Hızlı Git
Evde kendi organik gübrenizi hazırlamaya ne dersiniz ?
Her yıl binlerce gıda ne yazık ki çöpe atılıyor…
Sürdürülebilir bir çevre hedefliyorsak geri dönüşümü anlamak ve uygulamayı hayatımızda zorunluluk haline getirmemiz gerekiyor. Yaşamın tüm alanında gerekli hâle gelen bu zorunluluk, bitkisel üretimi besleyen, geliştiren toprağın tarımdaki ana mekanizma konumunda olması için geri dönüşüm daha önemli hale gelmekte.
Peki bu toprağa ve bitkiye önemli yararlar sağlayan, evsel atıklarda geri dönüşümün basit ve ucuz yöntemi kompost nedir, neden bu kadar değerli olduğu halde fazla bilinmemekte ya da yanlış uygulanmakta gelin birlikte inceleyelim…
Kompost Nedir?
Kompost, bitkisel ve hayvansal atıkların nemli-oksijenli ortamda bozularak dönüştüğü organik gübredir.(1)
Günümüzdeki yanlış tarım yöntemleriyle verimsizleşen toprağa, değer kazandıran ve geri dönüşümün ayrılmaz bir parçası haline gelen kompost‘un ne olduğu sorusuna uzun cevaplar verilebilir ancak en anlaşılır şekilde toparlayacak olursak, çiğ sebze artıklarından tutunda budadığımız ağaç dallarının, biçtiğimiz çimlerin, kabuğunu soyduğumuz meyvelerin çürütülmesi, öğütülmesiyle toprağa en faydalı şekilde geri kazandırma işlemi diyebiliriz.
Kompost Ne İşe Yarar, Faydaları Nelerdir ?
Kompost, organik atıkların geri dönüştürülmesiyle toprağın verimini artırmasının yanı sıra çevrenin korunmasında da önemli rol oynamaktadır. Doğanın bize sunduklarını, doğaya geri kazandırma işleminin faydalarını şu şekilde sıralandırabiliriz ;
1-Organik Atıklar Geri Dönüşüm İle Değerlendirilmiş Olur
Bir yerde biriktirerek kirlilik yaratacak ya da yakılarak hava kirliliğine sebep olan bitkisel ve hayvansal atıkların doğal işlemler sayesinde oldukça faydalı bir kaynağa dönüşümünü, aslında sorun olarak görünen çözümünde ise değerlendirilerek toprağa ve çevreye yararlı bir hale getirilen aşamadır.(2)
2-Toprağın PH Dengesini Düzenler
Toprağın ph seviyesi fazla yüksek ya da düşük olduğunda bitkiler besinleri almakta zorlanırlar. Kompost miktarı arttıkça toprağın beslenme aralığı daha geniş olacaktır.
3-Toprağın Yapısını İyileştirir
Kurak dönemlerde toprakta nemi dengeler, Agregat(topraklaşma) sağlar. Özellikle killi topraklarda organik madde miktarını artırdığı için toprağın nefes almasını sağlar. Fazla suyu emerek yağmurun sebep olacağı erozyonu önler.
4-Toprağın Hava Almasını Sağlar
Bitki kökleri rahat hava aldığında potasyum alımı kolaylaşır. Toprağın üst kısmında çeşitli canlıların hareket edebilmesi için bir yüzey oluşturur , bu sayede toprağın havalanmasını sağlar.
5-Topraktaki Toksinleri Nötralize Eder
Kompost, bitki köklerinin alamayacağı bir forma dönüşen toksik maddeleri ve ağır metallerin rehabilitasyonunu sağlamaktadır.
6-Büyümeyi Hızlandırır ve Bitkileri Güçlendirir
Düşük yoğunlukta olsa bile bitkilerin verimini artıran organik maddelerden oluşan hümik asit sayesinde gelişimini hızlandırır.
7-Bitkilerin İhtiyacı Olan Zamanda Besin Edinimini Kolaylaştırır
Sentetik gübreler suyla karıştığında bitki köklerinin doğrudan alamayacağı bir forma dönüşür ve fazlası toprak altına sızarak yer altı sularının da kirlenmesine sebep olur. Kompost ise, istediği zamanda ve formda alabilecekleri besin maddelerini içerir ve yavaş salınımlıdır. Kompost bir besin deposu olarakta nitelendirilebilir.
