarihsel süreçte ilk bahçelerin nasıl, ne zaman oluştuğunu merak ettiniz mi gelin hep beraber bu yazımızda eski medeniyetlerde bahçe sanatına bakalım.
Bahçe kelimesinin kökeni Farsçadan gelmektedir ve “Küçük bağ” anlamında kullanılır. İlk bahçe fikirleri, dini ve mitolojiden etkilenerek ortaya çıkmıştır. Tarihsel süreçlerde yaşayan krallar, aristokratlar, imparotoriçeler ve önemli kişiler için yapılan bahçe sanatı, ait olduğu dönemin gelişmişlik düzeyini gösterirdi. İlerleyen zamanlarda ise bireye ve topluma özel bahçe sanatı uygulanmaya başlanmıştır.
Mezopotamya Bahçeleri:
Mezopotamya kavramı “Nehirler arası” anlamına gelir. Coğrafi konum olarak da Mezopotamya, Dicle ve Fırat nehirleri arasında kalan bir bölgedir. Mezopotamya döneminde önemli kavimler yaşamışlardır. Bunlar arasından mimari yönden önem taşıyan kavimler Asur ve Babil kavimleridir. Babil kavimi Dünyanın yedi harikasından biri olan “Babil’in Asma Bahçelerini” geriye bırakmıştır.
Babil’in Asma Bahçeleri:
Tarihsel süreçte en fazla popülerlik kazanmış olan bahçe “Babilin Asma Bahçeleri‘dir. Bu bahçeye sadece dilden dile dolaşan hikayelerden ve kitabelerden rastlıyoruz. Bahçenin var olduğunu gösteren kalıntılar maalesef günümüze kadar ulaşılamamıştır.
M.Ö. 605 yılında kral Nebukadnezar tarafından karısı için inşa edilmiştir. Yunan tarihçilerine göre Babil’in asma bahçesi 4-5 dekarlık bir alanı kaplamakta ve tiyatro amfileri gibi yükselmektelerdi. Formal bir plan özelliği gösteren teras bahçelerinde eğlence için ayrılmış serin köşeler mevcuttu. Hareketli sular, gölgelik ağaçlar ve fıskiyeli havuzlarda bulunurdu. Babil’in Asma bahçeleri uzaktan yeşilimsi, harikulade bir tepeyi göstermekteydi. Fakat harikulade bahçenin bulunduğu Babil şehri istilalar yüzünden sönmeye başlamıştı. Pers kralının Babil’i fethetmesinden sonra M.S. 5 ve 6. yüzyıllarda Babil’in asma bahçesi kum dağı haline gelip yeryüzünden silinmişti.
Eski Mısır Bahçeleri:
Mısır’da bahçeler çoğunlukla mağaralara ve duvarlara çizilmiştir. Resmedilen bu bahçeler genellikle Mısır’daki varlıklı ve soylu ailelerin ev bahçeleri olarak bilinir.
Eski Mısır bahçelerinde bostan ve meyve bahçeleri ön plana çıkmaktadır. Hatta şehirlerde yoğun bir şekilde meyve bahçeleri mevcuttur. Meyve bahçelerinin tarihi ise M.Ö 305-30 yıllarına dayanır. Eski Mısır Bahçe sanatının ilk örneği Kral Mete zamanında görülmektedir. Kral Mete M.Ö. 2720 yılında bir konut ve etrafını formal ve simetrik düzende yaptırmıştır.
Eski Mısır Bahçeleri genellikle kare şeklinde olup içerisinde akasya, incir ve palmiyeler bulunur. Mısır’da Nilüfer çiçeği de sıklıkla kullanılır. Zaten Nilüfer çiçeğinin vatanı Mısır’ da bulunan Nil Nehridir. Nilüfer çiçeği bir su bitkisi olmakla beraber Mısır’lılar tarafından kutsal sayılmaktadır. Nilüfer çiçeği Mısır halkı için ölümsüzlüğü, yaratılışı ve aydınlanmayı temsil etmektedir.
Eski Yunan Bahçeleri:
Eski Yunan bahçelerinde dini etkilere rastlanılmaktadır. Yunanlılar bazen tek bir ağacı bile kutsal sayarlardı ve mabetlere oldukça önem verirlerdi. Tüm amaçları mabetleri yaratmaya yönelikti. Bunun için sosyal, kültürel tesisleri gibi yerleri mabetlerin etrafına taşıyıp çoğu yerleri de yeşillendirmeye başladılar. Böylelikle halkı buralara doğru çektiler. Meşe, çınar, mersin bitkileri ve porsuk bulunan bu yerler zamanla bu dini yerleri parklara dönüştürdü. Yunan Bahçe sanatındaki asıl gelişmeler Büyük İskender döneminden başlamıştır. Park ve bahçeleri önemseyen Büyük İskender topluma açık parklar yaptırmıştır.
Eski Yunan bahçelerinde; bahçeler üç kısımdan oluşur.
- Meyvelik yerleri (elma, armut, zeytin… oluşan)
- Bağ kısmı
- Budanmış bitkilerle etrafı sarılan çiçek yerleri.
Eski Roma Bahçeleri:
Roma halkı çoğunlukla çiftçi sınıfından oluşmaktaydı. Toprağı ekip biçmeye önem verirlerdi.
Eski Roma Bahçelerinde Yunan bahçe sanatının etkisi fazlaca görülmektedir. Romalı varlıklı aileler yaz aylarında deniz, göl gibi manzaralı yerlere taşınırlardı. Böylelikle Eski Roma’nın bahçe sanatına katkıları villa bahçeleri olmuştur. Romalılar villa bahçelerinde basamak tesisi yerlerinin yerine çevreyi saran budanmış çitler, çınar ve yeşil sahalar kullanılmıştır. Bunun yanında büyük sosyal yeşillik alanları da mevcuttur.
Eski İran Bahçeleri:
Eski İran bahçelerinin diğer ilk bahçelerden farkı; bahçe sanatlarının günümüze kadar taşıyabilmesidir. İran bahçeleri M.Ö 4000 yıllarına kadar uzanmaktadır. Eski İran bahçeleri, yunan bahçe sanatında olduğu gibi dinden etkilenmiştir. Döneminde etkin olan Zerdüşt inancından etkilenerek “tohum eken herkes tanrıya yaklaşmaktadır.” varsayımıyla toprağa, bahçeye önem vermişlerdir.