Kompost Çeşitleri Nelerdir Ve Nasıl Yapılır ?
Kompost, farklı tekniklerle elde edilebilir. Kompost yapmak her ne kadar kulağa karışıkmış gibi gelse de tercihinize göre seçip uygulayabileceğiniz çeşitleriyle ve bir kaç püf noktayla siz de organik atıklarınızı doğaya yeniden kazandırabilir ve bitkilerinize doğal besini alabilmeleri için yardımcı olabilirsiniz. Hazırsanız o hâlde gelin azot bakımından zengin bu malzemeyi kıymetli bir besin deposu olarak değerlendirmek için kolları sıvayalım !
Kompost yapımında uygulanan 3 temel yöntem şu şekildedir ;
1-Vermikompost (Solucan Kompostu)
Bu kompost çeşidini evde uygulayabilmek için bahçelerimizde bulunan solucanlar değil de bu solucanların kompost yapımı için özelleştirilmiş uzman kadrosundan Kırmızı Kaliforniya solucan(eisenia foetida) ‘lara ihtiyacımız olduğunu başta belirtmeliyim. Peki solucanların toprağa etkileri neler ?
Toprağa düşen bitki kalıntıları gibi organik atıklar ile beslenirler ve atıkları ile de toprağı, bitkilerin ihtiyaç duyduğu minerallerle zenginleştirirler.Toprakta hareket ederek de bu minerallerin karışmasını ve toprağın hava almasını sağlarlar. Evet gelelim bu kompost çeşidini evde yapabilmemiz için gerekli malzemelere ;
- İki adet isteğe bağlı büyüklükte kova,
- sineklik ve
- bir miktar kompost solucanı.
Malzemelerimiz hazırsa nasıl yapıldığına geçelim..
Hazır aldığımız veya evde kendimiz hazırladığımız iki kompost kovamızı alıyoruz ve içine bir miktar toprak döküyoruz. Alt zemini hazır ettikten sonra sırayı solucanlara devredip toprağın üst yüzeyine bırakıyoruz .Organik atıklarıda ekledikten sonra bırakın geri kalanı işin uzmanları solucanlar halletsin :)
Tabiki de bu kompost için bilmemiz gereken detaylar var şu şekilde sıralandıralım;
- En önemlisi bu süreç boyunca kovanın kapağını açmamak ve toprağı nemli tutmaya özen göstermek.
- Kova renkleri siyah veya çok koyu renklerde olmalıdır.
- Kompost kovalarımızı güneş ışığını doğrudan almayan bir yerde bekletmemiz gerekir.
- Kovanın yanlarından sineklikle kapatacağımız delikler açacağımız gibi tabanında da bu delikleri devam ettirmeliyiz. Ve ikinci kovaya tam olarak bu aşamada ihtiyaç duyacağız, Delik açtığımız kovayı diğer kovanın içine alacağız.
- Kompost kovasındaki deliklerden zaman içinde bir sıvı akmaya başlayacak ve bu sıvı ikinci kovada birikecektir.
‘Sıvı altın’ da denilen bu değerli sıvıyı bitkilerinizin dibine dökebilir veya biraz sulandırarak üzerlerine püskürtebilirsiniz..
2-Berkeley Yöntemi (Sıcak Kompost)
Bulunduğunuz bölgeye bağlı olarak 18-21 gün içerisinde oluşabilen hızlı komposttur. Ancak hata riski yüksek ve sizi biraz yoracak bir yöntemdir. Özellikle toprak iyileştirmelerinin gerekli olduğu acil durumlarda tercih edilen bu yöntem için 1 m3 alana ve termometreye ihtiyacımız var. Kompost yapılacak tüm organik atıkları küçük parçalar haline getirmekle başlayalım. Kovanın en altına bir kaç kürek toprak serptikten sonra malzemelerimizi yani kompost yapacağımız organik atıkları bir kat ıslak ( meyve kabuğu, çay posası vb.) bir kat kuru ( kuru yaprak, kuruyemiş kabukları, kağıt vb.) olacak şekilde 10-15cm kalınlığında yerleştirelim. Bu karışımın içerine toprağın ihtiyacına göre kompostu hızlandıracak elemanlar ( kömür, kül, kaya tozu vb.) ve su ekleyelim. İlk birkaç günde 50-77 derece sıcaklık geçirecek olan süreci başlatmış olacağız. Bir müddet sonra 40 dereceye kadar düştüğünde kompostu karıştırıp havalandırmak gerekecektir. Karıştırdıktan sonra tekrar sıcaklık yükselecek ve tekrar düşecektir bu karıştırma işlemini 3-4 kez tekrarladıktan sonra tabi bu süreç 4 haftaya yakın bir zaman alacaktır , sıcaklık 30 derecenin altına düştüğünde koyu renkli, orman kokulu bir doğal besin deposu hazır demektir. Kompostunuzu 1-2 hafta dinlendirdikten sonra bitkilerinizin toprağına ekleyebilirsiniz. Bu kompost yöntemini bahçesinde yapacak olanlar içinde farklılıklar, alanınızın 2m2 veya üzeri olması ve kompostun üzerini yağmur ve rüzgardan korumak için ihtiyacınız olan bir örtü çeşidi brandadır.(3) Aşağıdaki, bahçede yapılmış olan bir sıcak kompost örneğinin videosunu izlemenizi tavsiye ederim..
3-Soğuk Kompost
Soğuk kompost yapmak için biraz zamana ihtiyacınız olacak.. 6-12 ay kadar… Bu süre iklim koşullarına, kullandığınız malzemenin türüne ve miktarına göre değişmektedir. Aslında bu işlem doğada kendiliğinden olan sürece benzemektedir. Soğuk kompost için kullanmak istediğiniz organik atıkları üst üste ekleyerek kendi haline bırakmak yeterli olacaktır. Üzerini talaş, kuru yaprak ile kapatabilirsiniz bu işlem böceklenmesini ve kötü kokuyu önleyecektir.
BU ATIKLARI KOMPOSTUNUZA ASLA KOYMAYINIZ;
- Asitli atıklar
- Et ve süt ürünleri
- Çimlenmiş ya da çimlenmeye yakın tohumlar
- Yağlı atıklar
- İşlenmiş kağıtlar
- Çay ve kahve poşetleri
- Kimyasal içerikli atıklar
Kompostunuzda Karşılaşabileceğiniz Sorunlar;
Kompost sineklenmesi :
Azot içeriği fazla olan yani yeşil malzemelerin fazla olması sinekleri kompostunuza çekecektir. Karbon içeren malzemeri (kağıt,dal paraları, saman vb.) karıştırıp örttükten sonra sinek geçirmeyen ama hava almasını da tamamen engellemeyen bir kapakla kapatmalısınız.
Kompost kötü koku yayması:
Genel olarak kompostunuz da oluşan sorunlar azot veya karbon içeren malzemelerinizin miktarıyla ilgilidir. Kötü koku yayması da azot miktarının fazla olmasından kaynaklı bir sorundur.
Kompostun Hazır Olduğunu Nasıl Anlarız ?
Kompost içerisinde ki malzemeler erimiş, nemli bir karışım oluşmuş ve orman kokusu alıyosanız kompostunuz bitkilerinizi iyileştirmek için besin deposu görevini üstlenmiş ve kullanıma hazır hâle gelmiş demektir.
Doğayı kendi haline bırakıp güzelleşmesine izin vermiyorsak o halde en yakınımızdaki sorun olan gıda atıklarından başlayıp değerlendirmenin en kolay yolu kompost için çöpe attığımız malzemeleri faydaya dönüştürüp doğaya geri sunmayı kendimize görev edinmeliyiz… Çünkü daha yaşanılabilir ve sürdürülebilir çevreyi hepimiz isteriz…
Son olarak şu sözle yazımızı bitirelim ;
Doğa insan olmadan da yaşar; ama insan doğa yok olduktan sonra yaşayamaz.
Paul EHRLİCK
KAYNAK :
- https://tr.wikipedia.org/wiki/Kompost
- https://ecodiurnal.com/siyah-altin-kompost-nedir-nasil-hazirlanir/
- https://www.uplifers.com/sifir-atik-rehberi-5-kompost-hakkinda-her-sey/
